اثبات نسب

اثبات نسب

آثار حقوقی فراوان مالی و غیرمالی که بر اثبات یا نفی نسب مترتب می شود، باعث شده است این موضوع در شمار یکی از مباحث مهم حقوقی قرار گیرد.

ممکن است بعد از پیوند زناشویی که بین زن و مرد واقع می گردد، بعد از مدتی تصمیم به بچه دار شدن بگیرند که در اصلاح می گویند نسب فرزندی که متولد می شود به پدر و مادرش می رسد.

در واقع اثبات نسب رابطه خونی بین پدر و مادر و فرزند می باشد.

واژه نسب به چه معناست؟

نسب در لغت به معنای خویشاوندی و نژاد است، و اثبات آن نیاز به دلایل و مدارک دارد.

نسب به معنای اخص یعنی رابطه پدر- فرزندی و مادر- فرزندی.

نسب در این مفهوم، رابطه خونی و حقوقی است که پدر و مادر را به فرزندان آنان مربوط می کند.

اثبات نسب از دو منظر مورد بررسی قرار می گیرد:

1- موضوع بیولوژیکی

2- موضوع حقوقی

اثبات نسب و رابطه نامشروع:

برای اثبات نسب صرف موضوع بیولوژیکی و اثبات رابطه خونی کفایت نمی کند، بلکه باید از منظر حقوقی هم مورد بررسی قرار گیرد؛

زیرا ممکن است نسب فرزندی به پدر و مادر خود برسد و دارای رابطه خونی با آن ها باشد، لیکن در حین متولد شدن فرزند، میان پدر و مادر علقه زوجیت نبوده باشد.

در این هنگام  اگرچه طفل دارای نسب شرعی و قانونی نمی باشد، لیکن به پدر و مادر خود منتسب است.

در واقع در این جا اثبات رابطه نسب مفید فایده می باشد، زیرا طفل متولد از زنا از تمام حقوق مالی و غیرمالی برخوردار می باشد و فقط از پدر و مادر خود ارث نمی برد.

بنا بر ماده 884 قانون مدنی: « ولدالزنا از پدر و مادر و اقوام آنان ارث نمی برد، لیکن اگر حرمت رابطه که طفل ثمره آن است نسبت به یکی از ابوین ثابت و نسبت به دیگری به واسطه اکراه یاشبهه، زنا نباشد، طفل فقط از این طرف و اقوام او ارث می برد و بالعکس.»

آزمایش های ژنتیک:

1- آزمایش تجزیه گروه های خونی:

پیش بینی گروه های خونی در انسان و پیش بینی گروه خونی فرزندانی که گروه خونی والدین آنها معلوم باشد، کار نسبتا ساده ای است.

ازدواج دو فرد از گروه خونی O سبب پیدایش فرزندانی نظیر خودشان می شود، یعنی دارای گروه خونی O خواهند بود.

از دانستن گروههای خون افراد استفاده زیادی می شود.

اگر زنی با گروه خونی A بدون عقد رسمی از مردی با گروه خونی AB ،صاحب فرزندی با گروه خونی AB شود و مرد منکر وجود رابطه خونی بین طفل و خود باشد، بررسی ژنتیکی امکانات ترکیب دو گروه خونی نشان می دهد که احتمال پدر بودن مرد وجود دارد.

جهت بررسی ابوت در پزشکی قانونی، ابتدا گروه های خونی مادر، فرزند و پدر احتمالی را بررسی می کنند.

اگر گروه خونی پدر فرضی و فرزند با هم تناسب داشت، لزوماً به این معنا نیست که آن شخص پدر طفل است چرا که هزاران فرد با گروه خونی مشابه وجود دارند.

اگر از آزمایش تجزیه گروه های خونی هیچ گونه تجانسی بین پدر احتمالی و فرزند مشاهده نشد، ابوت را نمی توان رد کرد و باید بعد از آن، آزمایش DNA Typing را انجام داد.

2- آزمایش DNA

جدیدترین و پیشرفته ترین آزمایش ژنتیکی، آزمایش DNA است.

اختلاف نظر در خصوص قطعیت آزمایش DNA

1- گروهی از آنها براین باور هستند که DNA نمی تواند اماره باشد، زیرا ظن آور نیست، بلکه قطعیت صد در صد دارد.

2- گروهی دیگر بر این نظر هستند که  آزمایش DNA در ردیف امارات و ادله ظنی است؛

زیرا اعتماد قاضی بر قول متخصص، موجب ظن معتبر است و اماره محسوب میگردد.

متخصصان این رشته به احتمال خطا در آزمایشهای ژنتیکی اذعان دارند و آنها را قطعی نمی دانند،

پس به طریق اولی این آزمایشها نمی توانند برای قاضی یقین و قطعیت ایجاد کنند.

به همین دلیل، در این پرونده ها از علم قاضی صحبت می شود.

به نظر می رسد در رویه قضایی آزمایش DNA در جهت اثبات رابطه نسبی با وجود قراین و محتویات پرونده، غالباً برای قضات ایجاد علم میکند و تمایل به اعتبار آن دارند به ویژه در مواردی که در راستای تحقق نسب مشروع و شرایط اماره فراش است.

انواع دعاوی اثبات نسب

اثبات نسب پدر:

-اثبات نسب پدر از سوی مادر طفل: از این جهت که طفل، صلاحیت اقامه دعوا را ندارد، دعوای اثبات نسب از سوی مادر وی مطرح می شود.

این دعوا که خواهان آن، مادر طفل و شایعترین دعواست، در چند فرض قابل ذکراست:

-فرض اول: مادر طفل، دعوای اثبات نسب فرزندش را علیه شوهر خود مطرح کرده است؛اما خوانده، زوجیت را در زمان انعقاد نطفه منکر می گردد.

بار اثبات این دعوا بر عهده زن است .

محدودیتی در نوع ادله اثبات آن وجود ندارد و می توان از شهادت شهود، تحقیق محلی، سند و … استفاده کرد.

علت طرح بسیاری از این نوع دعاوی:

• یا به دلیل عدم ثبت وقوع نکاح به ویژه عقد موقت است.
• یاتنظیم نکاح نامه رسمی مدت ها پس از وقوع نکاح است.

به طور مثال:

خوانده اظهار می کند چون طفل قبل از عقد متولد شده است، متعلق به وی نیست، در حالی که خواهان مدعی است سند ازدواج زمانی تنظیم شده که وی از همسرش باردار بوده و  تاریخ وقوع نکاح یك سال قبل از تاریخ ثبت آن بوده است .

یا این که خواهان مدعی است در زمان نزدیکی بین او و خوانده صیغه شرعی جاری شده بوده، درحالی که خوانده منکر وجود زوجیت در آن زمان است و به پرونده کیفری مطرح در این زمینه- ارتباط نامشروع بین خواهان و خوانده در دوران نامزدی ـ استناد می کند .

در این فرض، چون شرط اول اماره فراش ،زوجیت، ثابت و محرز نشده است، بنابراین رابطه نسبی به وجود نمی آید.

-فرض دوم: از سوی مادر طفل دعوای اثبات نسب مطرح می شود، در حالی که زوج منکر دخول است.

به طور مثال:

خواهان پس از مدتی از وقوع عقد موقت باردار شده، در حالی که زوج هرچند زوجیت را قبول دارد، اما منکر دخول است و طفل را ملحق به خود نمی داند،

بنابراین هیچ اقدامی در جهت اخذ شناسنامه برای طفل انجام نمی دهد.

زوجه نیز به این منظور، اقامه دعوای اثبات نسب می نماید.

-اثبات نسب پدری از سوی فرزند:

چنانچه وی از سن صغر خارج و کبیر شده باشد، می تواند دعوی اثبات نسب علیه پدرش اقامه کند و مدعی رابطه نسبی با او شود.

در این نوع دعاوی، خوانده رابطه نسبی بین خود و خواهان را به دلیل عدم تحقق شرایط اماره فراش نفی می کند .

مثلا، منکر زوجیت با مادر خواهان می شود که در این صورت، بار اثبات برعهده خواهان است. .

وی می تواند با توسل به شهادت شهود یا تحقیق محلی این امر را اثبات کند.

غالباً این رابطه نسبی به واسطه شهود ثابت می شود.

از آزمایش DNA نیز می توان استفاده کرد که میزان اعتبار آن بستگی به علم قاضی با توجه به محتویات پرونده و قراین موجود در آن دارد.

در خصوص اثبات نسب پدری خواه از سوی مادر طفل مطرح گردد و خواه از سوی فرزند کبیر باید شرایط الحاق نسب اماره فراش بر قاضی محرز گردد. زمانی که این شرایط فراهم باشد، باید حکم به الحاق نسب شود و نیازی به انجام آزمایشهای ژنتیکی نیست.

آزمایش ژنتیك همانند آزمایش خون میتواند وجود رابطه طبیعی و خونی را محرز کند،

هرچند به طور معمول، نتیجه این آزمایش، اطمینان آورتر و گاه موجد علم است، اما متعلق علم حاصل از آزمایش ژنتیك وجود رابطه خونی است، در حالی که آنچه در دعاوی اثبات نسب مورد جستجو است، وجود رابطه حقوقی نسب است.

به همین دلیل، بدون تحقق اماره فراش، از طریق آزمایش ژنتیك امکان حصول علم به وجود رابطه نسب فراهم نیست.

اثبات نسب پدر از سوی پدر:

چنانچه خواهان، ادعای ابوت بر طفل صغیری را داشته باشد و منازعی وجود نداشته باشد، صرف اقرار پدر به عنوان خواهان کفایت میکند.

اما اگر شخص کبیر و بالغ باشد، علاوه بر اقرار پدر نیاز به تصدیق خوانده نیز است.

البته در رویه قضایی نیاز به شهادت شهود نیز است.

در مواردی که خوانده طفل صغیر و در تحت سرپرستی مؤسسه یا خانواده دیگری است، به دلیل وجود منازع، اقرار کفایت نمیکند و نیاز است که ادعای خواهان در خصوص وجود رابطه نسبی پدرـ فرزندی اثبات گردد.

استفاده از آزمایش DNA میتواند یکی از این ادله باشد.

اثبات نسب مادر:

اثبات نسب فرزند از سوی مادر:

در بیشتر این نوع دعاوی، انگیزه اصلی، تصحیح یا تکمیل شناسنامه است که با اقرار طرفین ثابت میگردد و اختلاف به معنای واقعی در آن دیده نمی شود.

استفاده از آزمایش DNA در اثبات رابطه نسبی بین خواهان و خوانده بلامانع است و قاضی میتواند در صورت حصول علم از این آزمایش حکم به صدور اثبات نسب بین آنها دهد.

اثبات نسب مادر از سوی پدر طفل:

در این نوع دعاوی، پدر طفل ولایتا از سوی فرزندش دعوای اثبات نسب مادری اقامه می کند.

برای مثال:

زن و مردی به عقد موقت یکدیگر در آمده اند (بدون ثبت واقعه نکاح) و زوجه باردار شده است،

و چون از این وضع ناراحت است، پس از زایمان، طفل را به زوج تحویل داده، رها می سازد در حالی که حاضر به اخذ شناسنامه برای نوزاد خود نمی شود.

در این گونه موارد، خواهان (پدر طفل)  باید ضمن اثبات زوجیت خود با خوانده، بارداری در این دوران و تولد طفل از بطن خوانده (وضع حمل) را به اثبات برساند.

در این نوع دعاوی نیز میتوان از آزمایش DNA استفاده کرد.

اثبات نسب مادر از سوی مادر:

در صورتی که رابطه نسبی طفل با پدرش محرز باشد،

-ابتدا زن باید ضمن اثبات رابطه زوجیت خود با پدر طفل و تولد طفل در زمان زوجیت یا تا 10 ماه پس از انحلال نکاح، بارداری و زایمان خود و این که طفل متولد از او که مورد تنازع است را نیز ثابت کند.

در مجموع، اگر به واسطه ادله هایی همچون شهادت شهود، اقرار یا سند، رابطه نسبی طفل با خواهان ثابت گردد، نیازی به آزمایش ژنتیکی نخواهد بود.

اثبات نسب (والدین- فرزندی) از سوی زوجین:

والدین درصدد اثبات این امر هستند که طفل یا فرد بالغ معینی، فرزند آنهاست.

برای مثال:

زوجینی که نوزاد خود را به دلیل وضعیت مالی یا انگیزه های دیگر به خانواده یا مؤسسه ای تحویل داده اند تا تحت سرپرستی آنها قرار گیرد، اما پس از چند سال از انجام این کار پشیمان شده، در صدد برآمده اند تا ثابت کنند فرزندی که در آن خانواده یا مؤسسه پرورش یافته است، فرزند واقعی آنهاست.

در این موارد غالباً آزمایش DNA گرفته می شود.

اثبات نسب خویشاوندی:

منظور از خویشاوندان، اقربای نسبی به غیر از والدین ـ فرزندان است،

-یعنی رابطه نسبی پدربزرگ و مادربزرگ با نوه ها،

-رابطه نسبی برادر و خواهرها

-و رابطه نسبی اعمام و اخوال با خواهرزاده و برادرزاده است.

دعوای اثبات نسب در  کدام دادگاه مورد رسیدگی قرار می گیرد؟

رسیدگی به اثبات نسب در صلاحت دادگاه خانواده محل اقامت خوانده می باشد.

 مراحل طرح دعوای اثبات نسب:

– خواهان این دعوا کسی است که ادعای نسبیت با خانواده را دارد و دادخواست خود را تحت عنوان اثبات نسب (پدری یا مادری یا هر دو) علیه خوانده مطرح می کند.

– اگر گواهی و سند ولادت مثبت ادعا نباشد،

– و شهادت و امارات مربوط به فراش موجود نباشد،

-و خوانده نیز منکر شود،

می تواند با انجام تست DNA که از طریق دستور قضایی به پزشکی قانونی صورت می گیرد، منتسب به اثبات مدعای خود اقدام نماید .

– درباره کودکان بی سرپرست و گمشده راه حل اخیر میتواند تنها روش اثبات نسب باشد.

– دعوای مذکور قابل تجدیدنظرخواهی و قابل فرجام خواهی می باشد.

– پس از قطعیت و نهایی شدن ( پس از فرجام خواهی ) در صورتی که اثبات نسب صورت گرفته باشد،

-و دادگاه رای به نفع آن بدهد،

دارای آثار حقوقی است؛ که از جمله آن می توان به برقراری رابطه وراثت اشاره کرد.

جهت مشاوره با وکیل خانواده با ما تماس بگیرید.22350512