حضانت فرزندان با چه کسی است؟【آپدیت جدید】⚖️

پدر و مادر در قبال فرزندان خود، حقوق، تکالیف و مسئولیت هایی دارند. از جمله تکالیف والدین، حضانت فرزندان است. در این مطلب به بررسی کامل حضانت فرزندان در شرایط و وضعیت های گوناگون می پردازیم.

با گروه وکلای آسا همراه باشید.

حضانت فرزندان یعنی چه؟

بهترین وکیل در تهران این نکته را خاطر نشان می شود که ابتدا باید تعریف حضانت فرزندان را بدانیم. حضانت در لغت به معنای نگهداری است. با اینکه قانون مدنی تعریفی از حضانت ارائه نداده است، اما حقوقدانان حضانت را اینگونه تعریف می کنند:

«حضانت به معنای نگاهداشتن طفل،مواظبت و مراقبت از او و تنظیم روابط او با خارج است.»  

حضانت بیشتر ناظر بر تربیت و نگهداری فرزندان و آموزش و پرورش آنان است. کسی که حضانت طفل را بر عهده دارد با امور مالی او کاری ندارد. زیرا حضانت به ولایت، وصایت و قیمومت متفاوت است.

حضانت فرزندان بدون طلاق

حضانت فرزندان پیش از طلاق بر عهده ی چه کسی است؟ بهترین وکیل خانم در تهران در پاسخ اذعان می دارد که حضانت در درجه ی اول، حق و تکلیف قانونی پدر و مادر است. بنابراین تا زمانی که پدر و مادر با هم زندگی می کنند، حضانت بچه بر عهده ی هر دو آنها است. زیرا در قانون مدنی این تکلیف برای زن و شوهر در نظر گرفته شده است که در تربیت فرزندان یکدیگر را یاری نمایند.

اما آیا در زمان زندگی مشترک، می توان گفت که یکی از پدر و مادر برای نگهداری فرزند بر دیگری اولویت دارد؟ عده ای عقیده دارند که در زمان زندگی مشترک هم، تا سن هفت سالگی مادر برای نگهداری فرزند اولویت دارد و پس از آن حضانت بر عهده ی پدر قرار می گیرد. البته اولویت داشتن هر کدام از پدر یا مادر در بحث حضانت فرزندان ، از دیگری رفع تکلیف نمی کند. 

به منظور مشاوره با وکلای مجموعه آسا تماس بگیرید: 02122350512 و 09124357415

حضانت فرزندان در دوران طلاق با چه کسی است؟

زمانی که زن و شوهر تصمیم به طلاق می گیرند، اما هنوز طلاقی انجام نشده، نگهداری از طفل،یا به عبارتی حضانت فرزندان بر عهده ی چه کسی است؟ در این مورد باید به ماده ی 1169 قانون مدنی مراجعه کنیم. مطابق این ماده، برای حضانت طفلی که پدر و مادر او جدا از هم زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن حضانت با پدر است. بنابراین بهترین وکیل خانم در سعادت آباد اذعان می دارد که تا زمانی که طلاق انجام نشود و تصمیمی در خصوص حضانت بچه، اتخاذ نشود، می توان به همین ملاک پایبند بود. 

حضانت فرزندان در طلاق توافقی چگونه است؟

طلاق توافقی، در شرایطی اتفاق می افتد که هیچ یک از زن و مرد تمایلی به ادامه ی زندگی مشترک ندارند. در طلاق توافقی، دادگاه تصمیم در خصوص حضانت را به خود زوجین واگذار می کند. به این ترتیب طرفیت باید در خصوص اینکه نگهداری از فرزند بر عهده ی کدام یک از آنها باشد، تصمیم گیری کنند. همچنین باید در خصوص چگونگی و نحوه ی ملاقات با فرزند هم تعیین تکلیف شود. زوجین در خصوص چند مورد لازم است توافق کنند:

• حضانت طفل با چه کسی باشد؟
• نفقه طفل به چه میزان باشد؟
• ملاقات طفل در چه روز و چه ساعتی باشد؟

بنابراین اگر طرفین توافق کنند می توانند حضانت فرزندان را قبل از هفت سالگی به پدر بسپارند. یا توافق کنند که پس از هفت سالگی فرزند باز هم حضانت بر عهده ی مادر باشد. طبق ماده 41 قانون حمایت از خانواده،  اگر توافق طرفین در مورد حضانت به صلاح کودک نباشد، دادگاه می تواند حضانت را به دیگری بسپارد یا برای این امر ناظر تعیین کند.

جهت دسترسی به راه های ارتباطی با وکیل متخصص کلیک کنید: سرور ثانی نژاد وکیل پایه یک دادگستری

حضانت فرزند دختر بعد از طلاق با چه کسی است؟

همان طور که پیش ار این اشاره کردیم، حضانت فرزندان در حالتی که پدر و مادر آنها از هم جدا شده اند تا سن هفت سالگی، با مادر است. در این مورد هیچ فرقی بین دختر و پسر وجود ندارد. پس:

• اگر دختر در زمان طلاق کمتر از 7 سال داشته باشد، حضانت او تا 7سالگی با مادر است.
• اگر در زمان طلاق سن دختر بیش از 7 سال باشد حضانت با پدر است. ولی مستندا به ماده 1169 قانون مدنی در صورتی که بین زوجین در خصوص حضانت اختلاف نظر وجود داشته باشد بنا به نظر دادگاه و با توجه به مصلحت طفل حضانت تعیین می شود.

نکته ی بسیار مهم این است که دختر در سن 9 سالگی به سن بلوغ می رسد.  در این زمان او از مدار حضانت خارج شده و می تواند تصمیم بگیرد که با چه کسی زندگی کند. در طلاق توافقی هم همان گونه که توضیح دادیم، طرفین با توافق یکدیگر در مورد حضانت فرزندان تصمیم می گیرند.

جهت مطالعه بیشتر کلیک کنید: حضانت فرزند دختر

حضانت فرزند پسر بعد از طلاق با کیست؟

در مورد حضانت فرزندان پسر هم قاعده این است که:

• حضانت فرزند پسر تا 7 سالگی با مادر است.
• حضانت فرزند پسر بعد از 7 سالگی با پدر است. مستندا به ماده 1169 قانون مدنی ولی در صورتی که بین زوجین در خصوص حضانت اختلاف نظر وجود داشته باشد بنا به نظر دادگاه و با توجه به مصلحت طفل حضانت تعیین می شود.

نکته ی مهم این است که پسر در سن 15 سالگی به بلوغ می رسد. بنابراین در 15 سالگی از مدار حضانت خارج شده و می تواند در خصوص این که به کدام یک از والدین خود زندگی کند تصمیم بگیرد. در طلاق توافقی هم همان گونه که توضیح دادیم، طرفین با توافق یکدیگر در مورد حضانت تصمیم می گیرند.

جهت مطالعه بیشتر کلیک کنید: حضانت فرزند پسر

مصلحت طفل در تعیین وضعیت حضانت فرزندان

برای سپردن حضانت فرزندان به یکی از پدر و مادر، نکته ی بسیار مهم مصلحت بچه است. طبق ماده 45 قانون حمایت از خانواده، رعایت غبطه و صلاح طفل در کلیه تصمیمات دادگاه الزامی است. این امر به این مفهوم است که در نظر گرفتن مصلحت طفل از هر چیزی برای دادگاه مهم تر است.

ممکن است فرزند کمتر از 7 سال سن داشته باشد، اما زندگی کردن او با مادرش به صلاح او نباشد. مثلا مادر اعتیاد داشته باشد یا مسکن مناسبی برای نگهداری بچه نداشته باشد. بنابراین مصلحت کودک عامل بسیار مهمی در سپردن حضانت است، بدون اینکه حق اولویت پدر و مادر بر یکدیگر فراموش شود.

یا شرایطی را در نظر بگیرید که طفل به هفت سالگی رسیده است. در این شرایط قاعدتا حضانت فرزندان به پدر سپرده شود. اما اگر پدر شغلی داشته باشد که ساعات بسیاری در خانه نباشد، یا شغل او ماموریتی باشد، نمی تواند به خوبی از بچه مراقبت کند. بنابراین در این مورد هم دادگاه با توجه به مصلحت کودک ممکن است همچنان مادر را برای نگهداری بچه صالح بداند. 

زمان و روز ملاقات فرزند مشترک

در بحث حضانت فرزندان ، نگهداری فرزند به هر یک از پدر و مادر که سپرده شود، طرف دیگر حق دارد فرزند خود را ببیند و با او ملاقات داشته باشد. اگر طلاق پدر و مادر به صورت توافقی باشد، باید در مورد نحوه ی ملاقات با طفل هم تصمیم گیری کنند. زوجین به صورت های مختلف می توانند برای ملاقات توافق کنند. به طور مثال:

• 24 ساعت در هفته از ظهر 5شنبه الی ظهر جمعه
• 48 ساعت در هفته از بعد از ظهر 4شنبه ساعت 7 الی جمعه ساعت 7 عصر.
• و……

در سایر موارد هم قاعدتا پدر و مادر باید در مورد نحوه، زمان و مکان ملاقات با بچه،  توافق کنند. اما اگر توافق آنها به صلاح بچه نباشد، دادگاه در خصوص واگذاری حضانت فرزندان به دیگری یا تعیین ناظر با پیش بینی حدود اختیارات او تصمیم گیری می کند. اگر پدر و مادر در مورد نحوه ی ملاقات با فرزند و زمان و مکان آن به توافق نرسند، دادگاه در این خصوص تصمیم می گیرد.

رابطه حضانت فرزندان و نفقه آنان

به طور کلی تامین مالی خانواده بر عهده ی مرد است  و مرد باید نفقه ی خانواده ی خود را بپردازد. بعد از طلاق، همچنان پرداخت نفقه ی فرزندان مشترک بر عهده ی پدر است. حتی در صورتی که حضانت فرزندان با مادر باشد، باز هم پدر وظیفه دارد نفقه ی کودک را بپردازد.

اگر زوجین در خصوص میزان نفقه به توافق برسند، ان میزان ملاک خواهد بود. ولی در صورت عدم توافق، نفقه ی طفل با توجه به سن، وضعیت و نیازهای روزمره ی او  توسط کارشناس دادگستری تعیین می شود. اگر در شروط ضمن عقد ازدواج آمده باشد که مادر در صورت عهده دار بودن حضانت طفل، پرداخت مخارج او را هم بر عهده دارد، به نظر می رسد وظیفه پدر بر پرداخت نفقه هم چنان باقی است. حال اگر پدر فوت کرده باشد، پدربزرگ وظیفه دارد نفقه ی نوه ی خود را بپردازد. حتی اگر نوه ی او با مادرش زندگی کند.

موارد سلب حضانت فرزندان کدام است؟

گاهی زندگی با یکی از پدر یا مادر باعث در خطر افتادن سلامت جسم یا روح کودک می شود. در واقع در شرایط زیر در بحث حضانت فرزندان دادگاه می تواند به تقاضای نزدیکان یا قیم کودک یا رئیس حوزه ی قضایی، در مورد حضانت فرزندان مجددا تصمیم بگیرد: اگر کسی که حضانت را بر عهده دارد؛

• اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار داشته باشد.
• به فساد اخلاقی یا فحشاء شهرت داشته باشد.
• به بیماری روانی مبتلا باشد و پزشکی قانونی آن را تشخیص دهد.
• از کودک سوء استفاده کند یا او را مجبور به ورود در مشاغلی مانند قاچاق، تکدی گری و … نماید.
• خارج از حد متعارف کودک را کتک بزند.

آنچه گفتیم مصادیقی از مواردی است که سلامت کودک را به خطر می اندازد. اما رسیدگی دادگاه به این موارد محدود نیست. یعنی در غیر از آنچه گفتیم هم امکان دارد سلامت کودک در خطر باشد و دادگاه تغییر حضانت را ضروری بداند.

وضعیت حضانت فرزندان در صورت فوت هر یک از پدر و مادر

در صورت فوت هر یک از پدر و مادر، حضانت فرزندان بر عهده ی کسی که زنده است قرار می گیرد. در این مورد فرقی بین پدر و مادر نیست.  بر خلاف آنچه در سریال ها می بینیم اگر پدر فوت کند حضانت را به پدربزرگ قرار نمی گیرد و مادر عهده دار حضانت خواهد بود. حتی اگر مادر با دیگری ازدواج کرده باشد.

این موضوع در ماده ی 43 قانون حمایت خانواده هم مورد تائید قرار گرفته است. البته اگر اعطای حضانت به مادر به صلاح طفل نباشد، دادگاه حضانت فرزندان را به فردی صالح از نزدیکان او می سپارد. در صورت فوت مادر هم حضانت با پدر خواهد بود. مگر اینکه پدر صلاحیت نگهداری کودک را نداشته باشد.

شرط حضانت فرزندان در شروط ضمن عقد نکاح

در سند ازدواج طرفین می توانند اموری را که مورد نظرشان است شرط نمایند. یکی از این امور حضانت فرزند در زمان طلاق است. برخی حقوقدانان عقیده اند که شرطی که در زمان ازدواج در خصوص حضانت فرزند مورد توافق می گیرد، موثر نیست. زیرا در زمان ازدواج هنوز بچه ای وجود ندارد که بتوان در مورد حضانت فرزندان سخن گفت و تصمیم گرفت. اما برخی حقوقدانان شرط را موثر می دانند. از این جهت که نشان دهنده ی مبنای طرفین است. اما باید به یاد داشته باشم که حتی اگر شرط قابل اعتنا باشد، باز هم مصلحت طفل اهمیت بیشتری دارد.

مثلا ممکن است توافق شده باشد که حضانت فرزند تا سن بلوغ با مادر باشد. اما مادر معتاد باشد و سپردن حضانت طفل به او سلامت کودک را تهدید کند.

آنچه در ادامه می خوانید پاسخ به یکی از اساسی ترین سوالاتی است که در بحث حضانت فرزندان با آن رو به رو هستیم.

آیا کسی که حضانت طفل را بر عهده دارد می تواند او را از کشور خارج کند؟

مطابق ماده ی 42 قانون حمایت خانواده، کودک را نمی توان بدون رضایت مادر، ولی، قیم یا کسی که حضانت او را بر عهده دارد از محل اقامت مقرر بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به جایی دیگر فرستاد.

بنابراین هیچ یک از طرفین حق ندارند بچه را بدون رضایت دیگری از شهر محل اقامت یا کشور خارج کنند. در صورت عدم رضایت طرف دیگر، خروج بچه از کشور تنها با اجازه ی دادگاه میسر است. در واقع دادگاه با در نظر گرفتن مصلحت کودک و حق ملاقات افراد ذی نفع ممکن است اجازه ی خارج نمودن فرزند از کشور را بدهد. البته باید بدانید، در صورتی که دادگاه چنین اجازه ای بدهد، ذی نفع می تواند تقاضا کند که برای تضمین بازگرداندن طفل تامین مناسبی گرفته شود.