قرار منع تعقیب چیست؟

دادسرا پس ختم تحقیقات مقدماتی اقدام به صدور قرارهای نهایی می‌نماید. یکی از این قرار ها، قرار منع تعقیب است.

با گروه وکلای آسا همرا باشید.

انواع قرار ها صادره از دادسرا

قرارهای نهایی اعم از اینکه توسط بازپرس یا دادیار صادر شوند به دلیل اهمیت آنها و تاثیری که بر روی سرنوشت پرونده‌ها دارند، باید به تایید دادستان برسند.

صرفاً قرار بایگانی پرونده که در خصوص جرائم تعزیری درجه 7 و 8 توسط دادگاه صادر شده باشد نیاز به تایید مرجع دیگری ندارد.

قرارهای نهایی دادسرا عبارتند از:

1- قرار منع تعقیب

2- قرار موقوفی تعقیب

3- قرار بایگانی پرونده

4- قرار توقف تحقیقات

5- قرار جلب به دادرسی

در این مقاله می‌خواهیم قرار منع تعقیب یا منع پیگرد که یکی از مهمترین قرارهای نهایی است را مورد بررسی قرار دهیم.

معنی قرار منع تعقیب چیست؟

صدور قرار منع تعقیب توسط بازپرس و یا دادیار به معنای این است که از نظر مرجع رسیدگی کننده دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد و یا اصلاً موضوعی که بابت آن شکایت مطرح گردیده است بر طبق قوانین جرم تلقی نمی‌شود.

برای مثال شخصی از دیگری به اتهام کلاهبرداری شکایت می‌کند ولی نمی‌تواند در دادسرا مانور متقلبانه متهم را ثابت کند و برای دادسرا محرز می‌شود که شخص با اراده خود و آگاهی نسبت به اقدامات دیگری پول را به وی داده است و هیچگونه تقلب و فریبی صورت نگرفته است.

در این مورد اگر نتوان اتهام دیگری بر اقدامات شخص منتسب نمود، دادسرا قرار منع تعقیب را صادر می‌کند.

مثال دیگر اینکه شخصی علیه همسایه خود شکایت تخریب خودرو را مطرح می‌کند ولی دلیل کافی برای انتساب عمل تخریب به همسایه را ندارد. دادسرا در این مورد هم قرار منع تعقیب صادر می‌نماید.

اگر متهم شناسایی نشود ، قرار منع تعقیب صادر می شود؟

ذکر این نکته ضروری است که بر طبق ماده 104 قانون آیین دادرسی کیفری بازپرس نمی‌تواند به عذر آنکه متهم معین نیست یا مخفی شده یا دسترسی به او مشکل است تحقیقات خود را متوقف و یا قرار منع تعقیب صادر نماید.

در جرائم تعزیری درجه 4 تا 8 در صورتی که با انجام تحقیقات لازم، مرتکب جرم پیدا نشود و 2 سال تمام از وقوع جرم بگذرد، پس از موافقت دادستان قرار توقف تحقیقات صادر و پرونده موقتاً بایگانی می‌شود. شاکی می‌تواند به این قرار اعتراض کند و در صورتی که متهم به هر طریقی پیدا شود به دستور دادستان موضوع مجدداً تعقیب می‌شود.

انتخاب عنوان انتخابی جرم توسط شاکی و تاثیر آن بر قرار دادسرا

نکته قابل توجه دیگر اینکه ممکن است شاکی عنوان اتهامی را در شکواییه اشتباه ذکر کند.

مثلا عنوان اتهامی خیانت در امانت است ولی با توجه به ناآگاهی شاکی نسبت به مسائل حقوقی و تعریف دقیق جرم‌ها، اتهام کلاهبرداری را در شکواییه اعلام نماید.

در این صورت دادسرا صرفاً نباید به اتهام انتسابی اکتفا کند و مطابقت دادن عمل مجرمانه با جرم تعریف شده در قاقون با بازپرس و یا دادیار می‌باشد.

با این توضیح که چنانچه عمل صورت گرفته خیانت در امانت باشد ولی شاکی اتهام کلاهبرداری را مطرح نموده باشد، دادسرا نمی‌تواند به استناد اینکه عنوان اتهامی اشتباه است قرار منع تعقیب صادر نماید و باید به اتهام خیانت در امانت رسیدگی و اتهامی که وی (بازپرس یا دادیار) متوجه متهم می‌دانند را به وی تفهیم نمایند.

اظهارنظر در خصوص قرار منع تعقیب

پس از اینکه دادسرا قرار منع تعقیب یا منع پیگرد را صادر نمود، اصل پرونده را جهت اظهارنظر برای دادستان (دادیار اظهار نظر) ارسال می‌نماید.

دادیار اظهار نظر در صورتی که قرار صادره را بر طبق قوانین تلقی کند، آن را تایید نموده و برای ابلاغ، پرونده را به شعبه صادر کنند قرار ارسال می‌نماید.

اما در صورتی که با قرار صادره موافق نباشد و تحقیقات بیشتری را برای کشف حقیقت لازم بداند، با ذکر موارد لزوم تحقیق، پرونده را به شعبه ارسال می‌کند تا بازپرس یا دادیار تحقیقات را انجام دهند. در صورتی که دادیار اظهارنظر موافق با قرار صادره توسط بازپرس نباشد و بازپرس به قرار صادره اصرار نماید، پرونده برای حل اختلاف به دادگاه صالح ارسال می‌شود.

ابلاغ قرار منع تعقیب و تجدیدنظر

پس از تایید قرار منع تعقیب، این قرار می‌بایست طبق ماده 267 قانون آیین دادرسی کیفری به شاکی و مشتکی‌عنه ابلاغ گردد. شاکی در صورتی که نسبت به قرار صادره اعتراض داشته باشد، می تواند به آن اعتراض کند.

مهلت تجدیدنظر از قرار منع تعقیب

چنانچه شاکی مقیم ایران باشد ظرف ده روز و در صورتی که مقیم خارج از کشور باشد ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ‌‌، می‌تواند مراتب اعتراض خود را به قرار منع تعقیب اعلام نماید.

مرجع صالح بر اعتراض به قرار منع تعقیب

در  صورت اعتراض به قرار منع تعقیب، پرونده به دادگاه صالح ارجاع می‌شود و دادگاه چنانچه احراز کند قرار بر طبق قانون صادر شده است، آن را تایید می‌نماید.

رای دادگاه در این خصوص قطعی و غیر قابل اعتراض است.

در مواردی که دادگاه اعتراض به قرار منع تعقیب را موجه بداند، آن را نقض نموده و قرار جلب به دادرسی صادر می‌نماید.

پس از صدور قرار جلب به دادرسی، پرونده به دادسرا و به شعبه صادر کننده قرار ارسال می‌شود تا پس از احضار متهم و تفهیم اتهام به وی و اخذ آخرین دفاع و اخذ تامین مناسب، پرونده برای رسیدگی به دادگاه ارسال گردد.

ممکن است دادگاه بدون نقض قرار منع تعقیب، انجام تحقیقاتی را ضروری بداند. در این صورت یا راساً و یا با ارجاع به شعبه صادر کننده قرار، نسبت به انجام تحقیقات اقدام می‌شود.

پس از تکمیل تحقیقات دادگاه نظر خود را مبنی بر تایید قرار منع تعقیب و یا صدور قرار جلب به دادرسی اعلام می‌نماید.

شکایت مجدد پس از قرار منع تعقیب

ماده 278 قانون آیین دادرسی کیفری بیان می دارد:

در صورتی که دادسرا به استناد جرم نبودن عمل انتسابی قرار منع تعقیب را صادر کند و قرار توسط دادگاه و یا هر دلیل دیگر قطعی شود، دیگر امکان مطرح نمودن پرونده با همان اتهام و علیه آن شخص وجود ندارد و برای همیشه پرونده مختومه می‌شود.

ولیکن در صورتی که به علت فقدان یا عدم کفایت دلیل قرار منع تعقیب صادر شده باشد صرفاً یک بار پس از کشف دلیل جدید و با نظر دادستان می‌توان پرونده را تعقیب نمود.

برای تجویز مجدد رسیدگی، بازپرس خطاب به دادستان، با توجه به کشف دلایل جدید، درخواست رسیدگی مجدد می‌نماید و در صورت تایید و موافقت دادستان، پرونده مجدد مورد بررسی و تعقیب قرار خواهد گرفت.

ذکر این نکته ضروری است که منظور از دلیل جدید، اولاً مدرکی است که معتبر و موثر برای ارائه به عنوان دلیل باشد و ثانیاً در زمان تحقیقات قبلی که منجر به صدور قرار منع تعقیب شده، اصلاً وجود نداشته یا در دسترس نبوده است که به دادسرا و یا دادگاه ارائه شود.