بروزرسانی: ۲۴ام اسفند, ۱۴۰۲
خسارت قراردادی یا وجه التزام

وجه التزام یا خسارت قراردادی + شرایط دریافت

ممکن است قبلا عبارت وجه التزام یا همان خسارت قراردادی به گوش شما خورده باشد. اغلب افرادی که با دیگران قرارداد می بندند، با این عبارت آشنایی دارند.  در این مقاله قصد داریم به صورت کامل در خصوص وجه التزام توضیح دهم.

با گروه وکلای آسا همراه باشید.

وجه التزام چیست؟

زمانی که دو شخص با یکدیگر قرارداد می بندند، هر یک از آنها تعهداتی را بر عهده می گیرند. در برخی قرارداد ها پیش بینی می شود که در صورتی که هر یک از طرفین به تعهد خود عمل نکند، مبلغی را به طرف دیگر بپردازد. این مبلغ وجه التزام نام دارد.

مبلغ وجه التزام معمولا به صورت روزانه تعیین می شود. یعنی طرفین توافق می کنند که اگر یکی از آنها به عهد خود وفا نکرد بابت هر روزی که تعهد خود را انجام نداده به طور مثال  مبلغ 400 هزار تومان باید به دیگری بپردازد.

مثلا علی خانه ی خود را به محسن می فروشد. در قرارداد شرط می شود که علی باید در تاریخ 1399/10/01 خانه را به محسن تحویل دهد و اگر در این تاریخ خانه را تحویل ندهد، بابت هر روز تاخیر باید مبلغ 600 هزار تومان به محسن بپردازد.  حال اگر علی خانه را در 1399/10/15 تحویل دهد، بابت پانزده روز تاخیر خود باید 9 میلیون تومان به محسن بپردازد.  این در حالی است که اصل تعهد او به تحویل خانه هم همچنان پا بر جا است. 

وجه التزام یا خسارت قراردادی

زمانی که به شما از بابت یک معامله یا قرارداد خسارتی وارد می شود ، شما می توانید مطالبه خسارت نمایید. این خسارت به دو شکل است:

  • گاهی این خسارت را در قرارداد خود پیش بینی کردید، که به آن خسارت قراردادی یا همان وجه التزام قرارداد گفته می شود.
  • گاهی نیز در قرارداد پیش بینی نشده است که به آن خسارت قانونی گفته می شود.

در نتیجه وجه التزام همان خسارت قراردادی است و تفاوتی با یکدگیر ندارند.

وجه التزام در قانون مدنی

ماده ی 230 قانون مدنی به موضوع وجه التزام اختصاص دارد. این ماده بیان می نماید:

«اگر در ضمن معامله شرط شود که در صورت تخلف، متخلّف مبلغی به عنوان خسارت تأدیه نماید حاکم نمی‌ تواند او را به بیشتر یا‌ کمتر از آن چه که ملزم است محکوم کند.» حقوقدانان از نظر ماهیتی وجه التزام را خسارت قراردادی  می دانند که توسط طرفین تعیین می شود و این توافق آنها با توجه به ماده 10 قانون مدنی معتبر است. در واقع زمانی که فرد متعهد به تعهد خود عمل نمی نماید یا با تاخیر تعهد را انجام می دهد، به متعهد له (کسی که تعهد به نفع او شده) خسارت وارد می شود. مبلغ خسارت قراردادی  برای جبران این خسارت پیش بینی شده است.

مزیت پیش بینی وجه التزام این است که متعهد له فقط باید عدم انجام تعهد یا تاخیر در انجام تعهد را ثابت کند و نیازی نیست ثابت کند که از تخلف متعهد به او ضرری وارد شده است. در حالی ک در مواردی که وجه التزام پیش بینی نمی شود، متعهد له باید ثابت کند که طرف مقابل تعهد خود را انجام نداده و همین موضوع باعث ورود ضرر به او شده است.

به منظور مشاوره فوری با وکلای مجموعه آسا تماس بگیرید: 02122350512 و 09124357415

انواع وجه التزام یا انواع خسارت های قراردادی

بهترین وکیل خانم در تهران متذکر می شود که متعهد به دو صورت ممکن است از تعهد خود تخلف کند و ملزم به پرداخت وجه التزام یا خسارت قراردادی گردد:

  • متعهد به کلی تعهد خود را انجام ندهد. در این صورت ممکن است در قرارداد یک مبلغ کلی به عنوان خسارت عدم انجام تعهد تعیین شود. به این خسارت عدم انجام تعهد می گوییم.
  • متعهد تعهد خود را با تاخیر انجام دهد. در این صورت ممکن است در قرارداد برای هر روز تاخیر مبلغی به عنوان وجه التزام تعیین شود. به این خسارت تاخیر در انجام تعهد می گوییم.

به منظور مشاوره با وکیل متخصص کلیک کنید: سرور ثانی نژاد وکیل پایه یک دادگستری

وجه التزام یا خسارت قراردادی

نحوه تعیین وجه التزام چگونه است؟

مبلغ وجه التزام با توافق طرفین در قرارداد تعیین می شود. یعنی طرفین با هم توافق می کنند در صورت عدم انجام تعهد از جانب هر کدام از آنها، چه مبلغی به عنوان خسارت به صورت روزانه تعیین شود.

در مثالی که ابتدای مطلب بیان کردم، علی و محسن بر روزانه 600 هزار تومان توافق کرده بودند. با توجه به توافق افراد ، میزان خسارت قراردادی متفاوت خواهد بود. در ادامه تعیین این مورد را در برخی شرایط خاص بررسی می کنیم. 

وجه التزام در تعهدات پولی 

زمانی که تعهد فردی از نوع پرداخت وجه است نیز می توان وجه التزام پیش بینی کرد.

سرور ثانی نژاد، بهترین وکیل خانم در سعادت آباد این مثال را یادآور می شود. مثلا در قرارداد اجاره موجر متعهد می شود پس از پایان مدت اجاره و تخلیه ملک، مبلغ ودیعه را به صورت تمام کمال به مستاجر پس دهد. در غیر این صورت به ازای هر روز تاخیر در پرداخت، باید مبلغ 300 هزار تومان به مستاجر بپردازد. در مورد تعهدات پولی اگر مبلغ خسارت قراردادی در قرارداد پیش بینی نشده باشد، می توان خسارت تاخیر تادیه مطالبه کرد.

وجه التزام در قولنامه

در قولنامه ها یا مبایعه نامه ها معمولا برای تعهدات خریدار و فروشنده خسارت قراردادی تعیین می شود.

مثلا فروشنده موظف است کالایی را که فروخته در تاریخ 1399/10/01 به خریدار تحویل دهد. در قرارداد پیش بینی می شود که فروشنده بابت هر روز تاخیر در تحویل کالا مبلغ 300 هزار تومان به عنوان وجه التزام به خریدار بپردازد. یا خریدار موظف می شود بهای معامله را در تاریخ معینی به صورت تمام و کمال بپردازد و در غیر این صورت باید بابت هر روز تاخیر در پرداخت، مبلغ 300 هزار تومان به فروشنده بپردازد.

وجه التزام بانکی چیست ؟

بسیاری از بدهکاران بانکی و وام گیرندگان در زمان تعیینی اقساط خود را پرداخت نمی کنند. به همین دلیل بانک برای جلوگیری از بروز مشکل، برای تعهدات وام گیرنده خسارت قراردادی پیش بینی می کند.

به این صورت که وام گیرنده است اقساط خود را در سررسید تعیینی پرداخت کند. در غیر این صورت به دلیل نپرداختن بدهی در زمان مقرر، مبلغی را به عنوان وجه خسارت قراردادی باید بپردازد. به این ترتیب در صورت تاخیر بدهکار به پرداخت اقساط او باید وجه التزام بپردازد. اگر در قرارداد خسارت قراردادی پیش بینی نشده باشد، بدهکار باید با توجه به ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی، خسارت تاخیر تادیه بپردازد.

شرایط دریافت وجه التزام و خسارت قراردادی چیست؟

در صورتی که قرارداد شما به درستی تنظیم شود و در آن وجه التزام پیش بینی شود، شما می توایند آن را مطالبه نمایید. مطالبه خسارت قراردادی می تواند همراه با خواسته دیگری در دادگاه مطرح شود و هم می توانید به تنهایی از دادگاه مطالبه نمایید.

به طور مثال می توانید درخواست تحویل ملک را به انضمام خسارت قراردادی بخواهید و یا به تنهایی فقط خسارت قراردادی خود را مطالبه کنید.

دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوا وجه التزام کجاست؟

برای رسیدگی به دعوای مطالبه ی وجه التزام ، از نظر ذاتی دادگاه های عمومی و حقوقی صالح هستند. از نظر محلی نیز دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده صالح برای رسیدگی است.

لازم به ذکر است اگر مجموع مبلغ خسارت قراردادی از 20 میلیون تومان کمتر باشد، شورای حل اختلاف محل اقامت خوانده صلاحیت رسیدگی دارد.

هزینه دادرسی برای درسافت وجه التزام

دعوای مطالبه ی وجه التزام ، یک دعوای مال است. بنابراین هزینه ی دادرسی آن باید مطابق تعرفه ی تعیین شده برای دعاوی مالی پرداخت شود. با توجه به توضیحات بخش قبل، اگر دادگاه صالح به رسیدگی باشد، خواهان باید 3 و نیم درصد بهای خواسته را به عنوان این وجه بپردازد.

در صورتی که رسیدگی به دعوا در صلاحیت شورای حل اختلاف قرار گیرد، خواهان باید 2 و نیم درصد بهای خواسته را به عنوان هزینه دادرسی بپردازد. اگر خواهان توانایی پرداخت هزینه ی دادرسی را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از هزینه دادرسی بدهد.

در ادامه به برخی از پرتکرار ترین سوالات کاربران در مورد وجه التزام و خسارات قراردادی پاسخ می دهیم. با ما همراه باشید.

 تفاوت وجه التزام و خسارت تاخیر تادیه

خسارت تاخیر تادیه خسارتی است که از بابت دیرکرد پرداخت وجه نقد از سوی بدهکار به طلبکار پرداخت می شود. خسارت تاخیر تادیه در ماده ی 522 قانون آیین دادرسی مدنی مورد اشاره قرار می گیرد. به طور کلی تفاوت های وجه التزام و خسارت تاخیر تادیه را در موارد زیر می توان خلاصه کرد:

  • خسارت تاخیر تادیه تنها اختصاص به تعهدات پولی آن هم از نوع وجه رایج دارد. در حالی که در قرارداد ها نسبت به هر نوع تعهدی می توان این وجه را پیش بینی کرد.
  • میزان خسارت تاخیر تادیه توسط دادگاه و با توجه به شاخص سالانه تورم تعیین می شود، اما مبلغ این وجه با توافق طرفین معین می شود.
  • در تعیین خسارت تاخیر تادیه، تغییر فاخش شاخص تورم شرط است، ولی در تعیین وجه التزام شرط نیست.

برای مطالعه ی بیشتر به مطلب مطالبه خسارت تاخیر تادیه مراجعه نمایید.

 

در چه قرارداد هایی می توان وجه التزام شرط کرد؟

در ماده ی 230 قانون مدنی، می خوانیم  «اگر در ضمن معامله…» برخی حقوقدانان واژه ی عقد و معامله را به یک معنا می دانند. اما برخی دیگر معتقدند که عقد و معامله با یکدیگر تفاوت دارند. نظر این گروه این است که معامله به رابطه ی حقوقی می گوییم که به امور مالی مربوط باشد.

بر همین اساس برخی وجه التزام را تنها مختص عقود تملیکی می دانند.  در حالی که چنین نظری صحیح به نظر نمی رسد. به طور کلی در مورد هر تعهدی که ضمن عقود بر عهده ی افراد قرار می گیرد می توان این وجه را  تعیین کرد.

آیا وجه التزام غیر متعارف اعتباری دارد؟

ممکن است طرفین بر وجه التزامی غیر متعارف توافق کرده باشند.

مثلا خریدار موظف است مبلغ یک میلیارد تومان را در 1399/09/20 به عنوان بهای معامله به فروشنده بپردازد. در قرارداد پیش بینی می شود که خریدار بابت هر روز تاخیر در پرداخت مبلغ 100 میلیون تومان به عنوان وجه مذکور به فروشنده بپردازد. چنین وجهی متعارف نیست. حال می خواهیم ببینیم برخورد دادگاه ها با موارد این چنینی چگونه است؟ در این خصوص دو رویه به شرح زیر در دادگاه ها وجود دارد.

  • رویه اول: در ماده ی 230  قانون مدنی آمده است که در صورت توافق طرفین بر این وجه، دادگاه نمی تواند به مبلغی کمتر یا بیشتر از آنچه طرفین توافق کرده اند حکم دهد. در رویه ی قضایی، برخی قضات دقیقا طبق همین ماده عمل می کنند. حتی اگر وجه تعیینی غیر متعارف باشد.
  • رویه دوم: اما برخی دیگر از قضات به وجه التزام نامتعارف، صرفا تا سقف تعهد اصلی رای می دهند. یعنی اگر تعهد اصلی یک میلیارد تومان باشد و در قرارداد بابت هر روز تاخیر در پرداخت مبلغ 200 میلیون تومان خسارت قراردادی تعیین شود و خریدار 10 روز در پرداخت تاخیر کرده باشد، مبلغ خسارت قراردادی 2 میلیارد تومان می شود.  در این حالت قاضی به پرداخت 1 میلیارد تومان بابت اصل دین و نهایتا یک میلیارد بابت خسارت قراردادی حکم می دهد.

دیدگاهتان را بنویسید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی علامت گذاری شده اند *