”دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می تواند به منظور دادخواهی به دادگاه های صالح رجوع نماید.” بنابراین حق دادخواهی برای افراد جامعه به رسمیت شناخته شده است، اما رجوع به دادگاه نیازمند طی تشریفاتی است که ممکن است مردم را از ورود به فرآیند دادرسی منصرف نماید. یکی از این تشریفات، پرداخت هزینه دادرسی است که هنگام تقدیم دادخواست از خواهان دریافت می شود. خوشبختانه قانونگذار با در نظر گرفتن نهاد اعسار، امکان طرح دعوا برای افراد فاقد توانایی مالی را فراهم نموده است. البته استفاده از این امکان قانونی نیازمند رعایت شرایطی است که تحت عنوان اعسار از پرداخت هزینه دادرسی در این مقاله مورد بررسی قرار می دهیم.
با گروه وکلای آسا در این مطلب همراه باشید.
فهرست
اعسار یعنی چه؟
قبل اط شروع بررسی اعسار از پرداخت هزینه دادرسی به بررسی ماهیت اعسار در قانون می پردازیم. یکی از نهادهای کارآمد، نهاد اعسار است. اعسار در لغت به معنای تنگدستی و نیازمندی است. اما در اصطلاح یعنی شخصی به واسطه ی نداشتن مال یا در دسترس نبودن اموال خود توان پرداخت هزینه دادرسی یا محکومٌ به را نداشته باشد.
به کسی که در حالت اعسار قرار دارد، معسر گفته می شود. امروزه بسیاری از افراد در موضوع دعاوی مالی و محکومیت های مالی سعی در اثبات اعسار خود و استفاده از امتیازات خاص این نهاد دارند
انواع اعسار
اعسار از پرداخت هزینه دادرسی از انواع اصلی اعسار است؟ باید بدانید که اعسار بر سه نوع زیر است:
- اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
- اعسار از پرداخت محکوم به
- اعسار در مقابل اجرائیه ثبتی
در این مطلب ما تنها اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را مورد بررسی قرار می دهیم. توصیه ما به شما این است که مطلب افلاس، اعسار، ورشکستگی را نیز مطالعه نمایید.
مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، هزینه دادرسی عبارت است از:
- هزینه برگ هایی که به دادگاه تقدیم می شود.
- هزینه قرارها و احکام دادگاه.
علاوه بر دو مورد فوق، برای هر خدمت قضایی هزینه ای وجود دارد که آن هم هزینه دادرسی محسوب می شود.
اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
حال برخی از افراد به دلیل عدم تمکن مالی یا دسترسی نداشتن به اموال خود، به طور موقتی نمی توانند هزینه دادرسی را بپردازند. به همین جهت قانون به این افراد اجازه داده است که با طرح دعوایی به عنوان اعسار از پرداخت هرینه دادرسی بتوانند به صورت موقت بدون پرداخت هزینه دادرسی، دادخواهی کنند. ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، می تواند ضمن دادخواست اصلی مطرح شود و یا به صورت جداگانه طی دادخواستی دیگر مطرح شود.
ماده ی 405 قانون آیین دادرسی مدنی بیان می نماید: «معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود، ب طور موقت قادر به تادیه آن نیست.»
طرح دعوای اعسار از هزینه دادرسی
ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ممکن است ضمن دادخواست اصلی مطرح شود. مثلا محسن ضمن دادخواستی که برای مطالبه ی وجه به مبلغ 50 میلیون تومان تقدیم می کند، اعسار خود را نیز ، که معادل سه و نیم درصد ارزش خواسته است، مطرح نماید. راه دوم این است که ادعای اعسار به موجب دادخواست جداگانه مطرح گردد.
لازم به ذکر است رسیدگی به دعوای اعسار با دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی نخستین به دعوای اصلی را دارد یا ابتدا به آن رسیدگی نموده است؛ یعنی در مثال بالا همان دادگاهی که به موضوع مطالبه ی وجه رسیدگی می نماید، به ادعای اعسار خواهان نیز رسیدگی خواهد نمود. ادعای اعسار از هزینه دادرسی مرحله ی تجدیدنظر و فرجام نیز قابل طرح است و رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاهی است که رای مورد درخواست تجدید نظر یا فرجام را صادر نموده است.
چه کسانی نمی توانند ادعای اعسار از پرداخت دادرسی را مطرح نمایند؟
در اعسار یا اعسار از پرداخت هزینه دادرسی چه کسانی محق نیستند؟ در پاسخ باید بگوییم که مطابق ماده 512 قانون آیین دادرسی مدنی، از تاجر دادخواست اعسار پذیرفته نمی شود. تاجری که مدعی است نمی تواند هزینه دادرسی را بپردازد، باید با توجه به قانون تجارت دادخواست ورشکستگی دهد. با توجه به قانون تجارت، تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار بدهد. بنابراین تاجر می تواند شخص حقیقی یا حقوقی مانند شرکت ها باشد. بر همین اساس زمانی که یک شرکت خواهان دعوا باشد، نمی تواند ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را مطرح نمایند و باید اعلام ورشکستگی نماید.
شرایط شهود اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
خواهان باید برای اثبات اعسار از پرداخت هزینه دادرسی خود دلیل ارائه دهد. غالبا برای اثبات این امر، به شهادت شهود استناد می کنند. اگر دلیل اعسار شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که از وضعیت مالی و وضع زندگی مدعی اعسار مطلع می باشند به دادخواست ضمیمه شود. در شهادت نامه موارد زیر حتما باید قید شود:
- مشخصات مدعی اعسار (نام،نام خانوادگی،کد ملی)
- شغل معسر (می توان عنوان بیکار نیز قید کرد)
- وسیله امرار معاش
- عدم تمکن مالی او برای پرداخت هزینه دادرسی با تعیین مبلغ هزینه دادرسی
- منشاء اطلاعات شهود (مثلا دوستی، همکاری ، فامیلی و …)
- مشخصات شهود و اقامتگاه آنها
توجه داشته باشید ممکن است دادگاه حضور شهود را در جلسه دادرسی لازم بداند. در این صورت به مدعی اخطار می شود در روز مقرر شهود خود را حاضر نماید. برای اطلاع از شرایط شاهد برای ادای شهادت، می توانید به مطلبی با همین عنوان در سایت ما مراجعه نمایید.
نتیجه دعوی اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
در صورت پذیرش اعسار از پرداخت هزینه دادرسی خواهان از پرداخت هزینه، او می تواند در تمام مراحل مربوط به همان دعوا از معافیت خود استفاده نماید. در صورتی که مدعی اعسار در دعوا پیروز شود و از حالت اعسار خارج گردد، هزینه دادرسی از او دریافت خواهد شد. همچنین اگر معسر توان مالی پرداخت تمام یا بخشی از هزینه دادرسی را پیدا کند، ملزم به پرداخت آن خواهد بود. همچنین ممکن است دادگاه با در نظر گرفتن وضع زندگی او، مقدار و مدت پرداخت هزینه دادرسی را تعیین نماید. در واقع اثبات اعسار برای معسر مزایای زیر را ایجاد می کند:
- معافیت موقت از تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیت از هزینه ی آن ادعای اعسار شده است.
- حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله.
اعسار از پرداخت هزینه دادرسی مهریه
در حال حاضر برای وصول مهریه ابتدا باید به اداره ی اجرای ثبت مراجعه شود. روند وصول مهریه را برای شما به طور کامل در مطلب «مهریه و نحوه ی مطالبه آن» توضیح داده ایم.
زمانی که زوجه از طریق اجرای ثبت موفق به وصول مهریه خود نشود، باید با ارائه ی دادخواستی از دادگاه خانواده تقاضای محکومیت شوهر به پرداخت مهریه را نماید. اما برای این تقاضای زن باید سه و نیم درصد ارزش خواسته یعنی میزان مهریه مورد مطالبه خود را به عنوان هزینه دادرسی بپردازد. در حال حاضر با وجود قیمت سر سام آور سکه، سه و نیم درصد ارزش خواسته خود مبلغ گزافی است که غالبا توان پرداخت آن را ندارند. بنابراین زوجه ای که توان پرداخت این مبلغ را ندارد می تواند با رعایت هر آنچه تا کنون گفتیم، ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را مطرح نماید و با اثبات آن از این بار سنگین مالی به طور موقت رها شود.
جهت مشاوره با وکیل خانواده با ما تماس بگیرید.22350512
دیدگاهتان را بنویسید