چک یک سند تجاری رایج در روابط مالی افراد است. برای چکی که در بین افراد مبادله می شود، وضعیت های گوناگونی ممکن است ایجاد شود. ممکن است دارنده چک، صادرکننده یا هر یک از مسئولین آن فوت کنند. در این مطلب می خواهیم بررسی کنیم در صورت فوت صاحب چک چه وضعیتی برای چک ایجاد می شود؟
با گروه وکلای آسا همراه باشید.
در ابتدا لازم است از منظر قانونی بررسی کنیم که چه چیزی چک گفته می شود.
فهرست
چک چیست؟
در ماده ی 310 قانون تجارت، چک تعریف شده است. چک یک نوشته است که صادر کننده با استفاده از آن به بانک دستور می دهد که وجوهی که نزد بانک دارد به دیگری بپردازد.
البته هر نوشته ای چک تلقی نمی شود. دستور صادرکننده به بانک باید بر روی فرم چاپی مخصوصی که به عنوان چک منتشر شده و در اختیار صادرکننده قرار گرفته نوشته شود.
امروزه به دلیل ایجاد سامانه صیاد اوراق چک همه ی بانک ها یک شکل و یکسان شده است. شما می توانید مطلب چک صیاد چیست را در سایت مطالعه نمایید.
فوت ذی نفع چک
ذی نفع چک کسی است که چک در وجه او صادر شده و در واقع همان دارنده ی و صاحب چک است. برای دارنده ی چک این حق وجود دارد که با فرا رسید تاریخ سر رسید چک آن را به بانک ارائه نموده و وجه چک را دریافت نماید.
یا در صورتی که به هر دلیلی وجه چک به او پرداخت نشد، گواهی عدم پرداخت بگیرد و از طریق مراجع قانونی برای دریافت وجه آن اقدام نماید.
حال در صورت فوت صاحب چک ، تکلیف چیست؟ آیا همچنان می توان وجه چک را مطالبه کرد؟
به طور کلی به آنچه که از متوفی به جا می ماند، ترکه یا ماترک گفته می شود.
این ترکه دارای دو جنبه است:
جنبه ی مثبت:
اموالی است که از او به جا مانده و می تواند به وراث به ارث برسد. مانند خانه، زمین، اتومبیل، سپرده بانکی، طلب او از دیگران و…
جنبه ی منفی:
بدهی هایی است که متوفی دارد و پرداخت نکرده است. مطالبات اشخاص ثالث جنبه ی منفی ترکه را تشکیل می دهد.
ورثه با مجموعه ی این دو جنبه مواجه هستند.
بنابراین طلبی که متوفی از دیگران دارد به عنوان جنبه ی مثبت ترکه به ورثه ی او ارث می رسد و ورثه جانشین او در وصول طلب خواهند بود.
چک نیز نماینده ی مبلغی طلب است که دارنده از صادرکننده دارد. بنابراین با فوت دارنده، ورثه ی وی می توانند این مبلغ را از صادر کننده مطالبه کنند و چک همچنان اعتبار خود را دارد.
ورثه ی چک ، چه کسانی هستند؟
ورثه افرادی هستند که از اموال متوفی ارث می برند. اما هر کسی را نمی توان وارث متوفی دانست. مطابق قانون مدنی، افراد به دو جهت ممکن است از متوفی ارث ببرند:
- نسب: منظور وجود رابطه ی خویشاوندی بین متوفی و شخصی است که از او ارث می برد. یعنی افرادی که بین آنها قرابت و خویشاوندی وجود دارد.
- سبب: منظور این است بین افراد به سبب ازدواج پیوند و خویشاوندی ایجاد شده است.
پس افراد ممکن است به خاطر خویشاوندی نسبی یا سببی که با متوفی دارند از او ارث ببرند.
نام ورثه در گواهی حصر وراثت نوشته می شود.
گواهی حصر وراثت سندی است که در آن زمان دقیق مرگ متوفی، تعداد وراث و سهم الارث هر یک از ایشان مشخص شده است.
این گواهی نزد کلیه مراجع معتبر بوده و وراث با استفاده از آن می توانند حقوق خود را استیفاء کنند. همچنین هر گونه نقل و انتقال نسبت به ماترک نیازمند ارائه گواهی حصر وراثت است.
چگونه چک را بعد از فوت صاحب چک ، مطالبه نماییم؟
بعد از فوت دارنده چک و صدور گواهی حصر وراثت، کلیه ورثه که نام آنها در گواهی حصر وراثت آمده است باید چک را به بانک ارائه دهند تا بانک بتواند وجه چک را به آنها بپردازد یا در صورت که چک قابل پرداخت نباشد، گواهی عدم پرداخت صادر کند.
باید این نکته را بدانید که مراجعه ی یکی از ورثه برای وصول چک کافی نیست و بانک وجه چک را به او نخواهد پرداخت. مگر اینکه یکی از ورثه از سایرین وکالت رسمی داشته باشد و به نمایندگی از همه اقدام نماید.
به این ترتیب تمام ورثه یا یکی از آنها به نمایندگی، باید چک را به بانک ارائه نماید.
اگر چک قابل پرداخت باشد، وجه آن به ورثه داده می شود.
اما اگر چک قابل پرداخت نباشد (مثلا موجودی حساب صادرکننده کم باشد) گواهی عدم پرداخت صادر می شود.
در این حالت تمام ورثه می توانند وجه چک را از طریق دادگاه یا دوایر اجرای ثبت مطالبه نمایید. البته هر یک از ورثه به تنهایی می تواند سهم خود را از مبلغ چک مطالبه کند.
به شما توصیه می کنیم مطلب مطالبه ی وجه چک را مطالعه نمایید.
آیا ورثه می توانند چک را به صورت کیفری مطالبه کنند؟
آیا در صورت فوت دارنده چک ، ورثه می توانند برای چک شکایت کنند؟ ابتدا باید قدری در رابطه با چک کیفری توضیح دهیم.
چک کیفری، همان چک معمولی است که در دست مردم می بینیم.
اما اگر هر یک از شرایط زیر وجود داشته باشند نمی توان چک را به صورت کیفری پیگیری کرد:
- چک سفید امضاء باشد.
- چک مشروط باشد؛
یعنی در متن آن نوشته شده که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی است.
- چک تضمینی باشد؛
یعنی در متن آن نوشته شده باشد که برای تضمین انجام تعهد صادر شده است.
اگر در متن چک نوشته نشده باشد که مشروط یا تضمینی است، اما از راه دیگری بتوان اثبات کرد که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده یا برای تضمین انجام تعهد صادر شده، دیگر چک کیفری نیست.
- هر گاه ثابت شود چک تاریخ نداشته، یا تاریخ واقعی صدور چک قبل از تاریخ نوشته شده روی آن است و به عبارتی چک وعده دار باشد.
چقدر برای مطالبه وجه چک کیفری وقت هست؟
به طور کلی می توان گفت برای آن که چکی قابلیت شکایت کیفری داشته باشد باید در ظرف مدت شش ماه از تاریخ چک وجه آن مطالبه شود.
یعنی دارنده باید ظرف شش ماه از تاریخ چک به بانک مراجعه کند و در صورت عدم پرداخت، گواهی عدم پرداخت بگیرد. و همچنین ظرف 6 ماه از صدور گواهی عدم پرداخت، نسبت به شکایت چک اقدام کند.
اگر این مهلت رعایت نشود، چک قابلیت شکایت کیفری خود را از دست می دهد. اما همچنان می توان به اداره ی ثبت و دادگاه های حقوقی مراجعه کرد.
اگر چک سفید امضاء باشد، مشروط باشد، تضمینی باشد، تاریخ آن غیر واقعی باشد قابلیت شکایت کیفری ندارد.
حال آیا ورثه می توانند به صورت کیفری برای چک اقدام کنند؟
مطابق ماده ی 11 قانون صدور چک،« کسی که چک پس از برگشت از بانک به وی منتقل گردیده حق شکایت کیفری نخواهد داشت مگر آنکه انتقال قهری باشد.»
منظور از انتقال قهری، انتقالی است که بدون اراده ی طرفین انجام شده باشد. دقیقا مانند موضوع بحث ما که چک بدون اراده ی طرفین به عده ای به عنوان ورثه ارث رسیده است.
بنابراین ورثه می توانند به صورت کیفری نیز علیه صادرکننده شکایت کنند.
سرنوشت چک پس از فوت صاحب چک چه میشود؟
ممکن است شخصی در وجه شما چکی را صادر کند و بعد از صدور چک و قبل از آن که شما برای دریافت وجه آن اقدام کنید، صادر کننده فوت کند.
در این شرایط با توجه به اینکه شخص در زمان صدور چک زنده بوده و با اراده و اختیار خود چک را صادر کرده و در اختیار شما قرار داده، چک معتبر است.
برای دریافت وجه این چک می توانید به بانک مراجعه نموده و با ارائه ی چک مبلغ آن را وصول کنید. البته این امکان تا پیش از انجام حصر وراثت امکان پذیر است.
در مواردی که چک مدت دار است و تاریخ آن برای بعد از فوت صادرکننده است، با توجه به مقررات قانون امور حسبی مشکلی برای وصول وجه چک وجود ندارد و مطابق قانون نیازی به مراجعه به دادگاه نیست.
مطابق ماده 231 قانون امور حسبی،«دیون موجل (مدت دار) متوفی بعد از فوت حال (بدون مدت) می شود.»
بنابراین به لحاظ قانونی هیچ مشکلی برای مراجعه به بانک و دریافت وجه آن وجود ندارد.
اما بانک ها با توجه به اینکه تاریخ چک برای بعد از فوت صادرکننده است از پرداخت وجه آن خودداری می کنند.
برای مطالعه ی بیشتر به مطلب فوت صادر کننده چک چه تاثیری بر وصول آن دارد؟ مراجعه نمایید.
جهت مشاوره و قبول وکالت در دعاوی حقوقی با ما در تماس باشید.22350512
دیدگاهتان را بنویسید