ادله اثبات دعوا در امور حقوقی

ادله اثبات دعوی مجموعه وسایلی است که برای اثبات دعوی در مراجع قضائی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ادله اثبات در دعوای حقوقی و کیفری متفاوت است. در این مقاله به ادله اثبات دعوای حقوقی می پردازیم.
اصل 166 قانون اساسی: احکام دادگاه ها باید مستدل و مستند به مواد قانون و اصولی باشد که براساس آن حکم صادر شده است.
ماده 1257 قانون مدنی: هرکس مدعی حقی باشد باید آن را اثبات کند و مدعی علیه، هرگاه در مقام دفاع مدعی امری شود که محتاج به دلیل باشد، اثبات امر بر عهده اوست.

در این مقاله به بررسی ادله اثبات دعوی در امور حقوقی و کیفری خواهیم پرداخت.

با گروه وکلا آسا همراه باشید.

ادله اثبات دعوی در امور حقوقی:

ماده 1258 قانون مدنی: دلایل اثبات دعوا از قرار ذیل است:
1- اقرار؛
2- اسناد کتبی؛
3- شهادت؛
4- امارت؛
5- قسم.

1- اقرار:

مهم ترین ادله اثبات در امور حقوقی ، اقرار خود شخص است.
اقرار عبارت از اخبار به حقی است برای غیر به ضرر خود.
اگر شخصی وجود حقی را در روابط بین دیگران تایید و اعلان کند، اقدام او را شهادت یا گواهی می باشد و عنوان اقرار بر آن صدق نمی کند.
اقرار به هر لفظی که دلالت بر آن نماید واقع می شود و تشریفات خاصی ندارد.
لفظ وسیله معمول برای بیان اقرار است، ولی اشاره و عمل نیز می تواند دلالت صریح و مستقیم بر وجود اقرار کند.

ماده 203 قانون آیین دادرسی کیفری بیان می دارد : اقرار ممکن است خارج از دادگاه واقع شود یا ضمن دادرسی.

شرایط اقرار کننده (مقر):

اقرار کننده باید بالغ و عاقل و قاصد و مختار باشد، بنابراین اقرار صغیر و مجنون در حال دیوانگی و غیر قاصد و مکره، موثر نیست.

شرایط کسی که به نفع او اقرار می شود (مقرله):

1. در مقر له اهلیت شرط نیست، لیکن بر حسب قانون باید بتواند دارای آنچه که به نفع او اقرار شده است، بشود.
2. مقر له، اگر به طور کلی مجهول باشد، اقرار اثری ندارد و اگر فی الجمله معلوم باشد، مثل اقرار برای یکی از دو نفر معین، صحیح است.
3. در صحت اقرار، تصدیق مقرله شرط نیست، لیکن اگر مفاد اقرار را تکذیب کند، اقرار مزبور در حق او اثری نخواند داشت.

انکار بعد از اقرار چه تاثیری دارد؟

انکار بعد از اقرار پذیرفته نیست،
لیکن اگر مقر ادعا کند که اقرار او فاسد یا مبنی بر اشتباه یا غلط بوده شنیده می شود و همچنین است در صورتی که برای اقرار خود عذری ذکر کند که قابل قبول باشد.
مثل اینکه بگوید اقرار به گرفتن وجه در مقابل سند یا حواله بوده که وصول نشده، لیکن دعاوی مذکور مادامی که اثبات نشده مضر به اقرار نیست.

2- اسناد کتبی:

یکی دیگر از ادله اثبات دعوای حقوقی ، استناد کردن به اسناد و مدارک است.
سند عبارت است از هر نوشته که در مقام اثبات دعوا یا دفاع قابل استناد باشد.

انواع سند:

1. سند رسمی
2. سند عادی

 ویژگی اسناد رسمی:

1- اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک تنظیم شده باشند.
2- اسنادی که دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده باشند.
3- اسنادی که در نزد سایر مامورین رسمی، در حدود صلاحیت آن ها و بر طبق مقررات قانونی، تنظیم شده باشند.

• اسنادی که به به غیر از موارد بالا تنظیم یافته باشند، اسناد عادی هستند.
• سندی که توسط مامور رسمی غیر صالح و خارج از قلمرو صلاحیت او تنظیم شود سند عادی است و اعتبار سند رسمی را ندارد.

اعتبار اسناد رسمی چقدر است؟

اسناد رسمی درباره طرفین و وراث و قائم مقام آنان معتبر است و اعتبار آنها نسبت به اشخاص ثالث در صورتی است که قانون تصریح کرده باشد.

اعتبار اسناد عادی چقدر است؟

خیلی از افراد برای اثبات دعوای خود ، به دست نوشته های عادی که بین خود نوشته اند استناد می کنند.
برخلاف تصور عموم ، این دست نوشته ها دارای اعتبار است.
اسناد عادی در دو مورد اعتبار اسناد رسمی را داشته و درباره طرفین و وراث و قائم مقام آنان معتبر است:
1- اگر طرفی که سند بر علیه او اقامه شده است صدور آن را از منتسب الیه تصدیق نماید.
2-هرگاه در محکمه ثابت شود که سند مزبور را طرفی که آن را تکذیب یا تردید کرده فی الواقع امضا یا مهر کرده است.

 ادعای انکار و تردید و جعلیت در مورد اسناد:

جهت دلایل اثبات دعوای حقوی ، لازم است تفاوت انکار و تردید با ادعای جعل را بدانیم.
اسناد عادی قابل بیان انکار و تردید هستند ، به این معنا که شخصی که علیه او سند عادی ارائه شده است ، می تواند امضا و خط ذیل آن را منتسب به خود و یا دیگری نداند و آن را نپذیرد. در این صورت ، اثبات این موضوع که این سند متعلق به شخص است با طرف مقابل است.
این موضوع صرفا در خصوص اسناد عادی امکان پذیر است.
در مقابل اسناد رسمی یا اسنادی که اعتبار اسناد رسمی را دارد، انکار و تردید مسموع نیست و طرف می تواند ادعای جعلیت نسبت به اسناد مزبور نماید، یا ثابت نماید که اسناد مزبور به جهتی از جهات قانونی از اعتبار افتاده است.
به این معنا که که اگر شخصی مدعی است که سند جعلی است ، باید جعلیت آن را به دادگاه ثابت کند . و ارائه کننده سند با ارائه این سند به دادگاه ، نیازی به اثبات واقعی و اصیل بودن سند ندارد.

اسناد تنظیم شده در خارج از کشور:

در بررسی ادله اثبات دعوای حقوقی ، لازم است اعتبار اسناد تنظیم شده در دادگاه را نیز بررسی کنیم.
محاکم ایران به اسناد تنظیم شده در کشورهای خارجه همان اعتباری را خواهند داد که آن اسناد مطابق قوانین کشوری که در آنجا تنظیم شده دارا می باشد، مشروط بر اینکه:
1- اسناد مزبوره به علتی از علل قانونی از اعتبار نیفتاده باشد.
2- مفاد آنها مخالف با قوانین مربوطه به نظم عمومی یا اخلاق حسنه ایران نباشد.
3- کشوری که اسناد در آنجا تنظیم شده به موجب قوانین خود یا عهود اسناد تنظیم شده در ایران را نیز معتبر بشناسد.
4- نماینده سیاسی و یا کنسولی ایران در کشوری که سند در آنجا تنظیم شده یا نماینده سیاسی و یا کنسولی کشور مزبور در ایران تصدیق کرده باشد که سند موافق قوانین محل تنظیم یافته است.

اعتبار شهادت نامه چقدر است ؟

شهادت نامه سند محسوب نمی شود و فقط اعتبار شهادت را خواهد داشت.

3- شهادت:

شهادت عبارت است از اظهارات اشخاص خارج از دعوی که امر مورد اختلاف را دیده یا شنیده یا شخصاً از آن آگاه شده‌اند؛
یعنی شخصی به نفع یکی از اصحاب دعوی و بر ضرر دیگری اعلام اطلاع و خبر از وقوع امری نماید.

شرایط شهود جهت ادای شهادت:

یکی از مهم ترین دلایل اثبات دعوا در دعاوی حقوقی ، شهادت شهود است. ولی این شهادت شهود ، لازم است شرایطی داشته باشد.
در مواردی که قاضی به شهادت شاهد استناد می کند، لازم است شاهد دارای شرایط زیر باشد:

• بلوغ: شهادت اطفالی که به سن پانزده سال تمام نرسیده اند، فقط ممکن است برای مزید اطلاع استماع نمود، مگر در مواردی که قانون شهادت این قبیل اطفال را معتبر شناخته باشد.
• عقل: اگر شاهد، مجنون ادواری باشد، یعنی گاهی روان سالم و گاهی روان مجنون داشته باشد؛ شهادت وی پذیرفته می شود مشروط به اینکه هم در زمان تحمل( دیدن ) شهادت و هم در زمان ادای شهادت، دارای سلامت روان باشد.
• ایمان
• طهارت مولد
• عدم وجود انتفاع شخصی برای شاهد یا دفع ضرر از وی
• عدم وجود دشمنی دنیوی بین شاهد و طرفین دعوا
• عدم اشتغال به تکدی و ولگردی

تعارض در شهادت شهود چه حکمی دارد؟

شهادت شهود باید مفادا متحد باشد، بنابراین اگر شهود به اختلاف شهادت دهند قابل اثر نخواهد بود، مگر در صورتیکه از مفاد اظهارات آنها قدر متیقنی به دست آید.
اختلاف شهود در خصوصیات امر، اگر موجب اختلاف در موضوع شهادت نباشد، اشکالی ندارد.

رجوع شاهد از شهادت خود:

در صورتیکه شاهد از شهادت خود رجوع کند یا معلوم شود بر خلاف واقع شهادت داده است، به شهادت او ترتیب اثر داده نمی شود.

شهادت بر شهادت ممکن است؟

شهادت بر شهادت در صورتی مسموع است که: شاهد اصل وفات یافته یا به واسطه مانع دیگری مثل بیماری و سفر و حبس و غیره نتواند حاضر شود.

4- امارات:

امارات یا قرینه ها ، در کنار دلایل اثبات دعوای حقوقی ، می توانند مورد توجه باشند.
اماره عبارت از اوضاع و احوالی است که به حکم قانون یا در نظر قاضی، دلیل بر امری شناخته می شود.
اماره خود بر دو دسته است ، اماره قانونی و اماره قضایی.

اماره قانونی:

اوضاع و احوالی است که قانون آن را دلیل بر امری قرار داده است.
مثلا در ماده 35 قانون مدنی، تصرف به عنوان مالکیت، دلیل مالکیت قلمداد شده است.

اماره قضایی:

اوضاع و احوالی است که در یک موضوع خاص و بنا به نظر قاضی دلیل بر امری شناخته می شود و ادله ی دیگر را تکمیل می کند.
مثلا پیامک هایی که از جانب یکی از طرفین برای دیگری ارسال شده است، اگر چه به تنهایی نمی تواند چیزی را اثبات کند، اما در کنار سایر دلایل می تواند ذهن قاضی را به سوی نتیجه ای هدایت کند.

5- قسم:

یکی دیگر از ادله اثبات دعوای حقوقی ، قسم خوردن است.
سوگند یا قسم اخباری تشریفاتی است که به موجب آن ، شخصی خداوند متعال یا سایر مقدسات را بر راستی گفته خود یا پا بر جا ماندن بر عهد خود گواه می گیرد، در حالی که علی القاعده نباید صرف گفتار اشخاص به نفع آنها دلیل محسوب شده و مورد استناد قرار گیرد ،
اما بها دادن به گفتاری که در کنارش سوگند یا قسم یاد می شود ، به دلیل جنبه دینی و مذهبی آن سوگند یعنی ترس از خداوند امکان پذیر بوده و به همین دلیل سوگند یا قسم بر اساس قانون یکی از مهم ترین ادله اثبات دعوی در امور حقوقی و کیفری محسوب می شود .

بر اساس ماده 270 قانون آیین دادرسی مدنی : درمواردی که صدور حکم دادگاه منوط به سوگند شرعی می باشد ، دادگاه به درخواست متقاضی ، قرار اتیان سوگند صادر کرده و در آن ، موضوعسوگندو شخصی را که باید سوگند یاد کند تعیین می نماید.
لازم به ذکر است که بر اساس ماده 281 این قانون: سوگندباید مطابق قرار دادگاه و بالفظ جلاله ( و الله ، بالله ، تالله ) یانام خداوند متعال به سایر زبان ها ادا گردد.

اعتبار قسم چقدر است؟

قسم قاطع دعوی است و هیچگونه اظهاری که منافی با قسم با قسم باشد، از طرف پذیزفته نخواهد شد.
قسم فقط نسبت به اشخاصی که طرف دعوی بوده اند و قائم مقام آنها موثر است.

چه زمانی می توان به قسم به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا متوسل شد؟

توسل به قسم وقتی ممکن است که دعوای مدنی نزد حاکم به موجب اقرار یا شهادت یا علم قاضی بر مبنای اسناد یا امارات ثابت نشده باشد، در اینصورت مدعی می تواند حکم به دعوی خود را که مورد انکار مدعی علیه است، منوط به قسم او نماید.

توکیل در قسم ممکن است؟

تقاضای قسم قابل توکیل است و وکیل در دعوی می تواند طرف را قسم دهد، لیکن قسم یاد کردن قابل توکیل نیست و وکیل نمی تواند به جای موکل قسم یاد کند.

جهت مشاوره و اخذ وکیل با وکیل حقوقی ما تماس بگیرید. 22350512 و 26766919