نتیجه عدم حضور متهم در دادسرا و دادگاه کیفری

در پرونده های کیفری، یکی از فکر هایی که ممکن است به ذهن متهمان برسد این است که اگر فرار کنند و در فرآیند رسیدگی کیفری حاضر نشوند چه می شود؟

  در صورتی که فرار چندان فایده ای به حال آنها ندارد. زیرا در مورد جرائم هم امکان رسیدگی به صورت غیابی وجود دارد.

در این مطلب قصد دارم در مورد آثار عدم حضور متهم در دادسرا  و نتیجه عدم حضور در دادگاه توضیح دهیم.

با گروه وکلای آسا همراه باشید.

چه زمانی شخصی به عنوان متهم احضار می شود؟

در قانون آیین دادرسی کیفری آمده است که بازپرس نمی تواند بدون دلیل کافی که نشان دهنده ی انجام جرم توسط فرد باشد، او را به عنوان متهم احضار کند.

زمانی که رفتار مجرمانه ای را به کسی نسبت می دهیم باید دلایل کافی مبنی بر انجام آن رفتار توسط آن فرد وجود داشته باشد.

در واقع صرف شکایت شاکی یا گزارش ضابطان قضایی، برای اینکه فردی را به عنوان متهم به مراجع قضایی احضار کنند ، کافی نیست.

احضار متهم با ارسال احضاریه انجام می شود.

تا 2 سال پیش ، کلیه ابلاغ احضاریه توسط پست  و یا توسط مامورین کلانتری صورت می گرفت . 

البته در حال حاضر با توجه به الزامی شدن ثبت نام اشخاص در سامانه ثنا، ابلاغ به صورت الکترونیک و از طریق این سامانه انجام می شود.

در صورت ثبت نام در این سامانه، تمامی ابلاغ ها از طریق مسیج و سامانه الکترونیکی خواهد بود.

در احضاریه موارد زیر نوشته می شود: 

1. نام و نام خانوادگی و نام پدر احضار شونده
2. تاریخ، ساعت و محل حضور
3. علت احضار ( به عنوان مطلع ، به عنوان متهم ، به عنوان شاهد ، به عنوان شاکی و …)
4. نتیجه ی عدم حضور

• نکته: در مورد برخی از جرائم ممکن است مقام قضایی تشخیص دهد که به خاطر حیثیت اجتماعی متهم، عفت یا امنیت عمومی، علت احضار قید نشود.

در اینصورت متهم باید به مرجع قضایی مراجعه کند و علت احضار را جویا شود.

• نکته :فاصله ی بین ابلاغ احضاریه و زمانی که برای حضور نزد بازپرس تعیین شده، نباید از 5 روز کمتر باشد.
• نکته: گاهی اوقات دیده شده است که به اشتباه نتیجه عدم حضور را جلب اعلام کرده اند در صورتی که چنین نیست.

احضار متهم از طریق نشر آگهی چگونه است؟

اگر ابلاغ احضاریه به دلیل مشخص نبودن محل اقامت متهم ممکن نباشد و تلاش برای دسترسی به او بی نتیجه بماند و متهم نیز سامانه ثنا ثبت نام نکرده باشد، متهم با انتشار یک نوبت آگهی در یکی از روزنامه های ملی یا محلی با ذکر عنوان اتهام احضار می شود.

ممکن است بازپرس تشخیص دهد که به خاطر حیثیت اجتماعی متهم، عفت یا امنیت عمومی، عنوان اتهام در آگهی قید نشود. 

متهم یک ماه از تاریخ نشر آگهی فرصت دارد نزد مقام قضایی حاضر شود. 

توجه کنید که نشر آگهی زمانی انجام می شود که متهم شناسایی شده، اما اقامتگاه او معلوم نیست.

در مواردی که متهم شناسایی شده اما در اقامتگاه خود حضور ندارد یا اصلا متهم شناسایی نشده، از نشر آگهی استفاده نمی شود. 

عذر موجه متهم برای عدم حضور در دادسرا چیست؟

متهم باید در موعد تعیین شده نزد بازپرس حاضر شود. اما اگر نتواند حاضر شود باید عذر موجه خود را اعلام کند.

موارد زیر عذر موجه محسوب می شود:

• نرسیدن یا دیر رسیدن احضاریه به‌ گونه ‏ای که مانع از حضور شود.
• بیماری متهم و بیماری سخت والدین، همسر یا اولاد او که مانع از حضور شود.
• همسر یا یکی از خویشاوندان تا درجه سوم از طبقه دوم فوت شود.
• ابتلا به حوادث مهم از قبیل بیماری ‌های واگیردار و بروز حوادث قهری مانند سیل و زلزله که مانع تردد شود.
• متهم در توقیف یا حبس باشد.
• سایر مواردی که عرفاً به تشخیص بازپرس عذر موجه محسوب می‌ شود.

در مواردی غیر از آنچه گفتیم، متهم می تواند برای یک بار پیش از زمان تعیین شده، به بازپرس علت عدم حضور خود را اطلاع دهد و موافقت او را جلب کند.

اگر تاخیری در تحقیقات ایجاد نشود، بازپرس می تواند تا سه روز مهلت را تمدید کند.

جلب متهم چگونه انجام می شود؟

در صورت عدم حضور متهم در دادسرا در موعد معیین شده ، جلب متهم با برگه جلب انجام می شود.

بدون دستور کتبی قضایی برای جلب ، امکان جلب وجود ندارد.

محتوای برگ جلب که در آن مشخصات و علت جلب، نام شاکی، نوع اتهام، میزان خسارت وارده با شی و … نوشته شده، باید توسط بازپرس و یا دفتر آن امضاء شده و به متهم ابلاغ شود.

مامور جلب بعد از ابلاغ برگ جلب از متهم دعوت می کند که همراه او نزد بازپرس بیاید.

اگر متهم امتناع کند، مامور او را جلب نموده و تحت الحفظ (همراه با دستبند ) نزد بازپرس می برد.

جلب متهم به جز موارد ضروری باید در روز انجام شود.

در صورتی که جلب متهم در شب لازم باشد، این موضوع باید به صورت موجه و مستدل در پرونده ذکر شود.

تشخیص موارد ضرورت با توجه به اهمیت جرم، وضعیت متهم، کیفیت ارتکاب جرم، احتمال فرار متهم با نظر بازپرس است.

ممکن است متهم را قبل از احضار کردن ، جلب کنند؟

گاهی اوقات به خاطر اهمیت جرم یا وضعیت متهم، بازپرس این احتمال را می دهد که متهم با دریافت احضاریه و اطلاع از جریان تعقیب کیفری فرار کند و نزد مرجع قضایی حاضر نشود.

به همین دلیل قانونگذار در موارد خاص امکان جلب بدون احضار را پیش بینی کرده است. 

با توجه به ماده 180 قانون آیین دادرسی کیفری، در موارد زیر بازپرس می تواند بدون آن که برای متهم احضاریه بفرستد دستور جلب او را صادر کند:

1. در مورد جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات (مانند قصاص نفس یا اعدام)، قطع عضو (مثل مجازات سرقت حدی) و یا حبس ابد است.
2. هر گاه محل اقامت، محل کسب و یا شغل متهم معین نباشد و اقدامات بازپرس برای شناسایی نشانی وی به نتیجه نرسد.
3. در مورد جرایم تعزیری درجه پنج و بالاتر در صورتی‌ که از اوضاع و احوال و قرائن موجود، بیم تبانی یا فرار یا مخفی شدن متهم برود.
4. در مورد اشخاصی که به جرایم سازمان ‌یافته و جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی متهم باشند.

جلب سیار چیست؟ 

با توجه به ماده ی 184 قانون آیین دادرسی کیفری، در مواردی که متواری بودن متهم از نظر بازپرس محرز باشد، برگه جلب با تعیین مدت اعتبار در اختیار ضابطان دادگستری قرار می گیرد تا هر جا متهم را پیدا کردند او را جلب کنند.

جلب سیار به این معنا است که متهم در هر محلی یافت شد ، جلب شود.

اگر ضابطان به هر دلیلی نتوانند در مدت تعیین شده در دستور جلب، متهم را جلب کنند باید علت را گزارش نمایند.

در صورت ضرورت بازپرس می تواند برگه جلب را برای برای مدت معینی در اختیار شاکی قرار دهد تا با معرفی او، ضابطان حوزه ی قضایی مربوط، متهم را جلب کنند.

اگر متهم در منزل یا محل کار خود مخفی شده باشد شاکی می تواند دستور ورود به آن محل را از مقام قضایی بگیرند.

برگ جلب سیار برای مدت معینی که بازپرس تعیین می کند، معتبر و قابل اجرا است.

بنابراین برگ جلب سیار بدون تعیین مدت اعتبار نمی تواند صادر شود.

اگر متهم در دادسرا حاضر نشود چه می شود؟

بعضی از متهمان تصور می کنند که نتیجه عدم حضور متهم در دادسرا ، باعث مختومه شدن پرونده می شود.

در حالی که عدم حضور نزد بازپرس کاملا به ضرر آنها است. زیرا:

• اولا همان طور که در بالا توضیح دادیم نتیجه ی عدم حضور پس ار ابلاغ احضاریه، جلب متهم است.
• دوما متهم با عدم حضور خود را از برخی حقوق محروم می کند.

مثلا متهم در مرحله ی تحقیقات مقدماتی می تواند یک وکیل همراه خود داشته باشد و با راهنمایی او مطالبی را بیان کند که به نفع او تمام شود.

• سوما متهم با عدم حضور خود آخرین دفاع را هم از دست می دهد و ممکن است مقام قضایی بر مبنای مدارک موجود قرار جلب به دادرسی متهم را صادر کند و متاسفانه این قرار قابلیت اعتراض ندارد.
• ممکن است متهم دلایلی در اختیار داشته باشد که ارزش آنها را نداند و با ارائه ی آنها بتواند پرونده را در همان دادسرا به نفع خود خاتمه دهد.

برای دیدن قرار های های نهایی به مطلبی با همین عنوان در سایت مراجعه کنید. 

اگر متهم در دادگاه حاضر نشود چه اتفاقی می افتد؟

عدم حضور متهم در دادگاه نیز آثار مهمی دارد.

با توجه به ماده ی 406 قانون آیین دادرسی کیفری، در تمام جرائم به جز جرائمی که فقط جنبه ی حق اللهی دارند (یعنی حق الناس در آنها مطرح نیست مثل شرب خمر) با شرایط زیر رسیدگی غیابی انجام شده و رای غیابی صادر می شود:

1. جرم انجام شده از جرائم که فقط جنبه ی حق اللهی دارند نباشد.
2. متهم یا وکیل او در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده باشد. حضور در دادسرا ملاک نیست.
3. متهم یا وکیل او لایحه ای به دادگاه ارسال نکرده باشند.

با شرایط بالا برای متهم رای غیابی صادر می شود. اگر این رای به ضرر متهم باشد و او را محکوم کرده باشد، متهم می تواند از رای واخواهی نماید. مرجع رسیدگی به واخواهی همان دادگاه صادر کننده رای غیابی است.

• نکته مهم: در صورتی که متهم سامانه ثنا داشته و ابلاغ حضور خود را دریافت کرده باشد، این به منزله ابلاغ به متهم است و عدم حضور او در دادگاه منجر به صدور رای غیابی نخواهد شد بلکه رای حضور صادر می شود.

مهلت واخواهی چقدر است؟

رای غیابی با شرایطی که در بالا توضیح دادیم، ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ به متهم، قابل واخواهی است.

بعد از سپری شدن مدت واخواهی، رای ظرف مدت20 روز قابل تجدیدنظر خواهی در دادگاه تجدیدنظر استان یا قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور است.

لازم به ذکر است همه آرا ، قابلیت تجدیدنظر خواهی و فرجام خواهی ندارند.

مهلت واخواهی برای افرادی که خارج از ایران اقامت دارند، 2 ماه از تاریخ ابلاغ واقعی رای است.

ابلاغ حکم به وکیل متهم هم ابلاغ واقعی محسوب می شود.

حاضر نشدن شاکی در دادگاه چه تاثیری دارد؟

حاضر نشدن شاکی در دادگاه منجر به رسیدگی غیابی نمی شود.

در واقع رای دادگاه نسبت به شاکی همیشه حضوری است.

بنابراین حتی اگر رای به ضرر شاکی باشد، شاکی از طریق واخواهی نمی تواند به آن اعتراض کند.

بلکه اگر رای قابل تجدیدنظر یا فرجام باشد، از این راه می تواند به آن اعتراض کند.

جهت مشاوره با وکیل کیفری با ما تماس بگیرید.22350512