افساد فی الارض یکی از اصطلاحاتی است که این روزها هم در محافل حقوقی و هم در رسانه‌ها بسیار شنیده می‌شود؛
اما شاید معنی و ابعاد آن برای همه روشن نباشد!
افساد فی الارض یکی از مهم‌ترین و پرمسئله‌ترین عناوین مجرمانه است.
قانونگذار این اصطلاح را در سال ۱۳۹۲ وارد قانون مجازات اسلامی کرد و آن را به‌طور مستقل جرم‌انگاری نمود.
ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲) در تعریف افساد فی الارض چنین می‌گوید:
هرکس به‌طور گسترده مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور،
نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک
یا دایرکردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد به‌گونه‌ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور،
ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افرادیا اموال عمومی و خصوصی،
یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد، مفسد فی الارض محسوب و به اعدام محکوم می‌گردد.
بنابراین در دو حالت می توان یک شخص را با اتهام
ارتکاب جرم افساد فی الارض به مجازات اعدام محکوم کرد:
۱_قصدش رخ‌دادن یکی از نتایج ذکرشده در شرح ماده باشد.
۲_علم و آگاهی داشته باشد که رفتارش ناگزیر به آن نتایج خواهد انجامید.
بنابراین، حتی اگر یکی از این نتایج رخ دهد ولی مقام قضایی نتواند یکی از این دو عنصر معنوی (خواستن نتیجه یا آگاهی به وقوع نتیجه)
را احراز و اثبات نماید، نمی‌توان مرتکب رفتار مجرمانه را به اتهام افساد فی الارض به مجازات قانونی مقررشده برای آن محکوم نمود.
مجازات افساد فی الارض
همان‌طور که در شرح ماده نیز اشاره شده است. در صورت تحقق شرایط مذکور در این ماده و ارتکاب شخص
به جرم افساد فی الارض، او به مجازات اعدام محکوم خواهد شد.
حال، باید ببینیم که با نبود آن دو ویژگی ذکرشده، چه اتفاقی می‌افتد.
طبق تبصره ماده ۲۸۶، گاهی دست‌کم یکی از نتایج برشمرده‌شده در ماده ۲۸۶ تحقق می‌یابد.
ولی قاضی احراز می‌کند که مرتکب قصد ایجاد این نتایج را نداشته و همچنین،
علم و آگاهی هم نداشته است که رفتار او به این نتایج می‌انجامد. در این صورت، دو حالت ممکن است رخ دهد
۱_ این رفتار مشمول مجازات قانونی دیگری می شود که در این حالت، شخص به همان مجازات قانونی محکوم خواهد شد.
۲_ جرم او مشمول مجازات قانونی دیگری نمی شود و مرتکب به بیش از ۲ تا ۵ سال (حبس تعزیری درجه ۵)
یا بیش از ۶ ماه تا ۲ سال (حبس تعزیری درجه ۶ ) حبس تعزیری محکوم خواهد شد.
در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، در برخی موارد خاص برای افساد فی الارض
احکام ویژه‌ای در نظر گرفته شده است که دو نمونه از این احکام به شرح زیر است:
۱_ طبق ماده ۳۶ قانون مجازات اسلامی، حکم محکومیت قطعی در جرم افساد فی الارض،
در یکی از روزنامه‌های محلی در یک نوبت منتشر می‌شود، به‌شرطی‌که انتشار حکم موجب اخلال در نظم یا امنیت نشود
۲_اگر شخصی مرتکب معاونت در جرم افساد فی الارض شود، طبق بند «ث» ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی،
صدور حکم و اجرای مجازات او قابل‌تعلیق و تعویق نخواهد بود
