ازدواج سفید در ایران چه شرایط حقوقی دارد؟

ازدواج سفید در ایران

ازدواج، رابطه ای حقوقی و عاطفی است که با عقد بین زن و مرد حاصل می شود و به آنها حق می دهد که با یکدیگر زندگی کنند که مظهر بارز این رابطه، حق تمتع جنسی است.
زندگی زناشویی بدون ازدواج رسمی یا زندگی مشترک بدون ازدواج  از دید برخی ازدواج سفید نام گرفته است. حال سوال اینجاست ، ازدواج سفید در ایران تابع چه شرایط قانونی است؟
در این مقاله به بررسی ازدواج سفید و آثار حقوقی ناشی از آن خواهیم پرداخت.

با گروه وکلا آسا همراه باشید.

ازدواج سفید چیست؟

منظور از ازدواج سفید زندگی مشترک زن و مرد بدون ازدواج رسمی است؛
یعنی به گونه ای که زن و مرد بدون آنکه خطبه عقد یا صیغه بینشان جاری شود، زندگی مشترک خود را آغاز نمایند.
ازدواج سفید نوعی ازدواج است که در جایی ثبت نمی شوذ.
در این نوع ازدواج زن و مرد با هم زندگی می کنند و کارهاي مربوط به خانواده بر دوش هر دو نفر است، ولی از نظر قانون زن و شوهر رسمی محسوب نمی شوند.
بر اساس تعریف، زندگی زناشویی بدون ازدواج، زمانی که دو فرد مجرد، از دو جنس متفاوت، قبل از ازدواج با هم زندگی می کنند، اتفاق می افتد.
ازدواج سفید در ایران، مسئله اي جدید و یك شوک فرهنگی است.

دلایل گرایش به ازدواج سفید چیست؟

اندیشمندان اجتماعی براي این نوع زندگی که در ایران رواج دارد دلایل مختلفی را برشمرده اند، از جمله:
1-مشكالت مالی
2-محك زدن رابطه
3-آشنایی بیشتر قبل از ازدواج
4-عدم اعتقاد به ازدواج.
5- عدم مسئولیت پذیری و …

تاریخچه ازدواج سفید در غرب است

در خصوص تاریخچه ازدواج سفید بایستی به نظام اجتماعی و تشکیلاتی کشورهای غربی رجوع کرد؛
جایی که در سالیان اخیر شروع و برقراری پیوند عاطفی و زناشویی  در ساختاری خارج از مباحث حقوقی و سنت‌های مرسوم ترویج پیدا کرده است و مقوله ازدواج غیر رسمی و غیر حقوقی از جایگاه خاصی برخوردار شده است.
ازدواج سفید برای اولین بار در ایالات متحده امریکا و زیر پرچم جنبشی به نام آزادی زنان پایه ریزی شده است؛
اگرچه جنبش آزادی زنان با هدف و نیت توسعه اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و … کشور و تحقق مفهوم عدالت در همه ابعاد برای زنان شکل گرفت،
اما سال‌ها بعد این جنبش به نام انقلاب جنسی دربین کارشناسان معرفی گشت و ابعاد عدالت جویانه و ضد تبعیض آن جایش را به ناهنجاری‌ها و رفتارهای نامتعارف و ابتذال محور در بین زنان داد.
درست است که ماهیت و هدف جنبش آزادی زنان دارای ارزشمندی‌های زیادی برای جامعه ایالات متحده امریکا بود ولی نمی‌توان از ناهنجاری‌ها و سنت شکنی‌های غیر اخلاقی آن چشم پوشی کرد.
از آن زمان بود که پدیده ازدواج سفید و شروع زندگی مشترک بدون لحاظ مسائل قانونی و رسمی ترویج یافت.

تاریخچه ازدواج سفید در ایران از کجاست؟

نخستین بار، در سال 1391، مرتضی طالیی، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شوراي شهر تهران از شكل گیري خانه هایی در شمال و جنوب شهر تهران خبر داد که در آنها دختران و پسران بدون ازدواج رسمی با یكدیگر زندگی می کنند.
به اعتقاد او، برخورد قهري با این موضوع، راه به جایی نخواهد برد. اما باید به آن به صورت یك آسیب اجتماعی نگریست.
در سال هاي جاري، بار دیگر این موضوع در روزنامه ها و رسانه ها مطرح شد و منابع از افزایش ازدواج سفید خبر می دادند.
این در حالی است که به دلایل سنتی ومذهبی، هنوز پژوهشی رسمی و جدي در مورد این ازدواج صورت نگرفته است تا بتوان آمار دقیقی از میزان این نوع ازدواج و نكات نهفته آن کسب کرد.
علاوه بر این، افرادي که این نوع ازدواج را انتخاب می کنند، همگی یك طبقه اجتماعی و سنی خاص را تشكیل نمی دهند.
این نوع ازدواج، هم در میان جوانان و هم میانسالان حتی بدون آگاهی خانواده ها صورت میگیرد .
به همین دلیل ، ریشه یابی ازدواج سفید، چندان راحت نیست. بسیاري از منابع و افراد دلیل اقتصادي را عامل این اتفاق میداند. اما نمی توان همه سهم را به عوامل اقتصادي داد.

ازدواج سفید از دید فقها

از دیدگاه فقها مخصوصا آیت الله مكارم شیرازي اصل براین است که این ازدواج حكم زنا را دارد که هم خانه شدن بدون ازدواج رسمی، از نظر دینی هیچ فرقی با زنا ندارد. و به هیچ عنوان نمی توان خصیصه هاي ازدواج را در آن یافت.

اثرات نامطلوب حاصله از ازدواج سفید:

این ازدواج تاثیرات بسیار منفی روی احساسات و روحیات افراد دارد چرا که یک پدیده غیر قابل هضم بوده و اشکالات بسیاری بر آن وارد است و مسائل و مشکلات عدیده ای نیز به دنبال دارد، از جمله:
۱- بروز مشکل در روابط خانوادگی.
۲-خیانت جنسی زوجین به همدیگر.
۳- عدم تعهد و وفاداری و پایبندی به زندگی مشترک.
۴-عدم حمایت عاطفی و اقتصادی از طرف خانواده ها.
۵-جایگزینی زندگی زناشویی با تفریح و خوشگذرانی.
۶-توسعه و ترویج فساد و بی بند و باری در جامعه در صورتی که آگاهی لازم برای ازدواج سفید نباشد.

آیا ازدواج سفید جرم است؟

یکی از مسائل مهم ، لزوم ثبت ازدواج است که سبب بهره مندی زوجین از برخی مزایای قانونی و اجتماعی خواهد شد و از آنجایی که عدم ثبت ازدواج مشکلاتی برای طرفین و بی نظمی هایی در جامعه بوجود خواهد آورد ، قانونگذار مجازات هایی را برای عدم ثبت آن پیش بینی کرده است.
بر اساس ماده 49 قانون حمایت از خانواده، چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی اقدام به ازدواج دائم نماید و از ثبت آن خودداری کند ، علاوه بر اینکه ملزم به ثبت ازدواج می شود ، به پرداخت جریمه نقدی ( از 80 میلیون ریال تا 180 میلیون ریال ) و حبس ( از 91 روز تا 6 ماه ) محکوم خواهد شد.
همچنین اگر افرادي صرفا به صورت توافقی این نوع زندگی مشترک را انتخاب کنند، چنین توافقی برخلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه می باشد و نامشروع است که از حیث ارتكاب عمل نامشروع و فعل حرام مطابق ماده ی 637 قانون مجازات اسلامی قابل تعقیب خواهند بود و مجازات خواهند شد.

حقوق فرزندان حاصل از ازدواج سفید:

رابطه زن و مرد در ازدواج سفید مصداق زنا می باشد بنابراین لازم است شرایط حقوقی فرزندانی که از این ازدواج حاصل می شود را بررسی کنیم.

1- نسب:

ماده 1167 قانون مدنی: طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی شود. بنابر این ماده:
در ازدواج سفید نسب بین فرزند و پدر برقرار نمی شود و طفل به پدر خود منتسب نمی شود، ، اما نسب بین مادر و فرزند برقرار می‌شود.

2- ارث:

ماده 884 قانون مدنی: ولد الزنا از پدر و مادر و اقوام آنان ارث نمی برد، لیکن اگر حرمت رابطه که طفل ثمره آن است نسبت به یکی از ابوین ثابت و نسبت به دیگری به واسطه اکراه یا شبهه زنا نباشد طفل فقط از این طرف و اقوام او ارث می برد و بالعکس.
در ازدواج سفید ، نسب بین پدر و فرزند شکل نمی‌گیرد، پس نه پدر از فرزند ارث می‌برد نه فرزند از پدر.
اما در خصوص مادر ، فرزند از لحاظ نسب به مادر منتسب می‌شود و هم مادر از فرزند ارث می‌برد و هم فرزند از مادر.

3- نفقه و هزینه های فرزند:

در ازدواج دائم، هزینه‌های مالی زندگی فرزند تا سنین مشخصی با توجه به جنسیت فرزند با پدر می باشد .
فرزند حاصل از زنا ، هرچند ارث نمی برد ، ولی مشمول دریافت نفقه از پدر خود هست.

4- داشتن شناسنامه

فرزند حاصل از ازدواج سفید در ایران ، همچون سایر اصفال می تواند به نام مادر و پدر خود شناسنامه داشته باشد.
قانون گذار جهت حمایت از این کودکان که ناخواسته به این دنیا آمده اند ، در این خصوص از آنها حمایت کرده است.

5_اختیارات و تصمیم گیری برای فرزند:

هر چند که فرزند حاصل از ازدواج سفید ، قرزند شرعی نیست ولی این فرزند رابطه طبیعی با پدر و مادر خود دارد.
لذا شرایط حضانت ، نفقه ، ولایت همچنان مانند سایر اطفال با پدر و مادر خود دارد.

رای وحدت رویه در خصوص حقوق و تکالیف والدین نسبت به فرزندان حاصله از زنا:

‌بموجب بند الف ماده یک قانون ثبت احوال مصوب سال 1355 یکی از وظایف سازمان ثبت احوال ثبت ولادت و صدور شناسنامه است و مقنن در‌این مورد بین اطفال متولد از رابطه مشروع و نامشروع تفاوتی قائل نشده است
و تبصره ماده 16 و ماده 17 قانون مذکور نسبت به مواردی که ازدواج پدر‌و مادر به ثبت نرسیده باشد
و اتفاق در اعلام ولادت و صدور شناسنامه نباشد یا اینکه ابوین طفل نامعلوم باشد تعیین تکلیف کرده است
لیکن در‌مواردی که طفل ناشی از زنا باشد و زانی اقدام به اخذ شناسنامه ننماید با استفاده از عمومات و اطلاق مواد یاد شده و مسأله 3 و مسأله 47 از موازین‌قضائی از دیدگاه حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه،
زانی پدر عرفی طفل تلقی و نتیجه کلیه تکالیف مربوط به پدر از جمله اخذ شناسنامه بر‌عهده وی می‌باشد
و حسب ماده 884 قانون مدنی صرفا” موضوع توارث بین آنها منتفی است
ولذا رأی شعبه سی ام دیوان عالی کشور که با این نظر‌مطابقت دارد بنظر اکثریت اعضاء هیأت عمومی دیوان عالی کشور که با این نظر مطابقت دارد بنظر اکثریت اعضاء هیأت عمومی دیوان عالی کشور‌موجه و منطبق با موازین شرعی و قانونی تشخیص می‌گردد.

جهت مشاوره و اخذ وکیل خانواده  با ما تماس بگیرید. 22350512 و 26766919