شرایط و مراحل تقسیط مهریه چیست؟【آپدیت1402】

متاسفانه در سال های اخیر نوسانات شدید بازار و نابسامانی اقتصادی از سویی و مشکلات زوجین باعث افزایش پرونده های تقسیط و تعدیل مهریه و اعسار از پرداخت آن شده است. بالا رفتن بی ضابطه ی قیمت سکه برخی زنان را وسوسه می کند که به دنبال مهریه خود بروند. در مقابل مردانی قرار دارند که یک لحظه هیجان زده می شوند و مهریه ی سنگین را قبول می کنند. حال توانایی پرداخت ندارند. هر چقدر هم قانونگذار تلاش می کند که دریافت مهریه سخت تر شود باز هم مشکلی از مشکلات این افراد کاسته نمی شود. شاید بهتر باشد به جای سنگ اندازی در راه وصول مهریه، در قوانین ازدواج بازنگری شود. شاید راه حل جای دیگری باشد. در این مطلب قصد داریم در خصوص تقسیط مهریه برای شما توضیح دهیم.

با گروه وکلای آسا همراه باشید. 

برای ورود به بحث تقسیط مهریه باید انواع مهریه را بشناسید. انواع مهریه از قرار زیر است:

• مهرالمسمی: مهریه ای است که در عقد ازدواج تعیین می شود. در حال حاضر اکثر پرونده های مهریه از این دست می باشد.
• مهرالمثل: هر گاه مهریه در عقد تعیین نشده باشد، پس از عقد و توسط دادگاه بر اساس وضعیت زن از لحاظ سن، زیبایی، تحصیلات، موقعیت اجتماعی و خانوادگی و … با توجه به مقتضیات زمان و مکان تعیین می گردد.
• مهرالمتعه: در صورتی که مهریه در عقد تعیین نشده باشد و مرد قبل از وقوع نزدیکی و تعیین مهریه، بخواهد همسر خود را طلاق بدهد، به زن مهرالمتعه تعلق می گیرد. در تعیین میزان مهرالمتعه وضعیت زن ملاک نیست. بلکه ملاک وضع مالی شوهر است.

تقسیط مهریه

امروزه در دادگاه ها شاهد این موضوع هستیم که مرد به دنبال تقسیط مهریه و تعدیل آن به جهت پرداخت آن به زوجه می باشند. اما این موضوع در چه شرایطی شدنی است؟ شرایط ، مراحل و نحوه این تقسیط به چه صورت است؟ آنچه در ادامه می خوانید در باب اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط مهریه با راهنمایی سرور ثانی نژاد، بهترین وکیل خانم در تهران می باشد.

به جهت دسترسی فوری به وکیل مربوطه به پروفایل مربوطه مراجعه نمایید: سرور ثانی نژاد وکیل پایه یک دادگستری

شرایط تقسیط مهریه

تقسیط مهریه از نظر تعیین میزان و تعداد اقساط و یا میزان پیش پرداخت، شرایطی دارد که باید در نظر بدارید. این شرایط عبارت اند از:

• تعیین میزان پیش پرداخت و مواعد و میزان اقساط در تقسیط مهریه کاملا در اختیار قاضی دادگاه است.
• در تعیین اقساط بعد از تقسیط مهریه قاضی میزان درآمد مدیون و معیشت ضروری او لحاظ شده و به نحوی باشد که او توانایی پرداخت آن را داشته باشد. بنابراین قاضی دادگاه با توجه به توان مالی شوهر میزان پیش پرداخت و اقساط مهریه را معین می کند. پس میزان پیش پرداخت و اقساط در قانون مشخص نمی شود. تنها ضابطه ی آن توجه به معشیت شوهر می باشد.

ولی آنچه در این بین با توجه به موارد بالا در مورد تقسیط مهریه و شرایط آن مسلم است، این است که اصولا دادگاه میزانی را برای پیش قسط در نظر می گیرد. مثلا دادگاه به جهت تقسیط مهریه حکم می دهد 10 عدد سکه به عنوان پیش قسط پرداخت شود و الباقی مهریه هر 3 ماه یک بار یک سکه پرداخت شود.

تقسیط مهریه با دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

با وضعیتی که قیمت سکه دارد، کمتر کسی پیدا می شود که به صورت یک جا بتواند مهریه همسر خود را بپردازد. به همین دلیل معمولا شوهر پس از محکومیت به پرداخت مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به می دهد. اعسار به معنای تنگدستی و نیازمندی است. یا به عبارتی با این درخواست اعلام می دارد که تقاضای تقسیط مهریه را دارد.

اما در اصطلاح حقوقی اعسار یعنی شخصی به واسطه ی نداشتن مال یا در دسترس نبودن اموال خود توان پرداخت محکوم‌ به را نداشته باشد. به کسی که در حالت اعسار قرار دارد، معسر گفته می شود. به این ترتیب مردی که به پرداخت مهریه محکوم شده است، می تواند تقاضای اعسار از پرداخت محکوم به را تقدیم دادگاه نماید. تا بدین صورت تقسیط مهریه برای وی واقع شود. رسیدگی به این موضوع و تقسیط مهریه در صلاحیت همان دادگاهی است که مرد را به پرداخت مهریه محکوم کرده است.

رسیدگی به پرونده اعسار و تقسیط مهریه 

مردی که از طریق دادگاه به پرداخت مهریه محکوم می شود، به موجب دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به از دادگاه تقاضا می کند که پرداخت مهریه را به صورت اقساطی نماید. یا اصطلاحا تقاضای تقسیط مهریه را دارد. او باید:

• یک فرم صورت اموال و شهادتنامه ی اعسار که حداقل دو شاهد  که از وضع درآمد و معیشت او اطلاع کافی دارند پیوست دادخواست نماید. 
• دادگاه پس از تعیین وقت و رسیدگی دلایل اعسار، در حکمی اعلام می نماید که آیا اعسار شوهر را می پذیرد یا خیر.

لازم به ذکر است که این حکم قابلیت تجدیدنظر خواهی دارد. یعنی به ضرر هر کس که صادر بشود، می تواند از دادگاه تجدیدنظر استان تقاضای نقض حکم را نماید. مثلا اگر دادگاه اعسار مرد را بپذیرد و زن مدعی باشد که مرد می تواند مهریه را یک جا پرداخت کند. یا میزان تقسیط مهریه از نظر او متناسب با در آمد مرد نمی باشد می تواند تجددینظر خواهی کند. همینطور بر عکس ، مردی که به میزان اقساط در تقسیط مهریه اعتراض دارد می تواند به حکم صادره از دادگاه بدوی اعتراض کند.

اگر دادگاه اعسار شوهر را بپذیرد در حکمی که صادر می کند مبلغی را به عنوان پیش پرداخت تعیین می کند. سپس در همین حکم مشخص می کند که زوج هر چند مدت یک بار چه تعداد سکه باید به زن بپردازد. مثلا ممکن است دادگاه تعیین کند که تعداد 15 عدد سکه تمام بهار آزادی به عنوان پیش پرداخت و هر چهار ماه یک سکه تمام بهار به زن پرداخت شود.

    ” نمونه فرم صورت اموال   “

اعتراض زن به تقسیط مهریه

آیا زن می تواند به تقسیط مهریه اعتراض نماید؟ دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به، به طرفیت زن داده می شود و زن خوانده ی این دعوا است. به این ترتیب زن می تواند در دادگاه دلایلی ارائه دهد  که اثبات کننده ی توان مالی شوهر و کذب بودن ادعای اعسار او باشد. همچنین در صورتی که دادگاه ادعای اعسار شوهر را بپذیرد و حکم به پرداخت اقساطی مهریه صادر نماید، زن می تواند از حکم تجدیدنظر خواهی نماید.

در این تجدیدنظر خواهی ممکن است زن نسبت به پذیرش اعسار مرد و تقسیط مهریه معترض باشد یا میزان اقساط مورد اعتراض وی باشد. به هر جهت زن برای اعتراض به حکم باید دادخواست تجدیدنظر تقدیم نماید.

در صورت نیازبه مشاوره تخصصی با برترین وکلای حقوقی و کیفری تماس بگیرید: 02122350512 و 09124357415

انواع روش های تقسیط مهریه در شرایط متفاوت

با توجه به شرایطی که مرد دارد و با توجه به آنکه زوجه از چه طریقی نسبت به تقسیط مهریه اقدام می نماید، می توانیم تقسیط مهریه را به صورت های متفاوتی در نظر بگیریم و بررسی نماییم. در ادامه برخی از مهمترین آنها را عنوان می داریم.

تقسیط مهریه در اداره ثبت

در حال حاضر برای وصول مهریه، زن ابتدا باید از طریق اداره ی اجرای مفاد اسناد رسمی اقدام نماید. در مورد این روال به طور کامل در مطلب انواع مهریه و مطالبه آن آن توضیح داده ایم. که می توانید آن را مطالعه نمایید.  حال زمانی که اجرائیه ثبتی علیه مرد صادر می شود، مرد می تواند تقاضای اعسار و تقسیط مهریه را مطرح نماید. البته در این مورد باید به نکات زیر توجه شود:

• در این مورد دعوای اعسار برای تقسیط مهریه باید در دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خواهان اعسار مطرح شود.
• طرف دعوای اعسار کسی است که اجرائیه اداره ی ثبت، به نفع او صادر می شود.
• اعسار در این مورد هم یک دعوای غیر مالی است.

تقسیط مهریه برای مرد بیکار

ممکن است مرد منبع درآمدی نداشته باشد و بیکار باشد. در این موارد دادگاه باز هم حکم به تقسیط مهریه می دهد. اما با توجه به اینکه مرد بیکار است و در تعیین میزان پیش پرداخت و اقساط به منظور تقسیط مهریه وضع مرد باید مورد توجه قرار گیرد، این مبالغ قدری کمتر در نظر گرفته می شود. اما بیکاری بهانه ای برای پرداخت نکردن مهریه نیست.

تقسیط مهریه برای کارمندان دولت

در ارتباط با تقسیط مهریه باید بدانید، چنانچه زوج کارمند باشد، زوجه می تواند برای مهریه خود درخواست کسر از حقوق وی را کند. معمولا یک چهارم حقوق دریافتی یک کارمند در صورتی که فرزند داشته باشد بابت تقسیط مهریه توقیف می شود. در صورتی که فرزندی نداشته باشد ، ممکن است تا یک سوم حقوق او برای تقسیط مهریه بازداشت شود. مطابق ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی، از حقوق و مزایای کارکنان:

• سازمان ها و موسسات دولتی
• شرکت های دولتی
• شهرداری ها
• بانک ها
• شرکت ها و نظایر آنها

در صورتی که دارای زن و فرزند باشند یک چهارم و الا یک سوم توقیف می شود.

تقسیط مهریه در طلاق از طرف مرد

یکی از معایب طلاق به درخواست مرد این است که مرد باید کلیه حقوق مالی زن از جمله مهریه را بپردازد. چنانچه مرد نتواند مهریه را به صورت یک جا بپردازد، باید ترتیب پرداخت مهریه را بدهد و به صورت اقساطی مهر را بپردازد. یا به عبارتی برای تقسیط مهریه اقدام نماید. حال ممکن است پیش از طرح دعوای طلاق توسط مرد، زوجه مهریه را مطالبه کرده و مرد به پرداخت آن محکوم شده باشد. که در این صورت مرد می تواند دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به را مطرح کند. اما اگر از قبل پرونده ای در خصوص مهریه مطرح نبوده، دادگاه ضمن حکم طلاق شوهر را به پرداخت مهریه محکوم می کند. در این صورت شوهر می تواند با طرح دادخواست اعسار، تقاضای تقسیط مهریه را نماید.

مجازات عدم پرداخت مهریه بعد از تقسیط مهریه

فرض می کنیم که تقسیط مهریه محقق می شود. در صورتی که مرد اقساط مهریه را پرداخت نکند، نسبت به اقساط پرداخت نشده ، زن می تواند مرد را ممنوع الخروج کند. یا دستور جلب او را بگیرد. درحال حاضر در بیشتر شعبه های دادگاه خانواده، اگر تا سه بار اخطاریه ارسال شود و زوج نسبت به اجرای حکم بی توجه باشد، دادگاه به درخواست زوجه می تواند حکم جلب زوج را صادر کند. 

وقتی بعد از تقسیط مهریه قسطی عقب می افتد ، عموما دادگاه اخطاری برای زوج ارسال میکند. در صورتی که همچنان مرد از پرداخت مهریه استنکاف نماید، دادگاه دستور جلب صادر می کند.

درخواست مجدد تقسیط مهریه (تعدیل مهریه)

تعدیل بعد از تحقق تقسیط مهریه اتفاق می افتد. با توجه به اینکه شرایط اقتصادی دائما دستخوش تغییر است، ممکن است مرد در شرایطی قرار گیرد که از پس پرداخت اقساط برنیاید. در مقابل ممکن است زن دلایلی بیابد که مرد توان پرداخت مبلغ بیشتری را به عنوان اقساط دارد. در این شرایط هر یک از طرفین که خواهان تغییر در اقساط است باید دادخواست تعدیل اقساط را تقدیم نماید. 

مطابق تبصره دو ماده ی 11 قانون نحوه ی اجرای محکومیت های مالی، هر یک از زوج یا زوجه می توانند با تقدیم دادخواست، تعدیل اقساط را از دادگاه بخواهند. دادگاه با توجه به نرخ تورم یا تغییر در وضعیت معیشت و درآمد شوهر نسبت به تعدیل میزان اقساط اقدام می کند.

تفاوت تعدیل و تقسیط مهریه

تعدیل از کلمه عدل می آید. هر یک از زوجین می توانند درخواست تعدیل از مهریه بدهند. در چه شرایطی می تواند این درخواست را داد؟ در دو حالت می توان در خواست تعدیل مهریه را دارد.

• هرگاه شرایط اقتصادی کشور دوچار نوسان شود. قیمت سکه به صورت چشم گیری نسبت به زمانی که رای قطعی به محکومیت پرداخت صادر می شود ، تغییر کند.
• در حالتی که وضعیت مالی مرد به طور چشم گیری تغییری کند. مثلا مرد ثابت کند تمام اموالش را از دست داده است. مثلا در یک اتش سوزی از بین برود. یا زن ثابت کند که برخلاف ادعای مرد بر نداری، او ارث دارد یا مالی خرید و فروش می کند.

تفاوت تقسیط مهریه با حق حبس

بهه عنوان سخن پایان یارتباط تقسیط مهریه را با یکی دیگر از اصطلاخات حقوقی بررسی می کنیم. حق حبس!

در قانون مدنی به زنی که با همسر خود نزدیکی نکرده است، این حق داده شده که تا زمانی که مهریه به او پرداخت نشده است، از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد خودداری کند. به این حق، حق حبس گفته می شود. البته اجرای این حق شرایطی دارد:

• مهریه زن باید حال باشد؛ یعنی مدت دار نباشد و با وقوع عقد ازدواج زن بتواند آن را مطالبه کند. در حال حاضر اکثر مهریه ها از این نوع است.
• زن قبل از دریافت مهر به هیچ عنوان از مرد تمکین نکرده باشد. منظور تمکین خاص و انجام رابطه ی زناشویی است.

حال ممکن است زن از حق حبس خود استفاده نماید و مرد به پرداخت مهریه محکوم شود. یعنی به مرد بگوید من زمانی با تو نزدکی می کنم ، که مهریه من را پرداخت کنی. اگر شوهر توان پرداخت یک جای مهریه را نداشته باشد و مهریه تقسیط می شود.

برخی تصور می کنند همین که زن قسط اول مهریه را دریافت کند، حق حبس او از بین می رود. این در حالی که رای وحدت رویه شماره شماره 708 مورخ 1387/05/22 مخالف این نظر است. مطابق این رای:

«صدور حکم تقسیط که صرفاً ناشی از عسر و حرج زوج در پرداخت یک جای مهر بوده مسقط حق حبس زوجه نیست و حق او را مخدوش و حاکمیت اراده وی را متزلزل نمی سازد، مگر به رضای مشارالیها، زیرا اولاً حق حبس و حرج دو مقوله جداگانه است که یکی در دیگری موثر نیست. ثانیاً موضوع مهر در ماده مزبور دلالت صریح به دریافت کل مهرداشته و اخذ قسط یا اقساطی از آن دلیل بر دریافت مهر به معنای آنچه مورد نظر زوجه در هنگام عقد نکاح بوده، نیست»

در نتیجه ، زن در صورت تقسیط مهریه تا دریافت آخرین قسط مهریه خود ، می تواند از حق حبس استفاده کند.