افساد فی الارض، یکی از اصطلاحاتی است که این روزها هم در محافل حقوقی و هم در رسانه ها بسیار شنیده می شود؛ اما شاید معنی و ابعاد آن برای همه روشن نباشد. در این مقاله قصد داریم تا مفهوم این اصلاح و اصول حقوقی آن را بررسی کنیم.
فهرست
افساد فی الارض چیست؟
افساد فی الارض یکی از مهم ترین و پر مسئله ترین عناوین مجرمانه است. عموما افساد فی الارض و محاربه در کنار یک دیگر استفاده میشود.
در این مطلب به این موضوع می پردازیم.
با گروه وکلای آسا همراه باشید.
تعریف افساد فی الارض چیست؟
هرکس بهطور گسترده مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احتراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد. به گونهای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد، مفسد فی الارض محسوب و به اعدام محکوم میگردد.»
قانون افساد فی الارض
طبق ماده 286 قانون مجازات اسلامی :
تبصره- هرگاه دادگاه از مجموع ادله و شواهد قصد اخلال گسترده در نظم عمومی، ایجاد ناامنی، ایراد خسارت عمده و یا اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع و یا علم به موثر بودن اقدامات انجام شده را احراز نکند و جرم ارتکابی مشمول مجازات قانونی دیگری نباشد، با توجه به میزان نتایج زیانبار جرم، مرتکب به حبس تعزیری درجه پنج یا شش محکوم می شود.
بنابراین در دو حالت می توان یک شخص را با اتهام ارتکاب جرم افساد فی الارض به مجازات اعدام محکوم کرد:
- قصدش رخ دادن یکی از نتایج ذکر شده در شرح ماده باشد.
- علم و آگاهی داشته باشد که رفتارش ناگزیر به آن نتایج خواهد انجامید.
پس حتی اگر یکی از این نتایج رخ دهد ولی مقام قضایی نتواند یکی از این دو عنصر معنوی (خواستن نتیجه یا آگاهی به وقوع نتیجه) را احراز و اثبات نماید، نمی توان مرتکب رفتار مجرمانه را به اتهام افساد فی الارض به مجازات قانونی مقررشده برای آن محکوم نمود.
مجازات جرم افساد فی الارض
همانطور که در شرح ماده نیز اشاره شده است. در صورت تحقق شرایط مذکور در این ماده و ارتکاب شخص به جرم افساد فی الارض، او به مجازات اعدام محکوم خواهد شد.
حال، باید ببینیم که با نبود آن دو ویژگی ذکرشده، چه اتفاقی میافتد.
طبق تبصره ماده ۲۸۶، گاهی دستکم یکی از نتایج برشمردهشده در ماده ۲۸۶ تحقق مییابد. ولی قاضی احراز میکند که مرتکب قصد ایجاد این نتایج را نداشته و همچنین، علم و آگاهی هم نداشته است که رفتار او به این نتایج میانجامد.
در این صورت، دو حالت ممکن است رخ دهد:
- این رفتار مشمول مجازات قانونی دیگری می شود که در این حالت، شخص به همان مجازات قانونی محکوم خواهد شد.
- جرم او مشمول مجازات قانونی دیگری نمی شود و مرتکب به بیش از ۲ تا ۵ سال (حبس تعزیری درجه 5) یا بیش از ۶ ماه تا ۲ سال (حبس تعزیری درجه 6 ) حبس تعزیری محکوم خواهد شد.
برخی از احکام خاص افساد فی الارض در قانون مجازات اسلامی
در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، در برخی موارد خاص برای افساد فی الارض احکام ویژهای در نظر گرفته میشود. دو نمونه از این احکام به شرح زیر است:
1_ طبق ماده ۳۶ قانون مجازات اسلامی، حکم محکومیت قطعی در جرم افساد فی الارض، در یکی از روزنامههای محلی در یک نوبت منتشر میشود، بهشرطیکه انتشار حکم موجب اخلال در نظم یا امنیت نشود
2_اگر شخصی مرتکب معاونت در جرم افساد فی الارض شود، طبق بند «ث» ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی،صدور حکم و اجرای مجازات او قابلتعلیق و تعویق نخواهد بود
تفاوت محاربه و افساد فی الارض
قانونگذار در مادهی ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، جرم افساد فیالارض را اینطور معرفی می کند. هرکس بهطور گسترده، مرتکب
- جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد
- جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور
- نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور
- احراق و تخریب، پخش مواد سمی، میکروبی و خطرناک
- دایرکردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها
گردد. بهگونهای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعهی فساد یا فحشا در حد وسیع شود. این فرد مفسد فیالارض است. این فرد به مجازات اعدام محکوم میشود.
مفهوم مادهی ۲۸۶ بسیار گسترده است و رفتارهای مجرمانهی بسیاری را دربرمیگیرد.
ویژگی مهم این جرم، گستردگی رفتار مجرمانه و نتایج حاصل از آن است. هرکدام از رفتارهایی که اعلام کردیم در این ماده اگر ویژگی گستردگی را نداشته باشند، خود جرم مستقلی بهشمار میروند. همچنین در قوانین گوناگون دارای مجازات ویژهی خود هستند. برای نمونه، به جرمِ دایرکردن مراکز فساد و فحشا، در مادهی ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات اشاره شده است. اما هنگامی که این جرم در ابعادی گسترده رخ میدهد و قربانیان بسیاری را دربرمیگیرد، افساد فیالارض بهشمار میرود و مجازات سنگین اعدام را در پی دارد.
بهعبارت دیگر، جرم افساد فیالارض مجموعهای از جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، جرایم علیه اموال و نیز جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی است که بهطور گسترده رخ دادهاند.
دیدگاهتان را بنویسید