تامین مادی فرزند و پرداخت نفقه ی او یکی از تکالیفی است که برای والدین وجود دارد. اما نفقه ای که به فرزند تعلق می گیرد با نفقه ی زوجه متفاوت است. در این مطلب به بررسی کامل نفقه  فرزند (  دختر  و پسر ) می پردازیم.

با گروه وکلای آسا همراه باشید.

نفقه فرزندان  طبق قانون

مطابق ماده ی 1199 قانون مدنی، پرداخت نفقه فرزندان بر عهده ی پدر است.

فرزند جزو اقارب محسوب می شود و پرداخت نفقه ی او تابع مقرراتی است که برای نفقه ی اقارب وجود دارد. بنابراین به فرزند با دو شرط نفقه تعلق می گیرد:

• فرزند ندار باشد، یعنی نتواند خود را تامین کند و
• فرزند نتواند به وسیله اشتغال به شغلی معیشت خود را تامین کند.

البته صرف وجود این دو شرط کافی نیست. زیرا پدر هم که پرداخت نفقه بر عهده ی او است، باید توانایی مالی پرداخت نفقه ی فرزند را داشته باشد. بنابراین برخلاف نفقه ی زوجه که در آن نیاز مالی زن و تمکن مالی مرد شرط نیست، در نفقه ی فرزند، نیاز مالی فرزند و تمکن مالی پدر شرط است.

نفقه فرزندان شامل چیست؟

با توجه به قانون مدنی نفقه فرزندان عبارت است از مسکن، خوراک، پوشاک، اثاث منزل به اندازه ی نیاز او و با در نظر گرفتن توانایی مالی پدر.

بنابراین در تعیین نفقه ی طفل نیازهای او در نظر گرفته می شود. چرا که نیازهای فرزند بر اساس محل زندگی، سن و سال، تحصیلات و … متفاوت است.

به علاوه مواردی که گفته شد تنها مثال و مصداق هایی برای نفقه هستند. مسلما نیازهایی مانند بهداشت و درمان و آموزش برای فرزند وجود دارد که در میزان نفقه او لحاظ می شود.  

مثلا کودک شیر خوار ، شیر خشک و پوشک جز نفقه اوست. در خصوص بچه مدرسه ای هزینه های عرفی مدرسه جز نفقه اوست. در نتیجه برای نفقه فرزند دختر و  پسر با توجه به هزینه هایش و در آمد پدرش متفاوت است.

ویژگی های نفقه فرزند:

خصوصیات نفقه ی فرزند عبارتند از:

• نفقه فرزند ناظر به آینده است. یعنی فرزندان نفقه ی گذشت خود را نمی توانند مطالبه کنند و تنها هزینه های مربوط به آینده را می توانند مطالبه نمایند. مثلا فرزندی که سابقا هزینه هایش را مادرش داده است، نمی توان آن هزینه ها را از پدر گرفت .

• فرزند فقیر باشد و تمکن مالی نداشته باشد. منظور این است که فرزند نتواند احتیاجات فعلی خود را رفع کند.

• پدر در صورتی ملزم به پرداخت نفقه است که تمکن مالی داشته باشد. یعنی پدر باید بتواند نفقه را بپردازد بدون آن که در وضع معیشتی خودش مضیقه ای ایجاد گردد. در نتیجه پدری که وضعیت مالی مساعدی ندارد، نمی توان او را ملزم به پرداخت نفقه کرد.

• نفقه ی اقارب یک تکلیف متقابل است. یعنی همان گونه که پدر وظیفه دارد به فرزند خود نفقه بپردازد، در صورت تغییر شرایط و نیاز مالی پدر و تمکن مالی فرزند، قانونا فرزند باید به پدر خود نفقه بپردازد.  ولی این شرایط در مورد زن و شوهر وجود ندارد.

تفاوت های نفقه فرزند و نفقه زوجه:

همان طور که پیشتر هم اشاره کردیم، نفقه ی فرزند با نفقه ی زوجه متفاوت است. تفاوت های آنها را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:

• نفقه ی زن بر نفقه ی فرزند مقدم است. یعنی اگر کسی توانایی مالی نداشته باشد که هم به همسرش و هم به فرزند نفقه پرداخت کند، پرداخت نفقه ی زن در اولویت قرار می گیرد.

• زن می تواند نفقه ی زمان گذشته خود را مطالبه نماید. اما فرزندان تنها می توانند نفقه ی زمان آینده خود را مطالبه نمایند.

• پرداخت نفقه زوجه مشروط به فقر زن یا تمکن مالی شوهر نیست و زن حتی اگر سیار ثروتمند باشد، باز هم می تواند نفقه خود را از شوهر مطالبه کند.

اما پرداخت نفقه به فرزند مشروط به فقر فرزند و تمکن مالی پدر است.

• پرداخت نفقه به زن یک تکلیف یک جانبه برای شوهر است. یعنی زن هیچ گاه تکلیفی به پرداخت نفقه به همسر خود ندارد. اما پرداخت نفقه به فرزندان یک تکلیف متقابل است. 

نفقه فرزندان بعد از طلاق با چه کسی است؟

در صورت جدایی پدر و مادر، پرداخت نفقه بر عهده ی کدام یک از آنها است؟

این سوال از آن جهت مطرح می شود که ممکن است پس از طلاق، حضانت فرزند بر عهده ی مادر قرار بگیرد.

برای برخی این تصور وجود دارد که هر گاه حضانت بر عهده مادر قرار گیرد، پرداخت نفقه فرزند نیز بر عهده ی او خواهد بود.

این در حالی است که تامین مالی خانواده بر عهده ی مرد است  و مرد باید نفقه ی خانواده ی خود را بپردازد.

بنابراین بعد از طلاق، همچنان پرداخت نفقه ی فرزندان مشترک بر عهده ی پدر است. حتی در صورتی که حضانت فرزند با مادر باشد، باز هم پدر وظیفه دارد نفقه ی کودک را بپردازد.

پرداخت نفقه بعد از فوت پدر با چه کسی است؟

در ماده ی 1199 قانون مدنی تکلیف مسئولیت پرداخت نفقه فرزند پس از فوت پدر مشخص شده است. مطابق این ماده:

«نفقه اولاد بر عهده پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب‌ فالاقرب در صورت ‌نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آن ها نفقه بر عهده مادر است ‌.

هرگاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب‌ فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب‌النفقه است و اگر چند نفر از ‌اجداد و جدات مزبور از حیث درجه اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصه مساوی تادیه کنند»

بنابراین پرداخت نفقه  به ترتیب بر عهده ی افراد زیر است:

1. پدر
2. پدربزرگ پدری
3. مادر
4. پدربزرگ و مادربزرگ مادری و مادربزرگ پدری

نفقه فرزندان بالای 18 سال به عهده پدر است؟

آیا به فرزند بالای 18 سال نفقه تعلق می گیرد؟

در قانون سن مشخصی برای تعلق یا عدم تعلق نفقه به فرزند مشخص نشده است و عرفا هم تا زمانی که فرزند شغلی نداشته باشد یا ازدواج نکرده باشد، پدر مسئول پرداخت نفقه ی او است.

اما در رویه ی قضایی بین فرزند دختر و پسر تفاوت قائل می شوند.

به این صورت که پسران از 18 سال و با اتمام دوره ی سربازی در صورتی که توانایی کار کردن داشته باشند مستحق نفقه نمی باشند. البته در صورتی که پسر دانشجو باشد می تواند درخواست نفقه کند.

اما دختران تا زمانی که شغلی نداشته باشند یا ازدواج نکرده باشند مستحق دریافت نفقه در نظر گرفته می شوند.

در نهایت در نظر داشته باشید این امر جز اختیارات دادگاه است که تشخصی دهد آیا دختر یا پسری مستحق دریافت نفقه است یا خیر.

نفقه فرزندان چقدر است؟

در تعیین میزان نفقه ی فرزند دو عامل نقش موثر دارد:

• نیازها و احتیاجات فرزند
• توانایی مالی پدر

اگر زوجین در خصوص میزان نفقه به توافق برسند، ان میزان ملاک خواهد بود.

ولی در صورت عدم توافق، نفقه ی طفل با توجه به سن، وضعیت و نیازهای روزمره ی او  توسط کارشناس دادگستری تعیین می شود. بنابراین میزان آن از موردی به مور دیگر متفاوت است.

کارشناسی نفقه  چگونه انجام می شود؟

کارشناس مکلف است با بررسی وضع زندگی خانوادگی فرزند و مدارکی که توسط مادر یا قیم ارائه می شود، میزان هزینه نگهداری او را محاسبه کند.

میزان نفقه فرزند از یک جامعه روستایی به یک شهر و در نقاط مختلف شهر نیز تفاوت دارد. زیرا نیازهای افراد با توجه به محل زندگی، سن، وضعیت تحصیلی و … متفاوت است.

پس از اینکه کارشناس طی نظریه ای میزان نفقه ی فرزند را برآورد نمود، چنانچه طرفین اعتراضی نسبت به آن نداشته باشند همان نظر در رای درج می شود و پدر باید به همان میزان نفقه ی فرزند را بپردازد.

اما اگر طرفین نسبت به نظر کارشناس و میزان نفقه ی برآورد شده اعتراضی داشته باشند، مراتب اعتراض خود را به مرجع قضایی اعلام می نمایند. سپس پرونده جهت کارشناسی مجدد به هیئت سه نفره کارشناسی ارجاع می گردد. 

نفقه فرزند از چه تاریخی محاسبه می شود؟

همان طور که گفتیم، نفقه ی ایام گذشته ی  فرزندان قابل  مطالبه نیست.

بنابراین میزان نفقه ای که برای فرزند تعیین شده و پدر به پرداخت آن محکوم می شود، از تاریخ تقدیم دادخواست محاسبه می شود. 

آیا به فرزند نامشروع نفقه تعلق میگیرد ؟

نفقه فرزندان نامشروع که از ازدواج شرعی و قانونی متولد نشده اند و ناشی از رابطه ی نامشروع پدر و مادر خود هستند، از مسائل بحث برانگیز در حقوق ما است.

عده ای عقیده دارند که پدر مسئولیتی در قبال پرداخت نفقه ی فرزند نامشروع خود ندارد.

چرا که رابطه ی نسبی پدر با طفل ایجاد نشده است. در مقابل برخی دیگر از استادان پدر و مادر را ملزم به پرداخت نفقه ی طفل نامشروع خود می دانند. 

نظر اکثریت بر این است که پدر از نظر قانونی کلیه تکالیف پدر بر فرزند حاصل از زنا  برقرار است و پدر موظف به پرداخت نفقه است.

نفقه فرزند خوانده چگونه است؟

آیا پدرو مادری که کودکی را به فرزندی قبول می کنند، مسئول پرداخت نفقه ی او هستند؟

پدر و مادری که سرپرستی طفلی را بر عهده می گیرند، مانند پر و مادر واقعی او مسئول پرداخت نفقه ی او هستند و تکلیف به انفاق دارند. 

مجازات عدم پرداخت نفقه فرزندان چیست؟

مطابق ماده ی 53 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، چنانچه پدر با وجود تمکن مالی از پرداخت نفقه ی بچه خودداری نماید، مرتکب جرم ترک انفاق شده و به مجازات حبس تعزیری درجه 6 محکوم می شود. منظور از حبس تعزیری درجه 6، بیش از 6 ماه تا دو سال حبس است. 

جرم ترک انفاق از جمله جرائم قابل گذشت است.

یعنی شروع و ادامه ی تعقیب و رسیدگی در آن منوط به شکایت شاکی است و هر گاه شاکی گذشت کند فرآیند کیفری متوقف می شود.

سوالات متداول:

نفقه فرزندان تا چه سنی بر پدر واجب است؟

سن مشخصی وجود ندارد. رویه قضایی در این خصوص به این صورت است که پسران تا سن 18 سالگی و اتمام دوره ی سربازی در صورتی که توانایی کار کردن داشته باشند، مستحق دریافت نفقه هستند.

به دختران تا زمانی که استقلال مالی پیدا نکرده باشند و یا ازدواج نکرده باشند، باید نفقه پرداخت شود. 

پرداخت نفقه فرزند پس از فوت پدر با چه کسی است؟

پرداخت نفقه  به ترتیب بر عهده ی افراد زیر است:

1. پدر
2. پدربزرگ پدری
3. مادر
4. پدربزرگ و مادربزرگ مادری و مادربزرگ پدری

نفقه فرزند پسر تا چه سنی است؟

پسران از 18 سال و با اتمام دوره ی سربازی در صورتی که توانایی کار کردن داشته باشند مستحق نفقه نمی باشند. 

نفقه فرزند دختر تا چه سنی است؟

دختران تا زمانی که شغلی نداشته باشند یا ازدواج نکرده باشند مستحق دریافت نفقه در نظر گرفته می شوند.

نفقه فرزند در سال 99 چقدر است؟

همانطور که در بالا گفته شد، میزان نفقه برای فرزندان واحد نیست و بین کودکان متفاوت است. این رقم در تهران حدودا بین 400 – 900 هزار تومان است.

جهت مشاوره با وکیل خانواده با ما در ارتباط باشید. 22350512