بروزرسانی: ۳۰ام آذر, ۱۴۰۲
مسائل حقوقی چک سفید امضا

مسائل حقوقی چک سفید امضا

یکی از اسناد تجاری رایج بین مردم چک است. چک کاربرد های بسیاری دارد و قانونگذار از آن به صورت ویژه ای حمایت کرده است.
گاهی اتفاق می افتد که چک به صورت سفید امضا بین افراد رد و بدل می شود و معمولا برای هر دو طرف نگرانی هایی از این بابت وجود دارد.
در این مطلب می خواهیم در مورد چک سفید امضا برای شما شاف سازی کنیم.
با گروه وکلای آسا همراه باشید.

تعریف چک:

در ماده ی 310 قانون تجارت، چک تعریف شده است. چک یک نوشته است که صادر کننده با استفاده از آن به بانک دستور می دهد که وجوهی را که نزد بانک دارد به دیگری بپردازد.
البته هر نوشته ای چک تلقی نمی شود. دستور صادرکننده به بانک باید بر روی فرم چاپی مخصوصی که به عنوان چک منتشر شده و در اختیار صادرکننده قرار گرفته نوشته شود.
امروزه به دلیل ایجاد سامانه صیاد اوراق چک همه ی بانک ها یک شکل و یکسان شده است.

به شما توصیه می کنم مطلب چک صیاد را از دست ندهید.

مندرجات چک:

طبق قانون مندرجات چک شامل موارد زیر است:

  • مبلغ چک:

 یکی از مندرجات الزامی چک مبلغ آن است. اگر چکی مبلغ نداشته باشد، بانک نمی تواند وجهی به شما بپردازد.
در قسمتی از چک مبلغ با حروف و در قسمت دیگر با عدد نوشته می شود. اگر بین این دو اختلاف باشد، مبلغی که با حروف نوشته شده اعتبار دارد.
البته در عمل بانک ها از پرداخت وجه چنین چکی خودداری می کنند.

  • تاریخ چک: 

بر روی چک یک تاریخ درج می شود . آن تاریخ صدور چک است.
از نظر قانون، چک سند تجاری روز است یعنی روز صدور و پرداخت آن باید یکی باشد. اما در عمل اغلب چک ها وعده دار هستند، بنابراین بر روی آن حتما باید تاریخ نوشته شود.

  • نام دارنده چک: 

صادر کننده باید نام کسی را که چک در وجه او صادر می شود بر روی چک بنویسد. از تاریخ 21 آذر 1399، صدور چک در وجه حامل ممنوع گردیده است. به این ترتیب حتما باید نام دارنده بر روی چک نوشته شود.

  • امضا: 

بر روی چک حتما باید امضای صادر کننده درج شود. در غیر این صورت چک فاقد ارزش و اعتبار است و اصلا می توان گفت صادر نشده است.
دقت داشته باشید که اگر چک متعلق به شخص حقوقی مانند شرکت باشد، حتما باید توسط مدیرعامل امضا و مهر شود. در غیر این صورت نمی توانید وجه چک را از بانک دریافت نمایید.

چک سفید امضاء چیست؟

چک سفید امضا چکی است که امضا شده اما:

  • یا مبلغ در آن نوشته نشده؛
  • یا جای تاریخ و مبلغ هر دو خالی است.

به این ترتیب در چک سفید امضا برخی از مندرجات چک خالی گذاشته می شود. معمولا چک سفید امضا را بابت تضمین تعهدات، حسن انجام کار و … صادر می کنند.
نکته : لازم به ذکر است چکی که تنها تاریخ ندارد و یا اینکه تنها نام گیرنده در آن درج نشده است را نمی توان چک سفید امضا دانست. البته همان طور که می دانید صدور چک در وجه حامل یعنی چکی که گیرنده آن مشخص نباشد از تاریخ 21 آذر 1399 ممنوع اعلام گردیده است.

چک سفید امضا چه حکمی دارد؟

طبق اصلاحات صورت گرفته در قانون صدور چک کلیه چک های صادره باید توسط صادرکننده به همراه تمامی مندرجات در سامانه صیاد ثبت گردند در غیر این صورت چک صادر شده، از مزایای قانون چک بهرمند نخواهد شد و تنها به عنوان وسیله پرداخت عادی یا سند عادی قابل مطالبه از مراجع قضایی می باشد. بدین ترتیب صدورچک سفید امضا طبق اصلاحات صورت گرفته ممنوع و صدور چک سفید امضا در حال حاضر حکم سندعادی مطالبه وجه را دارد.
علاوه بر این نکته دیگری که در رابطه با چک سفید امضا باید بدانید این است که، به دلیل عدم بهرمندی چک سفید امضا از مزایای قانون چک امکان اقدام کیفری نیز در مورد این چک ها وجود ندارد.در واقع صادرکننده ی چک سفید امضا را نمی توان مورد تعقیب کیفری قرار داد.
در این راستا پیشنهاد میکنم مطلب چک کیفری را مطالعه نمایید.

آیا نوشتن مبلغ در چک سفید امضا جرم است؟

همان طور که توضیح دادم چک سفید امضا معتبر است و دارنده ی چک می تواند مندرجات آن را تکمیل کند.
در واقع زمانی که صادرکننده چک را به صورت سفید امضا در وجه شما صادر می کند، انگار به شما وکالت می دهد که جاهای خالی را تکمیل کنید. به این ترتیب شما می توانید بر روی چک تاریخ و مبلغ را بنویسید.
اما یک نکته را باید رعایت نمایید. شما در تکمیل مندرجات چک کاملا آزاد نیستید و تاریخ  مبلغی که بر روی چک می نویسید باید در حدود توافقات شما با صادرکننده باشد.

مطالبه وجه چک سفید امضا:

وجه چک سفید امضا را پس از تکمیل مندرجات از طریق اداره ی اجرای مفاد اسناد رسمی و دادگاه می توانید مطالبه نمایید.
در ادامه خلاصه ای از هر دو روش را برای شما توضیح می دهیم.

برای مطالعه ی بیشتر به مطلب مطالبه ی وجه چک مراجعه نمایید.

مطالبه ی وجه چک از اجرای ثبت:

چک یک سند عادی لازم الاجرا است. به همین دلیل می توان بدون مراجعه به دادگاه و گرفتن حکم، وجه آن را از طریق اداره اجرای ثبت مطالبه کرد. برای این کار هم ابتدا باید گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت شود.
دارنده باید به دوایر اجرای مفاد اسناد لازم الاجرا در اداره ی ثبت اسناد و املاک مراجعه کند. برای این کار اداره ی ثبت محل بانک طرف حساب صادرکننده صالح است.

مدارک مورد نیاز شما شامل موارد زیر است:

  • تقاضانامه ی مخصوص صدور اجرائیه.
  • اصل و فتوکپی چک و گواهی عدم پرداخت آن

چه کسی می تواند تقاضای صدور اجرائیه کند؟

  • کسی که چک در وجه او صادر شده است.
  • کسی که چک به نام او ظهرنویسی شده. یعنی با ظهرنویسی چک به او منتقل شده است.
  • حامل چک در مورد چک های در وجه حامل

چند نکته ی مهم در خصوص چک های فاقد امضا

  1.  صدور اجرائیه فقط علیه صادرکننده و صاحب حساب امکان دارد. علیه ظهرنویس و ضامن اجرائیه صادر نمی شود.
  2. اگر چند نفر صاحب حساب باشند و چک با امضاء یکی از آنها صادر شده باشد، صدور اجرائیه فقط علیه کسی امکان دارد که چک را امضاء کرده است.
  3. اگر تاریخ چک به صورت غیر واقعی ذکر شود، باز هم می توان برای مطالبه وجه آن به اداره ی ثبت مراجعه کرد.

مطالبه ی وجه چک از دادگاه:

ممکن است دارنده نخواهد به اداره ی ثبت مراجعه کند یا به اداره ی ثبت مراجعه کند و نتیجه ای نگیرد. در این صورت می تواند با مراجعه به دادگاه وجه چک را مطالبه کند. البته منظور دادگاه حقوقی است.
همچنین می توانید ضمن دادخواست از دادگاه تقاضای تامین خواسته (توقیف اموال) نمایید. دادگاه به این خواسته ی شما رسیدگی و در صورت پذیرش، قرار تامین خواسته صادر می کند.
برای مطالبه ی وجه چک به کدام دادگاه مراجعه کنم؟

  • از نظر ذاتی اگر مبلغ چک کمتر از 20 میلیون تومان باشد باید به شورای حل اختلاف مراجعه شود.
  • اما اگر مبلغ چک بیشتر از 20 میلیون تومان باشد باید به دادگاه مراجعه شود.

از نظر محلی بسته به مبلغ چک باید شورای حل اختلاف یا دادگاه محل برگشت چک مراجعه شود.
برای مطالبه ی وجه چک از دادگاه باید دادخواستی به ضمیمه ی مدارک زیر تقدیم کنید:

  1. فتوکپی مصدق چک.
  2. فتوکپی مصدق گواهی عدم پرداخت.
  3. هزینه ی دادرسی

چگونگی اثبات چک سفید امضا:

ممکن است ما چکی را به صورت سفید امضا به دیگری داده باشید.
حال او علیه شما اقدام کیفری کرده باشد. در این موقعیت اثبات این نکته که چک شما سفید امضا بوده و وصف کیفری ندارد می تواند شما را از مجازات نجات دهد.
ممکن است شما این نکته که چک بدون مبلغ یا تاریخ به فرد داده شده یا بابت ضمانت بوده را در قراردادی نوشته باشید.
ارائه ی این قرارداد در اثبات این مسئله کارساز است. همچنین ممکن است شهودی داشته باشید که سفید بودن چک را دیده باشند.
علاوه بر این ها در صورتی که چک سفید بوده باشد، پس خود دارنده مندرجات آن را تکمیل کرده است. بنابراین می توانید تقاضای کارشناسی خط کنید تا دو خط بودن نوشته های چک و یکی نبودن زمان نوشتن آنها توسط کارشناس تائید شود.

انتقال چک سفید امضا:

انتقال چک از طریق ظهرنویسی انجام می شود. البته در حال حاضر از تاریخ 20 آذر 1399، ظهرنویسی چک و انتقال آن به صورت فیزیکی ممنوع شده است.
برای انتقال چک هایی که بعد از این تاریخ صادر شده اند، باید به سامانه ی بانک مرکزی مراجعه شود و چک به نام دارنده ی جدید ثبت شود.

چک سفید امضا برای ضمانت:

معمولا چک های سفید امضا برای ضمانت انجام تعهدات یا حسن انجام کار صادر می شوند. باید بدانید چک سفید امضایی که برای ضمانت صادر می شود هم قابلیت مطالبه دارد. البته با توجه به اینکه برای ضمانت صادر شده:

  • اولا امکان شکایت کیفری ندارد؛
  • ثانیا دارنده باید اثبات کند که صادرکننده تعهد خود را انجام نداده است.

بنابراین حتما در قرارداد مشخصات چک را درج کنید و بنویسید که بابت چه چیزی صادر شده است. در متن چک هم اشاره کنید که چک بابت چه چیزی صادر شده است.
مطلب پیشنهادی: سفته بابت ضمانت کار

چک سفید امضا سرقت شده:

به طور کلی بانک ها وجه چک را تنها به کسی می پردازند که نام او به عنوان دارنده در چک آمده باشد یا چک به صورت قانونی به او منتقل شده باشد.
بنابراین اگر نام دارنده مشخص باشد نگرانی چندانی وجود ندارد.
اما اگر چک به صورت در وجه حامل صادر شده باشد، ممکن است هر کسی آن را تکمیل کند و با مراجعه به بانک وجه آن را دریافت نماید. به این ترتیب باید به بانک دستور عدم پرداخت دهید و از طریق مراجعه قضایی پیگیر موضوع باشید.

توصیه می کنم مطلب اعلام مفقودی چک را مطالعه نمایید.

البته در نظر داشته باشید که از 21 آذر 1399 صدور چک در وجه حامل ممنوع است. به این ترتیب بر روی چک نام دارنده حتما درج می شود و بانک هم فقط به این شخص وجه چک را می پردازد. بنابراین دیگر نگرانی از این بابت وجود ندارد.

چک سفید امضا گم شده:

در مورد چک های مفقود شده هم موضوع به همان ترتیبی است که توضیح دادیم. صادر کننده باید به بانک دستور عدم پرداخت داده و سپس از طریق مراجع قضایی موضوع را پیگیری کند.

چک سفید امضا امانتی:

ممکن است شما چک یا حتی دسته چک خود را به صورت سفید امضا در اختیار دیگری قرار داده باشید و آن شخص با تکمیل مندرجات چک اقدام به مطالبه ی وجه آن نماید.
برای اینکه دچار مشکل نشوید همیشه پیش از تحویل چک یا دسته چک به عنوان امانت، از او دست خط بگیرید و بخواهید آن را امضا کند و اثر انگشت بزند.
همچنین بر روی ته برگ چک بنویسید که چک از چه بابت است. به این ترتیب در صورت بروز مشکل می توانید از خودتان دفاع کنید.
از نظر کیفری هم می تواند از کسی که از چک شما سوء استفاده کرده شکایت کنید. در ادامه با ما همراه باشید.

جرم سوء استفاده از سفید امضا:

یکی از شکل های جرم خیانت در امانت، جرم سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضا است. یعنی سندی به صورت سفید مهر یا امضا شود و به دیگری به عنوان امانت سپرده شود، اما از این امانتی سوء استفاده نماید.
این سوء استفاده در قالب چهار رفتار می تواند انجام شود:

  1. تصاحب کردن
  2. استعمال کردن
  3. مفقود کردن
  4. تلف کردن

دو نکته را در نظر داشته باشید:

  • شما باید بتوانید امانتی بودن چک را اثبات کنید. در واقع باید اثبات کنید که چک را به شخص سپرده اید. در غیر این صورت به نتیجه نخواهید رسید.
  • فرد باید با این چک اقدامی به ضرر شما انجام دهد. تا زمانی که از چک به ضرر صادرکننده استفاده نشده خیانت در امانت هم تحقق نیافته است.

مجازات سوء استفاده از سفید امضا:

همان طور که توضیح دادیم سوء استفاده از چکی که به صورت امانت به دیگری سپرده شده جرم است و مرتکب با توجه به ماده ی 673 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مجازات می شود:
«هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریق به دست‌ آورده سوء ‌استفاده نماید به یک تا سه سال حبس‌ محکوم خواهد شد.»

نظریه مشورتی در مورد چک سفید امضا:

مطابق نظر مشورتی شماره 2085/7 اداره ی حقوقی قوه قضائیه مورخ 1385/03/28:
«گذاشتن تاریخ از ناحیه دارنده چک سفید امضاء جعل و الحاق به شمار نمی آید و جرم نیست.»

جهت مشاوره با وکیل کیفری با ما تماس بگیرید.22350512

دیدگاهتان را بنویسید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی علامت گذاری شده اند *