از زمانی که یک دعوا طرح می شود تا زمانی که به نتیجه برسد معمولا مدت زمان طولانی سپری می شود.
در خلال این مدت ممکن است خوانده ی دعوا اعمالی انجام دهد که مانع از رسیدن خواهان به حق قانونی خود شود. مثلا اموال خود را به دیگران منتقل نماید و … . در این زمان سخن از نهادی به نام تامین خواسته و یا خسارت احتمالی به میان می آید.
برای گرفتن قرار تامین خواسته گاهی نیاز به پرداخت مبلغی به عنوان خسارت احتمالی است. در اینجا ابتدا به طور مختصر تامین خواسته را توضیح می دهیم و سپس به بحث در ارتباط با خسارت احتمالی می پردازیم.
با گروه وکلای آسا همراه باشید.
تامین خواسته چیست؟
معنی تامین در لغت : به معنای ایمن کردن، حفظ کردن است.
معنی تامین در اصطلاح حقوقی : در اصطلاح منظور از تامین خواسته در امنیت قرار دادن خواسته است.
یعنی از همان ابتدا خواهان با گرفتن قرار تامین خواسته و اجرای آن می تواند خواسته ی دعوا را توقیف نموده و در امنیت قرار دهد.
با انجام این کار خوانده نمی توان مال را به دیگری منتقل نماید یا آن را جا به جا یا مخفی نماید.
همچنین انجام این کار این مزیت را دارد که مال از دسترس سایر طلبکاران خوانده خارج می شود.
تامین خواسته در قانون آیین دادرسی مدنی
با توجه به ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی، خواهان می تواند پیش از تقدیم دادخواست، ضمن دادخواست اصلی یا در جریان دعوا تا قبل از صدور حکم قطعی، تقاضای صدور قرار تامین خواسته نماید. تنها در چهار مورد قرار تامین خواسته صادر می شود:
- دعوا مستند به سند رسمی باشد.
- خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد.
- در مواردی از قبیل اوراق تجاری واخواست شده که به موجب قانون، دادگاه مکلف به قبول درخواست تأمین باشد.
- خواهان، خساراتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد آید نقدا به صندوق دادگستری بپردازد.
خسارت احتمالی چیست؟
همان طور که در بخش قبل دیدیم در سه بند اول ماده ی 108 قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه مکلف است بدون دریافت تامین از خواهان، به تقاضای او قرار تامین خواسته را صادر نماید.
اما در بند آخر، خواهان باید مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی به حساب صندوق دادگستری واریز نماید تا بتواند قرار تامین خواسته بگیرد.
در واقع بدین گونه است که تا خواهان این مبلغ را نپردازد، دادگاه قرار تامین خواسته صادر نمی کند.
در واقع مسئله این است که ممکن است با اجرای قرار تامین خواسته و توقیف مال خوانده، به او خسارت وارد شود و اصلا خواهان در دعوا حقی نداشته باشد.
به این ترتیب برای صدور قرار قرار تامین خواسته از خواهان تامین گرفته می شود تا چنانچه از اجرای قرار تامین خواسته به خوانده خسارتی وارد شد، محلی برای جبران خسارت وجود داشته باشد.
خسارت احتمالی در تامین خواسته:
در مواردی که دعوای خواهان مستند به سند رسمی نیست یا خواسته در معرض تضییع و تفریط قرار ندارد یا موضوع دعوا اوراق تجاری واخواست شده نیست، خواهان برای گرفتن قرار تامین خواسته و توقیف مال خوانده باید خسارت احتمالی را به صندوق دادگستری بپردازد.
علت دریافت خسارت احتمالی چیست؟
این خسارت از این جهت دریافت می شود که ممکن است از اجرای قرار تامین خواسته به خوانده خسارت وارد شود در حالی که خواهان واقعا صاحب حق شناخته نشود.
بنابراین از محل این تامین می توان خسارات وارد شده به خوانده را جبران کرد.
در این مورد تامینی که از خوانده گرفته می شود به صورت وجه نقد خواهد بود.
میزان خسارت احتمالی چقدر است؟
مبلغ تامین با نظر دادگاه تعیین می شود و معمولا 10 تا 20 درصد ارزش خواسته است. البته ممکن است به میزان کمتر یا بیشتر تعیین شود. این مقدار کاملا به نظر شعبه دادگاه بستگی دارد.
برای پرداخت مبلغ خسارت احتمالی، قانون مدتی را مشخص نکرده است.
اما دادگاه علاوه بر میزان تامین، مدت پرداخت آن را نیز مشخص می نماید. این مدت معمولا به صورت 10 روزه تعیین می شود.
خسارت احتمالی در تامین خواسته چک:
آیا برای تامین خواسته چک خسارت احتمالی لازم است؟ برای پاسخ به این سوال دو فرض را باید بررسی نماییم:
1- مطالبه چک به عنوان یک سند تجاری:
زمانی که شما قصد دارید چک را به عنوان یک سند تجاری مطالبه کنید و از مزایای خاصی که قانونگذار برای آن در نظر گرفته، مانند قابلیت شکایت کیفری، تامین خواسته بدون سپردن تامین و …، باید چک را ابتدا به بانک ارائه نمایید. چنانچه در حساب صادر کننده وجهی نباشد یا وجه موجود کافی نباشد، بانک چک را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت صادر می کند. صدور این گواهی به منزله ی اعتراض عدم تادیه است و به شما این امکان را می دهد تا با لحاظ سایر شرایط از مزایای خاص چک استفاده نمایید.
به این ترتیب با توجه به بند 3 ماده ی 108 قانون آیین دادرسی مدنی، شما می توانید بدون سپردن تامین، تقاضای صدور قرار تامین خواسته نمایید.
2- مطالبه ی چک به عنوان یک سند مدنی:
ممکن است شما به هر دلیلی نخواهید چک صادر کننده را برگشت بزنید. در این صورت شما باز هم می توانید وجه چک را مطالبه نمایید. اما با توجه به اینکه گواهی عدم پرداخت ندارید چک یک سند مدنی محسوب می شود و شما دیگر نمی توانید از مزایای خاص آن، از جمله قرار تامین خواسته بدون سپردن تامین، استفاده نمایید. به این ترتیب چک شما مانند یک برگ رسید است که با آن می توانید طلب خود را مطالبه کنید. حال در چنین دعوایی اگر قصد داشته باشید قرار تامین خواسته بگیرید، با توجه به اینکه گواهی عدم پرداخت ندارید باید مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی به حساب صندوق دادگستری بپردازید.
پیشنهاد ما: مطالعه ی مطالب مطالبه ی وجه چک و چک کیفری
تامین خواسته سفته بدون خسارت احتمالی:
سفته نیز از جمله اسناد تجاری است. برای مطالبه ی سفته نیز از دو روش می توان اقدام کرد:
- با واخواست نمودن سفته، سفته را به عنوان یک سند تجاری مطالبه نمایید و از مزایای خاص اسناد تجاری استفاده نمایید. به این ترتیب می توانید تقاضای صدور قرار تامین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی نمایید.
- سفته را واخواست نکنید و آن را به عنوان یک سند مدنی مطالبه کنید. در این صورت نمی توانید از مزایای اسناد تجاری استفاده نمایید و برای گرفتن قرار تامین خواسته باید مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی بپردازید.
پیشنهاد ما مطالعه ی مطلب سفته و نحوه مطالبه آن
نحوه مطالبه خسارت احتمالی:
با توجه به ماده ی 120 قانون آیین دادرسی مدنی:
«درصورتی که قرار تأمین اجرا گردد و خواهان به موجب رأی قطعی محکوم به بطلان دعوا شود و یا حقی برای او به اثبات نرسد، خوانده حق دارد ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ حکم قطعی، خسارتی را که از قرار تأمین به او وارد شده است با تسلیم دلایل به دادگاه صادر کننده قرار،مطالبه کند. مطالبه خسارت در این مورد بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی و پرداخت هزینه دادرسی صورت می گیرد. مفاد تقاضا به طرف ابلاغ می شود تا چنانچه دفاعی داشته باشد ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ با دلایل آن را عنوان نماید. دادگاه در وقت فوق العاده به دلایل طرفین رسیدگی و رأی مقتضی صادر می نماید. این رأی قطعی است. در صورتی که خوانده در مهلت مقرر مطالبه خسارت ننماید وجهی که بابت خسارت احتمالی سپرده شده به درخواست خواهان به او مسترد می شود.»
اعسار از خسارت احتمالی:
خواهان نمی تواند برای پرداخت نکردن خسارت احتمالی قرار تامین خواسته، از نهاد اعسار استفاده نماید. نهاد اعسار تنها در خصوص هزینه دادرسی و محکوم به به کمک افراد می آید. شما می توانید مطلب اعسار از هزینه دادرسی را مطالعه نمایید.
خسارت احتمالی در دستور موقت:
در اموری که تعیین تکلیف آنها فوریت دارد، خواهان می تواند پیش از تقدیم دادخواست، ضمن دادخواست یا در جریان رسیدگی تقاضای صدور دستور موقت نماید.
در واقع در برخی موارد دادرسی فوری انجام می شود تا از ورود خسارت بیشتر به خواهان جلوگیری شود. مثلا خواهان تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر منع نقل و انتقال ملک را می نماید.
یا دستور موقتی مبنی بر توقف عملیات اجرایی می گیرد. این اقدام برای آن انجام می شود که اگر نتیجه ی دعوا به نفع خواهان شد، به او ضرر وارد نشده باشد.
برای گرفتن دستور موقت هم باید از خواهان تامین گرفته شود تا چنانچه از اجرای دستور موقت به خوانده خسارتی وارد شد، جبران خسارت او ممکن باشد.
مطابق ماده ی 319 قانون آیین دادرسی مدنی:
« دادگاه مکلف است برای جبران خسارت احتمالی که از دستور موقت حاصل می شود از خواهان تأمین مناسبی اخذ نماید.
در این صورت صدور دستور موقت منوط به سپردن تأمین می باشد.»
البته بر خلاف تامین خواسته، تامین در دستور موقت می تواند مالی غیر از وجه نقد باشد. به این ترتیب ممکن است خواهان مالی از اموال خود مانند خانه را به عنوان تامن بسپارد. البته معمولا دادگاه ها تامین را از نوع وجه نقد تعیین می کنند.
دیدگاهتان را بنویسید