بروزرسانی: ۲۳ام آذر, ۱۴۰۲
ادله اثبات دعوا در امور کیفری

ادله اثبات دعوا در امور کیفری

ادله اثبات دعوا در امور کیفری
ادله اثبات کیفری به معنای مجموعه دلیل هایی است که به واسطه ی آن می توان یک جرم کیفری را ثابت کرد.
این دلایل عبارت است از: اقرار، شهادت، قسامه و سوگند در موارد مقرر قانونی و علم قاضی است.
در این مقاله به توضیح هریک از موارد یادشده خواهیم پرداخت.

با گروه وکلا آسا همراه باشید.

فهرست

ادله اثبات دعوا در امور کیفری:

طبق ماده 160 قانون مجازات اسلامی: ادله اثبات جرم عبارت از: اقرار، شهادت، قسامه و سوگند در موارد قانونی و علم قاضی است.

1- اقرار:

اقرار عبارت از اخبار شخص به ارتکاب جرم از جانب خود است.
اقرار اولین و مهم ترین دلیلی است که می تواند باعث اثبات جرم باشد.
البته لازم به ذکر است که دلیل بایستی با قراین و شواهد نیز منطبق باشد و اگر اقراری صورت گیرد ولی منطبق با واقعیت نباشید ، پذیرفته نیست.

 

توکیل در اقرار ( وکالت دادن برای اقرار )

اظهارات وکیل علیه موکل و ولی و قیم علیه مولی علیه اقرار محسوب نمی شود.
اقرار به ارتکاب جرم قابل توکیل نیست و صرفا خود شخص می تواند علیه خود اقرار کند.

شرایط اقرار کننده (مقر):

اقرار در صورتی نافذ است که اقرار کننده در حین اقرار، عاقل، بالغ، قاصد و مختار باشد.

اقرار تحت اجبار آثار حقوقی دارد؟

اقراری که تحت اکراه، اجبار، شکنجه و یا اذیت و آزار روحی یا جسمی اخذ شود فاقد اعتبار است و دادگاه مکلف است از متهم تحقیق مجدد نماید.

اقرار شخص سفیه و ورشکسته:

اقرار شخص سفیه که حکم حجر او صادر شده است و شخص ورشکسته، نسبت به امور کیفری نافذ است، اما نسبت به ضمان مالی ناشی از جرم نافذ نیست.

اعتبار اقرار چقدر است؟

در ادله اثبات کیفری ، اقرار مهم تیرین دلیل است. این دلیل چقدر اعتبار دارد؟
هرگاه متهم اقرار به ارتکاب جرم نماید، اقرار وی معتبر است و نوبت به ادله دیگر نمی رسد، مگر اینکه با بررسی قاضی رسیدگی کننده قرائن و امارات بر خلاف مفاد اقرار باشد که در اینصورت دادگاه، تحقیق و بررسی لازم را انجام دهد و قرائن و امارات مخالف اقرار را در رای ذکر کند.

برای اثبات جرم چند بار باید اقرار کرد ؟

برای اثبات کلیه جرایم، یک بار اقرار کافی است، مگر در جرایم زیر که نصاب آن به شرح زیر است:
الف) چهاربار در زنا، لواط، تفخیذ و مساحقه نیاز به اقرار است.
ب) دوبار در شرب خمر، قوادی، قذف و سرقت موجب حد نیاز به اقرار است.
برای اثبات جنبه غیرکیفری کلیه جرایم، یک بار اقرار کافی است.

انکار بعد از اقرار تاثیری دارد؟

در ادله اثبات کیفری یکی از مهم ترین دلایل ، اقرار است. حال اگر فردی پس از اقرار ، منکر اقرار خود شود ، موثر است؟
انکار بعد از اقرار موجب سقوط مجازات نیست، به جز در اقرار به جرمی که مجازات آن رجم یا حد قتل است که در اینصورت در هر مرحله، ولو در حین اجراء، مجازات مزبور ساقط و به جای آن در زنا و لواط صد ضربه شلاق و در غیر آنها حبس تعزیری درجه پنج ثابت می گردد.

2- شهادت شهود:

شهادت عبارت از اخبار شخصی غیر از طرفین دعوا به وقوع یا عدم وقوع جرم توسط متهم یا هر امر دیگری نزد مقام قضایی است.

شرایط شاهد در زمان ادا شهادت چیست ؟

شاهد در زمان ادا شهادت باید شرایط زیر را دارا باشد:

  1. بلوغ؛ هرگاه شاهد در زمان تحمل شهادت، غیر بالغ ممیز باشد، اما در زمان اداء شهادت به سن بلوغ برسد، شهادت او معتبر است.
  2. عقل؛ شهادت مجنون ادواری در حال افاقه پذیرفنه می شود، مشروط بر آنکه تحمل شهادت نیز در حال افاقه بوده باشد.
  3. ایمان
  4. عدالت: عادل کسی است که در نظر قاضی یا شخصی که بر عدالت وی گواهی می دهد اهل معصیت باشد.
  5. طهارت مولد ( زنا زاده نباشد )
  6. ذی نفع نبودن در موضوع
  7. نداشتن خصومت با طرفین یا یکی از آنها؛ هرگاه شهادت شاهد به نفع طرف مورد خصومت باشد، پذیرفته می شود.
  8. عدم اشتغال به تکدی
  9. ولگرد نبودن

شرایط بالا باید توسط قاضی احراز گردد.

اعتبار شهادت شهود در صورت تعدد شهود:

در ادله اثبات دعوای کیفری ، اگر شهود شهادت دهند ، نهایتا قاضی پرونده است که بایستی احراز کند آیا شهود شهادت درستی داده اند یا خیر.

  • در صورت تعدد شهود، وحدت موضوع شهادت ضروری است و باید مفاد شهادت ها در خصوصیات موثر در اثبات جرم یکسان باشد.
  • هرگاه اختلاف مفاد شهادت ها موجب تعارض شود و یا وحدت موضوع را مخدوش کند، شهادت شرعی محسوب نمی شود.
  • در صورت وجود تعارض بین دو شهادت شرعی، هیچ یک معتبر نیست.

 

چگونگی ادای  شهادت در دادگاه :

شهادت باید با لفط یا نوشتن باشد و در صورت تعذر، با فعل از قبیل اشاره واقع شود و در هر صورت باید روشن و بدون ابهام باشد.

جرح و تعدیل شاهد چه معنا است؟

شاهد شرعی قابل جرح و تعدیل است.
جرح شاهد عبارت از: شهادت بر فقدان یکی از شرایطی که قانون برای شاهد شرعی مقرر کرده است و تعدیل شاهد عبارت از شهادت بر وجود شرایط مذکور برای شاهد شرعی است.
جرح شاهد شرعی باید پیش از اداء شهادت به عمل آید، مگر آنکه موجبات جرح پس از شهادت معلوم شود. در اینصورت جرح تا پیش از صدورحکم به عمل می آید و در هر حال دادگاه مکلف است به موضوع جرح رسیدگی و اتخاذ تصمیم کند.

اعتبار شهادت شهود نزد محکمه:

هرگاه دادگاه، شهود معرفی شده را واجد شرایط قانونی تشحیص دهد، شهادت را می پذیرد.
در غیر اینصورت، شهادت را شهادت شرعی محسوب نمی کند و اگر از وضعبت آنها اطلاع نداشته باشد تا زمان احراز شرایط و کشف وضعیت که نباید بیشتر از ده روز طول بکشد، رسیدگی را متوقف و پس از آن، حسب مورد، اتخاذ تصمیم می کند مگر اینکه به نظر قاضی احراز شرایط در مدت ده روز ممکن نباشد.

رجوع از شهادت:

رجوع از شهادت شرعی، قبل از اجرا مجازات موجب سلب اعتبار شهادت می شود و اعاده شهادت پس از رجوع از آن، مسموع نیست.

نصاب شهادت:

نصاب شهادت در کلیه جرایم، دو شاهد مرد است، مگر در زنا، لواط، تفخیذ و مساحقه که با چهار شاهد مرد اثبات می گرذد.
جنایات موجب دیه با شهادت یک شاهد مرد و دو شاهد زن نیز قابل اثبات است.

شهادت بر تحقق جرم زنا و لواط:

در خصوص شهادت بر زنا و لواط، شاهد باید حضوری، عملی را که زنا یا لواط با آن محقق می شود دیده باشد و هرگاه شهادت مستند به مشاهده نباشد و همچنین در صورتیکه تعداد شهود به نساب لازم نرسند شهادت در خصوص زنا یا لواط، قذف محسوب می شود و موجب حد است.

ادله اثبات دعوا در امور کیفری

3- قسامه به چه معنا است؟

قسامه در لغت به ‌معنی سوگند و سوگندخوردگان است.
قسامه در اصطلاح  عبارت از: سوگندهایی است که در صورت فقدان ادله دیگر، غیر از سوگند منکر و وجود لوث، شاکی برای اثبات جنایت عمدی یا غیر عمدی یا خصوصیات آن و متهم برای دفع اتهام از خود اقامه می کند.

لوث به چه معناست ؟

لوث: قرائن و اماراتی است که موجب ظن قاضی به ارتکاب جنایت یا نحوه ارتکاب از جانب متهم می شود؛
به ‌طور مثال جنازه‌ای در محلی یافت می‌شود و شخصی با لباس خونین در بالای سر جنازه ایستاده است.
در این حالت، هیچ دلیل معتبری مبنی بر قاتل بودن آن شخص وجود ندارد، اما مجموع اوضاع و احوال سبب مظنون شدن قاضی به وی می‌شود.
چنین شرایطی لوث نام دارد. در چنین حالتی، شاکی می‌تواند با اجرای قسامه و بدون نیاز به سایر دلایل، مجرمیت متهم را اثبات و مطالبه‌ی قصاص و دیه نماید.
فقدان قرائن و امارات موجب ظن و صرف حضور فرد در محل وقوع جنایت، از مصادیق لوث محسوب نمی شود و او با ادای یک سوگند، تبرئه می گردد.
در صورت حصول لوث، نخست از متهم، مطالبه دلیل بر نفی اتهام می شود. اگر دلیلی ارائه شود، نوبت به قسامه شاکی نمی رسد و متهم تبرئه می گردد.
در غیر اینصورت با ثبوت لوث، شاکی می تواند اقامه قسامه کند یا از متهم درخواست قسامه نماید.
در چنین شرایطی اگر متهم هم نتواند و یا نخواهد قسامه اجرا کند، به‌موجب ماده‌ی ۳۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، محکوم به پرداخت دیه خواهد شد.

نصاب قسامه جهت اثبات قتل عمدی چند نفر است؟

نصاب قسامه برای اثبات قتل عمدی، سوگند پنجاه مرد از خویشاوندان و بستگان مدعی است. با تکرار سوگند قتل ثابت نمی شود.
در این حالت سوگند خود شاکی، اعم از اینکه زن باشد یا مرد، جز این پنجاه نفر محسوب می‌شود و وی نیز می‌تواند سوگند بر مجرمیت متهم بخورد.

نصاب قسامه جهت اثبات قتل غیرعمدی چند نفر است؟

یکی از ادله اثبات کیفری ، قسامه است. برای قسامه در هر جرمی ، نصاب و تعدادی در نظر گرفته شده است.
اگر اجرای قسامه در راستای اثبات قتل غیرعمد (که در قانون به دو دسته شبه‌عمد و خطای محض تقسیم می‌شود) باشد، در این حالت تعداد قسم‌های مور نیاز بیست‌وپنج است.

جهات اعاده دادرسی پس از اقامه قسامه:

اگر پس از اقامه قسامه و پیش از صدور حکم، دلیل معتبری بر خلاف قسامه یافت شود و یا فقدان شرایط قسامه اثبات گردد، قسامه باطل می شود و چنانچه بعد از صدور حکم باشد موضوع از موارد اعاده دادرسی است.
اگر بعد از صدور حکم، بطلان همه یا برخی از سوگندها ثابت شود، مانند آنکه برخی از ادا کنندگان سوگند، از سوگندشان عدول کنند یا دروغ بودن سوگند یا از روی علم نبودن سوگند، برای دادگاه صادرکننده حکم ثابت شود، مورد از جهات اعاده دادرسی است.

 

4- سوگند خوردن

سوگند عبارت از گواه قرار دادن خداوند بر درستی گفتار ادا کننده سوگند است.

شرایط ادا کننده سوگند:

ادا کننده سوگند باید عاقل، بالغ، قاصد و مختار باشد.

چگونگی ادا سوگند:

سوگند باید مطابق با قرار دادگاه و با لفظ جلاله والله، بالله، تالله یا نام خداوند متعال به سایر زبان ها ادا شود و در صورت نیاز به تغلیظ و قبول ادا کننده سوگند، دادگاه کیفیت ادا آن را از حیث زمان، مکان، الفاظ و مانند آن تعیین می کند. در هر صورت بین مسلمان و غیر مسمان در ادا سوگند به نام خداوند متعال تفاوتی وجود ندارد.
سوگند باید مطابق با ادعا، صریح در مقصود و بدون هرگونه ابهام باشد و از روی قطع و یقین ادا شود.
سوگند باید با لفظ باشد و در صورت تعذر، با نوشتن یا اشاره ای که روشن در مقصود باشد، ادا شود.

اعتبار سوگند چقدر است؟

سوگند فقط نسبت به طرفین و قائم مقام آنها موثر است.
حدود و تعزیرات با سوگند نفی یا اثبات نمی شود، لکن قصاص، دیه، ارش و ضرر و زیان ناشی از جرایم، مطابق مقررات این قانون با سوگند اثبات می شود.
هرگاه ثابت شود سوگند، دروغ و یا ادا کننده سوگند فاقد شرایط قانونی بوده است، به سوگند مزبور ترتیب اثر داده نمی شود.

5- علم قاضی چیست ؟

یکی از مهم ترین ادله اثبات کیفری ، علم قاضی است.
علم قاضی عبارت از یقین حاصل از مستندات بین در امری است که  نزد وی مطرح می شود.
در مواردی که مستند حکم، علم قاضی است، وی موظف است قرائن و امارات بین مستند علم خود را به طور صریح در حکم قید کند.
مواردی از قبیل نظریه کارشناس، معاینه محل، تحقیقات محلی، اظهارات مطلع، گزارش ضابطان و سایر قرائن و امارات که نوعا علم آور باشند می تواند مستند علم قاضی قرار بگیرد.

تعارض علم قاضی با سایر ادله:

در ادله اثبات کیفری در صورتی که علم قاضی با دلایل موجود در پرونده متعارض باشد ، قاضی چه حکمی صادر می کند؟
در صورتیکه علم قاضی با ادله دیگر در تعارض باشد، اگر علم بین باقی بماند، آن ادله برای قاضی معتبر نیست و قاضی با ذکر مستندات علم خود و جهات رد ادله دیگر، رای صادر می کند.
چنانچه برای قاضی علم حاصل نشود، ادله قانونی معتبر است و براساس آن رای صادر می کند.

تعارض ادله با یکدیگر:

در بین دلایل اثبات کیفری ، اگر بین این ادله اثبات کیفری تعارض وجود داشته باشد ، کدام یک معتبر است؟
در تعارض سایر ادله با یگدیگر، اقرار بر شهادت شرعی، قسامه و سوگند مقدم است و همچنین شهادت شرعی بر قسامه و سوگند تقدم دارد.

فقدان ادله کافی یعنی چه ؟

گاهی در رای دادگاه دیده می شود که نوشته شده ” صدور رای بر برائت به علت فقدان ادله کافی” این جمله به این معناست ، که به علت نبودن دلیل کافی در پرونده ، شخص متهم نیست و اتهامی به او منتسب نیست.

جهت اخذ وکیل و مشاوره با وکیل کیفری با ما در تماس باشید.22350512 و 26766919

 

دیدگاهتان را بنویسید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی علامت گذاری شده اند *