بروزرسانی: ۲۳ام آذر, ۱۴۰۲
مسئولیت مدنی و کیفری پزشک

مسئولیت مدنی و کیفری پزشک

همه ی ما در طول زندگی خود دچار بیماری می شویم و برای درمان آن به پزشک متخصص مربوطه مراجعه می نماییم. مسئولیت مدنی پزشک و مسئولیت کیفری پزشک در قبال درمان بیماران چیست؟

گاهی بیماری شدید نیست و به صورت سرپایی قابل درمان است؛ اما گاهی معالجه هایی که توسط پزشک انجام می گیرد مستلزم عمل جراحی می باشد. که در این حین ممکن است پزشک مرتکب تقصیر و قصور شود و از این بابت بیمار دچار آسیب گردد.

در همین راستا قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، موادی را در باب مسئولیت مدنی پزشک و مسئولیت کیفری پزشک بیان نموده است.

مسئولیت در لغت به معنای مورد پرسش و سوال واقع شدن و غالباً به مفهوم تفکیک وظیفه است و آنچه انسان عهده‌دار و مسئول آن باشد.

در اصطلاح حقوقی، تعهد قانونی شخص بر رفع ضرری است که به دیگری وارد می‌کند؛ خواه این ضرر ناشی از تقصیر خود وی یا ناشی از فعالیت او باشد.

 

با گروه وکلای آسا همراه باشید.

 

 

مسئولیت مدنی و کیفری پزشک در قوانین ایران

از لحاظ مسئولیت مدنی علیرغم این که یکی از مباحث مهم مسئولیت‌های مدنی، مسئولیت پزشکان است، در قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی حکمی خاص در این مورد وجود ندارد و این قوانین نسبت به آن ساکت هستند.

ولی در قانون مجازات اسلامی در  فصل ششم ،مبحث موجبات ضمان به طور خاص، مواردی به این موضوع اختصاص یافته است.

در خصوص مسئولیت کیفری هم موادی در قانون مجازات بیان شده است که در ذیل به آن اشاره خواهیم نمود.

 

 

مسئولیت مدنی پزشک:

در خصوص مسئولیت مدنی پزشک ابتدا لازم است معنی اصطلاحات را بدانیم.

مسؤولیت مدنی:

به معنای تعهد به جبران خسارت است. که بر مبنای دو نظریه تقصیر و خطر می باشد.

تقصیر :

به معنای تعدی و تفریط می باشد.

تعدی:

عبارت است از  تجاوز نمودن از حدود اذن یا متعارف نسبت به مال یا حق دیگری.

تفریط :

به معنای ترک فعلى كه به موجب قرارداد یا متعارف براى حفظ مال غیرلازم است.

 

 

دو دیدگاه در خصوص مسئولیت پزشکی

دو دیدگاه در خصوص مسئولیت پزشک وجود دارد.

  • دیدگاه نخست، مبتنی بر قهری بودن مسئولیت پزشک است.
  • دیدگاه دیگر، قائل به قراردادی بودن است كه نظریه تعهد به نتیجه و تعهد به وسیله، از همین دیدگاه مشتق شده است.

در ادامه به توضیح این دو نوع می پردازیم.

 

 

ارکان مسئولیت مدنی پزشک:

برای اینکه پزشک مسئول شناخته شود لازم است تمام موارد ذیل وجود داشته باشد.

1- خطای پزشکی وجود داشته باشد، مانند خطا در مرحله تشخیص، خطا در معالجه، خطا در عمل جراحی.

2- عدم رضایت بیمار .

3-وجود رابطه علیت میان ضرر و فعل پزشک. به این معنا که ضرر و آسیبی که به بیمار خورده است ، مستقیما در نتیجه عمل پزشک باشد.

 

 

مسئولیت قراردادی و خارج از قرارداد پزشک:

برای پزشکان دو مسئولیت پیش بینی شده است.

1- مسئولیت قراردادی:

ضرر اگر ناشی از نقض تعهد میان مسبب ضرر و زیان‌دیده باشد، مسئولیت قراردادی به وجود می‌آید

2- مسئولیت خارج از قرارداد:

اگر به دلیل نقض تعهد قانونی ـ که اضرار به غیر را ممنوع می‌کند ـ باشد، مسئولیت قهری شکل می‌ گیرد.

 

 

در ضمان قهری، به طور معمول باید ثابت شود كه مسئول، مرتکب تقصیر شده است.

پیروان قهری بودن مسؤولیت پزشک، معتقدند كه آنچه پزشک تعهد به انجام آن می كند، درمان بیمار است.

این امر، به زندگی انسان وابستگی دارد كه قابل داد و ستد نیست و نمی تواند مورد معامله قرار گیرد.

در قانون مجازات اسلامی 1392 در مواد 497-495 مسئولیت پزشک از مصادیق مسئولیت مبتنی بر تقصیر شناخته شده است.

 

 

تعهد پزشک تعهد به وسیله است یا تعهد به نتیجه؟

در این خصوص دو دیدگاه وجود دارد:

 

1- عده ای قائل به این هستند که دراثبات خطای پزشک، عدم حصول نتیجه كافی نیست.

بنابراین در صورتی كه بیمار، بهبودی كامل نیافت، پزشک، مسؤولیتی ندارد مگر اینکه بیمار، تقصیر پزشک را ثابت كند.

زیرا كه تعهد پزشک تعهد به وسیله است و او سعی می كند تمامی امکانات خویش را جهت درمان بیمار به كار گیرد.

 

2- عده ای معتقدند که که پزشک در آنچه که ناشی از فعل اوست و منجر به تلف بیمار یا شدت بیماری او شود، ضامن است حتی اگر نهایت تلاش و کوشش خود را جهت درمان بیمار به کار گرفته باشد و ماذون از بیمار در معالجه باشد.

 

 

ماهیت حقوقی قرارداد معالجه چیست؟

در حقوق ایران با توجه به ماده 10 قانون مدنی، می توان عقد معالجه را از جمله عقود نامعین برشمرد که آثار آن براساس قواعد عمومی قراردادها و اصل حاکمیت اراده تعیین می گردد.

عقد معالجه  مبتنی بر احسان است و بر همین اساس از جمله عقود مسامحه ای محسوب می گردد،زیرا عوضی که در مقابل درمان پرداخت می گردد، نسبت به شفا و بهبودی بیمار بسیار ناچیز است.

 

 

 قصورات پزشکی:

در ماده 336 قانون مجازات اسلامی برای احراز تخطی از موازین پزشکی یا به عبارت عامیانه تر قصورات پزشکی 4 مصداق ذكر شده است:

 

1- بی مبالاتی:

عدم تدارک و تهیه تمهیدات لازم مانند آزمایشها و عکس های رادیولوژی ،انجام ندادن مشاوره های لازم و معاینه دقیق قیل از عمل جراحی یا اقدام درمانی،نگرفتن شرح حال ، معاینه نکردن قلب و نگرفتن نوار قلبی قبل از بیهوشی و …

 

2 -بی احتیاطی:

  عدم توجه و دقت کافی پزشک در درمان یا آزمایش،مرتکب اشتباه یا زیاده روی در درمان ،در نتیجه باعث متضرر شدن بیمار از نظر جسمانی یا روانی می گردد.

 

3 –عدم مهارت:

عدم تبحر علمی و فنی لازم پزشک در انجام دادن كار ،مثل تصمیم نگرفتن به موقع ،نداشتن سرعت عمل لازم در عمل جراحی و جلوگیری از عوارض قابل پیش بینی و…

 

4 –عدم رعایت نظامات دولتی:

بی توجهی به آیین نامه ها ،بخشنامه ها ،دستور العمل های مقامات اداری ما فوق ،نظام پزشکی،وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی كه حاكم بر اشتغال به حرفه پزشکی و مربوط به حرفه های گوناگون تخصصی پزشکی و رشته های وابسته به آن است؛

مانند رعایت نکردن ضوابط مربوط به تابلو های مطب یا سر نسخه های پزشکی یا خودداری از پذیرش بیماران اورژانسی و نظایر آن

 

 

مسئولیت کیفری پزشک:

طبق ماده 495 قانون مجازات اسلامی مصوب92 :« هرگاه پزشک در معالجاتی كه انجام میدهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد، ضامن دیه است.

-مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد.

-یا اینکه قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود.

-چنانچه أخذ برائت از مریض به دلیل نابالغ یا مجنون بودن او، معتبر نباشد و یا تحصیل برائت از او به دلیل بیهوشی و مانند آن ممکن نگردد،برائت از ولی مریض تحصیل میشود.».

 

 

مسئولیت مدنی و کیفری پزشک

 

 

 

آیا پزشک در همه ی موارد دارای مسئولیت کیفری می باشد؟

طبق بند ج ماده 158 قانون مجازات اسلامی 1392، عمل جراحی یا طبی با شرایط ذیل جرم محسوب نمی‌گردد و قابل مجازات نمی‌باشد:

  •  مشروع بودن عمل جراحی یا طبی؛
  •  رضایت شخص یا اولیاء یا سرپرستان یا نمایندگان قانونی وی؛
  •  رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی.

 

 

اخذ رضایت از بیمار چه تاثیری بر مسئولیت پزشک دارد؟

پزشک باید قبل از عمل جراحی از بیمار رضایت نامه اخذ نماید؛ و اگر  اخذ نکند مرتکب تخلف پزشکی شده است.

در واقع اخذ رضایت از بیمار بار اثبات را جابجا می کند به این صورت که اگر پزشک در حین عمل جراحی مرتکب قصور و یا تقصیر شود و قبل از عمل جراحی از بیمار رضایت گرفته باشد، ثابت کردن این مورد که پزشک مرتکب قصور و یا تقصیر شده است بر عهده بیمار است؛

اما اگر رضایت نگرفته باشد، بار اثبات عدم تقصیر و یا قصور بر عهده پزشک است.

 

 

انواع رضایت:

رضایت در یک تقسیم بندی به رضایت دادن صریح و ضمنی تقسیم می شود.

  • رضایت صریح: اعلام اراده به وسیله لفظ یا نوشته.

 

  • رضایت ضمنی: اعلام اراده غیر از لفظ یا نوشته و اعلام ارده با انجام فعل مانند: رجوع بیمار به پزشک به قصد درمان، مراجعه به مطب دندانپزشک برای كشیدن دندان و…

 

 

رضایت نامه قبل از عمل جراحی از چه کسی باید اخذ شود؟

در صورتیکه بیمار به سن 18 سال رسیده باشد از خود اون اخذ می شود در غیر اینصورت ولی اوباید امضا کند.

 

 

منظور از ولی بیمار چه کسانی هستند؟

ولیّ بیمار اعم از ولی خاص است مانند پدرو ولی عام كه مقام رهبری است .

در موارد فقدان یا عدم دسترسی به ولی خاص، رئیس قوه قضائیه با استیذان از مقام رهبری و تفویض اختیار به دادستانهای مربوطه به اعطای برائت به طبیب اقدام مینماید

 

 

در چه صورتی پرستار مسئول تلف یا صدمه وارده به بیمار می باشد؟

طبق ماده 496، پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر می نماید، در صورت تلف یا صدمه بدنی ضامن است؛

– مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازتن فنی باشد،

-یااینکه قبل از معالجه برائت گرفته باشد مرتکب نقصیری هم نشود.

هرگاه پرستار بداند که دستور پزشک اشتباه است،و موجب صدمه و تلف می شود،با وجود این به دستور عمل کند،پزشک ضامن نیست و صدمه و خسارت مستند به خود مریض یا پرستار است.

 

 

در صورتیکه پزشک برائت اخذ نکند، در صورت صدمه و فوت بیمار، در چه صورتی مسئول نیست؟

طبق ماده 497 قانون مجازات اسلامی، در  موارد ضروری که تحصیل برائت ممکن نباشد،و پزشک برای نجات مریض، طبق مقررات اقدام به معالجه نماید،کسی ضامن تلف یا صدمات وارده نیست.

 

 

مجازات پزشکی که در حین عمل جراحی مرتکب قصور و یا تقصیر شود چیست؟

یکی از پررنگ ترین جلوه های مجازات جرایم پزشکی که مورد حکم قرار میگیرد، پرداخت دیه میباشد.

هنگامیکه بیمار در اثر عمل جراحی مانند قلب یا مغز یا عمل جراحی زیبایی فوت مینماید، در روند پرونده کیفری مطروحه ناشی از شکایت از پزشک، قصور پزشکی رخداده و میزان تقصیر هر کسی که بنا به دلیلی در موضوع امر دخیل بوده اند، مورد بررسی و کارشناسی قرار میگیرد.

هم چنین مطابق ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی، اگر کسی بر اثر بی احتیاطی، عدم مهارت، بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی مرتکب قتل غیرعمد شود، به این دلیل که فاعل، مسبب وقوع قتل غیرعمد بوده است، به حبس از ۱ تا ۳ سال محکوم خواهد شد.

از طرفی قصور پزشکی نیز که مبنای محکومیت پزشک به پرداخت دیه و انتساب نتیجه مجرمانه به وی میباشد، ریشه در مواردی از قبیل عدم مهارت و بی احتیاطی پزشک دارد. لذا فرض محکومیت پزشک به حبس و تحمل زندان برای او طبق قانون ممکن می باشد.

 

 

برای شکایت از پزشک چه کارهایی باید انجام دهیم؟

به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه مینمایید.

پس از ثبت شکایت،پرونده شما به دادسرای ویژه رسیدگی به جرایم پزشکی ارجاع میگردد.

دادیار یا بازپرس، تحقیقات مقدماتی را انجام داده و در فرض صدور قرار مجرمیت و تایید دادستان با صدور کیفرخواست، پرونده کیفری مطروحه جهت صدور حکم به دادگاه صالح به رسیدگی به اصل دعوا یعنی دادگاه کیفری دو ارسال میگردد.

 

 

جهت مشاوره با وکیل کیفری با ما تماس بگیرید.22350512

 

 

برچسب ها: بدون برچسب

دیدگاهتان را بنویسید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی علامت گذاری شده اند *