ایرادات و موانع رسیدگی

اصحاب دعوا به افرادی می گویند که مخاطب جلسه دادرسی قرار می‌گیرند. این افراد در امور حقوقی، خواهان و خوانده‌ی دعوا و در امور کیفری، شاکی و متهم هستند.

در قانون آیین دادرسی مدنی، سه شیوه دفاع معرفی می شود که عمدتا به عنوان ابزارهای مهمی در دست خوانده محسوب می گردد و به کمک آن ممکن است رای به نفع خوانده صادر شود.

این سه شیوه عبارتند از:

1- ایرادات رسیدگی .

2- طرح یکی از موانع رسیدگی.

3- دفاع ماهوی در خصوص پرونده .

مبحث سوم قانون آیین دادرسی مدنی به ایرادات رسیدگی و موانع رسیدگی اختصاص یافته است که در این مقاله سعی شده است به آنها بپردازد.

همچنین  در این میان، فوت اصحاب دعوادر کنار حجر یا زائل شدن سمت و مسائل دیگر به عنوان یکی از موانع ادامه دادرسی تلقی می‌شود که در مواردی دادرسی را با توقف یا تأخیر مواجه می‌کند.

با گروه وکلا آسا همراه باشید.

ایرادات رسیدگی و موانع رسیدگی:

در موارد زیر خوانده می تواند ضمن پاسخ نسبت به اصل دعوا ایرادات زیر را مطرح کند :

1- ایراد عدم صلاحیت رسیدگی 

خوانده می تواند ایراد به صلاحیت دادگاه مطرح کند. این صلاحیت اعم است از صلاحیت ذاتی و صلاحیت نسبی.

2- ایراد امر مختومه 

دعوا بین همان اشخاص در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری قبلا اقامه شده و تحت رسیدگی باشد و یا اگر همان دعوا نیست ، دعوایی باشد که با ادعای خواهان ارتباط کامل دارد .  در این صورت ، خوانده می تواند ایراد امر مطروحه را وارد نماید .

3- عدم اهلیت قانونی خواهان

خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صغر ، عدم رشد ، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی ، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد.

در این صورت خوانده می تواند ایراد عدم اهلیت وارد کند.

به این دلیل که مطابق قانون ، اشخاص تنها در صورتی می توانند در دادگاه اقدام به طرح دعوا کنند که دارای اهلیت قانونی باشد .

در غیر این صورت، شخص دیگری مانند ولی یا وکیل یا قیم آنها باید طرح دعوا کند.

4- ادعا متوجه شخص خوانده نباشد .

یعنی دعوا ارتباطی به خوانده‌ی دعوا ندارد.

5- سمت وکیل ، محرز نیست.

کسی که به عنوان نمایندگی اقامه دعوا کند از قبیل وکالت یا ولایت یا و سِمَت او محرز نباشد. در این حالت نیز با ایراد عدم احراز سمت، دادگاه قرار رد دعوا صادر می کند .

6– اعتیار امر مختومه

دعوا، سابقا بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی گردید و نسبت به آن حکم قطعی صادر گشت. در این حالت، خوانده‌ی دعوا می تواند با استناد به اعتبار امر مختوم عدم رسیدگی دادگاه را تقاضا کند.

7- دعوا بر فرض ثبوت، اثر قانونی نداشته باشد. از قبیل وقف و هبه بدون قبض.

8-دعوا مشروع نیست. 

مورد دعوا مشروع نباشد که در این حالت می توان ایراد عدم مشروعیت دعوا را مطرح کرد .

به عنوان مثال ، طلب ناشی از قمار نامشروع است و دادگاه به آن رسیدگی نمی کند .

9– دعوا جزمی نیست. 

دعوا جزمی نباشد. بلکه ظنی یا احتمالی باشد.

در صورتی که خواهان تنها احتمال دهد که حق او مورد تضییع یا انکار قرار گرفته است، نمی تواند با استناد به این احتمال، در دادگاه دعوایی اقامه کند. بنابراین ، خوانده می تواند نسبت به آن ایراد کند.

10- خواهان ذی نفع نیست.

خواهان در دعوای مطروحه ذی نفع نباشد. که در این صورت خوانده‌ی دعوا می تواند ایراد عدم نفع وارد کند. در صورتی که خواهان بر فرض اثبات دعوا نفعی در دعوا نداشته باشد، دادگاه می تواند این ایراد را پذیرفته و قرار رد دعوا صادر کند .

11- دعوا خارج از موعد قانونی اقامه شده باشد .

در صورتیکه اقامه دعوا دارای مهلت معینی در قانون باشد و خواهان خارج از مهلت اقدام به طرح دعوا کرده باشد ، می توان به آن ایراد نمود .

12- وجود موارد رد دادرس در امور حقوقی نیز سبب می شود.

هرکدام از طرفین بتوانند ایراد رد دادرس را مطرح کنند تا قاضی دیگری به دعوا رسیدگی کند.

مهلت طرح ایرادات رسیدگی و موانع رسیدگی چقدر است؟

ایرادات و اعتراضات باید تا پایان اولین جلسه دادرسی به عمل آید، مگر اینکه سبب ایراد متعاقبا و بعدا حادث شود.

تکلیف دادگاه در صورت وجود ایرادات و موانع رسیدگی چیست؟

دادگاه قبل از ورود در ماهیت دعوا، نسبت به ایرادات رسیدگی و اعتراضات وارده اتخاذ تصمیم می نماید.

در صورت مردود شناختن ایراد، وارد ماهیت دعوا شده رسیدگی خواهد نمود.

ایراد عدم صلاحیت دادگاه:

هرگاه دادگاه خود را صالح به رسیدگی نداند، مبادرت به صدور قرار عدم صلاحیت می نماید و پرونده را به دادگاه صلاحیتدار ارسال می نماید.

دادگاهی که پرونده به آن ارجاع گردید مکلف است خارج از نوبت نسبت به صلاحیت اظهار نظر نماید. چنانچه ادعای عدم صلاحیت را نپذیرد، پرونده را جهت حل اختلاف به دادگاه تجدید نظر استان ارسال می کند. رای دادگاه تجدیدنظر در تشخیص صلاحیت لازم الاتباع خواهد بود.

ایرادات رسیدگی موضوع امر مطروحه:

ایراد امر مطروحه به این معناست که دعوا بین همان اشخاص در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری قبلا اقامه گردید و تحت رسیدگی باشد. یا اگر همان دعوا نیست، دعوایی باشد که با ادعای خواهان ارتباط کامل دارد.

در این صورت ، خوانده‌ی دعوا می تواند ایراد امر مطروحه را وارد نماید. در اینصورت هرگاه در دادگاه دیگری تحت رسیدگی باشد، از رسیدگی به دعوا خودداری می کرده و پرونده را به دادگاهی که دعوا در آن مطرح است می فرستد.

تکلیف دادگاه در صورت وارد دانستن ایرادات رسیدگی چیست؟

در صورت وارد دانستن ایرادات ماده 84، دادگاه قرار رد دعوا صادر می نماید.

موارد ایرادات رد دادرس ( قاضی صلاحیت رسیدگی ندارد)

ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی: دادرس در موارد زیر باید از رسیدگی امتناع نموده و طرفین دعوا نیز می توانند او را رد کنند:

الف) قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین دادرس با یکی از اصحاب دعوا وجود داشته باشد.

ب) دادرس قیم یا مخدوم یکی از طرفین باشد و یا یکی از طرفین مباشر یا متکفل امور دادرس یا همسر او باشد.

ج) دادرس یا همسر یا فرزند او، وارث یکی از اصحاب دعوا باشد.

د) دادرس سابقا در موضوع دعوای اقامه شده به عنوان دادرس یا داور یا کارشناس یا گواه اظهار نظر کرده باشد.

ه) بین دادرس و یکی از طرفین و یا همسر یا فرزند او دعوا حقوقی یا جزایی مطرح باشد و یا در سابق مطرح بوده و از تاریخ صدور حکم قطعی دو سال نگذشته باشد.

و) دادرس یا همسر یا فرزند او دارای نفع شخصی در موضوع مطروح باشند.

در اینصورت دادرس پس از صدور قرار امتناع از رسیدگی با ذکر جهت، رسیدگی نسبت به مورد را به دادرس یا دادرسان دیگر دادگاه محول می نماید.

چنانچه دادگاه فاقد دادرس به تعداد کافی باشد، پرونده را برای تکمیل دادرسان یا ارجاع به شعبه دیگر، نزد رئیس شعبه اول ارسال می دارد و در صورتیکه دادگاه فاقد شعبه دیگر باشد، پرونده را به نزدیک ترین دادگاه هم عرض ارسال می نماید.

فوت طرفین اصحاب دعوا در جریان رسیدگی:

یکی از موانع رسیدگی فوت یکی از افراد پرونده در حین پرونده است.

هرگاه یکی از اصحاب دعوی (خواهان یا خوانده) در حین دادرسی فوت کند، دادگاه رسیدگی را به طور موقت متوقف می کند و موضوع را به اطلاع طرف دیگر می‌رساند.  پس از تعیین جانشین و درخواست ذی نفع، جریان دادرسی ادامه پیدا خواهد کرد.

براساس ماده 105 قانون آیین دادرسی مدنی:

هرگاه یکی از اصحاب دعوا فوت کند یا محجور شود یا سمت یکی از آنان که به موجب آن سمت، داخل دادرسی گردد، زایل شود، دادگاه رسیدگی را به طور موقت متوقف و مراتب را به طرف دیگر اعلام می‌دارد.

پس از تعیین جانشین و درخواست ذی‌نفع، جریان دادرسی ادامه می‌یابد. مگر اینکه فوت یا حجر یا زوال سمت یکی از اصحاب دعوی تاثیری در دادرسی نسبت به دیگران نداشته باشد. در این صورت دادرسی نسبت به دیگران ادامه خواهد یافت.

وضعیت رسیدگی در صورت زندانی شدن یکی از اصحاب دعوا:

بر اساس ماده 106 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی:

در صورت توقیف یا زندانی شدن یکی از اصحاب دعوا یا عزیمت به محل ماموریت نظامی یا ماموریت دولتی یا مسافرت ضروری، دادرسی متوقف نمی‌شود اما دادگاه مهلت کافی برای تعیین وکیل به آنان می‌دهد.

جنون یکی از اصحاب دعوا:

یکی دیگر از موانع دادرسی ، مجنون شدن یکی از طرفین پرونده است.

در صورتی که یکی از اصحاب دعوا دچار جنون شود،  دادرسی به طور موقت متوقف می‌شود. مانند موردی که یکی از اصحاب دعوا فوت کرده است، رفتار خواهد شد.

زایل شدن سمت نماینده یا وکیل:

یکی دیگر از موانع دادرسی ، از بین رفتن سمت وکیل است.

همچنین اگر یکی از اصحاب دعوا به عنوان نماینده یا وکیل وارد دادرسی شود و در حین دادرسی از آن سمت برکنار یا فاقد آن سمت شود، محاکمه به طور موقت متوقف و دادگاه مراتب را به طرف مقابل اعلام می کند تا جانشین او را معرفی کند.
البته اگر پرونده دارای چند طرف باشد و فوت یا جنون یا زوال سمت یکی از اصحاب دعوا نسبت به دیگران تأثیری نداشته باشد، در این صورت دادرسی نسبت به آنان ادامه پیدا خواهد کرد.

جهت مشاوره و اخذ وکیل، با وکیل حقوقی ما تماس بگیرید. 22350512 و 26766919