همه چیز درباره ی سرقت: بی شک همه ی ما با سرقت آشنا هستیم. سرقت یا همان دزدی یکی از قدیمی ترین جرائمی است که علیه اموال اشخاص صورت می گیرد. در واقع از همان ابتدا که مفهومی به عنوان مالکیت شکل گرفت، جرم سرقت هم به وجود آمد. در این مطلب به بررسی این جرم می پردازیم.
با گروه وکلای آسا همراه باشید.
فهرست
سرقت چیست؟
در ابتدا باید به تعریف جرم سرقت بپردازیم. ماده ی 267 قانون مجازات اسلامی، به تعریف جرم سرقت پرداخته است.
بر اساس این ماده، سرقت یعنی ربودن مالی که متعلق به دیگری است. یعنی مالک مال شخصی غیر از خود سارق است.
ربودن یعنی مال را از محلی منتقل کرده و از دسترس مالک خارج کنیم. از همین نکته مشخص می شود که سرقت فقط نسبت به مال منقول اتفاق می افتد. یعنی مالی که بتوان آن را از محلی به محل دیگر منتقل کرد بدون آنکه به خود مال یا محل قرار گرفتن آن آسیبی وارد شود.
با توجه به تعریف می فهمیم موضوع جرم سرقت مال است. یعنی سرقت نسبت به اموال اتفاق می افتد. به آنچه ارزش داد و ستد داشته باشد مال گفته می شود. مثلا میوه ی سالم مال است چون ارزش داد و ستد دارد. اما میوه ی فاسد و پلاسیده ارزش اقتصادی ندارد. پس نمی توان آن را مال دانست.
ربودن یک مال زمانی سرقت محسوب می شود که مال مالکی داشته باشد. یعنی مال به شخص دیگری تعلق داشته باشد. بنابراین اگر مال مالکی نداشته باشد، ربودن آن سرقت نیست.
ارکان جرم سرقت:
هر جرمی برای آن که تشکیل شود، باید سه رکن داشته باشد: رکن قانونی، رکن مادی، رکن معنوی.
در این قسمت به بررسی هر سه رکن می پردازیم.
1- رکن قانونی:
برای آن که رفتاری جرم محسوب شود، قانونگذار باید برای آن مجازات تعیین کند. یعنی تا برای رفتاری مجازات تعیین نشده باشد، نمی توان مرتکب را به عنوان مجرم مجازات کرد.
در مورد جرم سرقت، با توجه به تنوع این جرم و شکل های مختلف ارتکاب آن قانونگذار در مواد مختلف قانون مجازات اسلامی، آن را جرم انگاری کرده است.
در بخش های بعدی به بررسی هر یک از آنها می پردازیم.
2- رکن مادی:
رفتار جرم سرقت در حقوق ایران، ربودن و ربایش مال است. بدون ربایش سرقتی اتفاق نمی افتد.
همان طور که گفتیم، منظور از ربایش انتقال مال از محلی به محل دیگر است. پس چون بحث انتقال مال از محلی به محل دیگر مطرح است، می توان گفت موضوع این جرم مال منقول است.
مثلا شخصی وارد منزل سعید می شود و تلویزیون خانه را بر می دارد و از منزل سعید خارج می کند. در این مثال تلویزیون از خانه ی سعید خارج شده و به محل دیگری انتقال می یابد.
در رکن مادی باید نتیجه ی جرم هم بررسی شود. نتیجه ی جرم سرقت خارج شدن مال از سلطه ی مالک است. یعنی با وقوع سرقت، مال از دسترس مالک خارج می شود.
3- رکن معنوی:
رکن معنوی همان رکن روانی است. در رکن معنوی باید سوءنیت عام و سوءنیت خاص مرتکب را بررسی کنیم.
در سوءنیت عام به این نکته توجه می شود که آیا سارق در ربایش مال عمد داشته است؟ در واقع سارق باید بالغ و عاقل باشد و در انجام ربایش قصد داشته باشد. پس اگر سعید، علی را مجبور کند که طلاهای سهیلا را بردارد و علی این کار را انجام دهد، نمی توان علی را سارق دانست. چون او سوءنیت عام ندارد.
نکته ی دوم این است که آیا سارق با علم اقدام به ربایش کرده است؟ مثلا اگر کسی نداند که مالی متعلق به دیگری و آن را با مال خود اشتباه بگیرد، نمی توان او را سارق دانست.
در سوءنیت خاص جرم سرقت، بررسی می شود که آیا مرتکب قصد محروم کردن مالک از مال خود را به صورت دائمی داشته است یا خیر؟ تنها در صورتی می توان گفت کسی مالی را دزدیده است که او قصد بازگرداندن مال به مالک را نداشته باشد و بخواهد مالک را به طور دائم از مال محروم کند.
پس اگر سعید کتاب سهیلا رابردارد تا شب امتحان آن را بخواهد و بعد به او بازگرداند، نمی توان او را سارق دانست.
انواع سرقت:
در قانون ایران، دو نوع سرقت پیش بینی شده است: سرقت حدی و سرقت تعزیری.
در این بخش به بررسی هر یک از آنها می پردازیم.
1- سرقت حدی:
حد در لغت به معنای منع است. در اصطلاح مجازاتی است که موجب، نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مشخص شده باشد.
اگر بر سرقت، تمام شرایط زیر حاکم باشد، سرقت حدی محسوب می شود:
- مال سرقت شده از نظر شرعی مالیت و ارزش داد و ستد داشته باشد.
- مال مسروقه در حِرز قرار داشته باشد؛ منظور از حرز مکانی متناسب با ارزش مال است که در آن مکان مال از دستبرد محفوظ می ماند. مثلا محل مناسب نگهداری طلا یا حرز آن گاو صندوق است نه کشو.
- سارق هتک حرز کند؛ یعنی حرز مال را نقض کند. مثلا سارق به طریقی درب گاوصندوق را باز کند.
- سارق مال را از حرز خارج کند. کسی را می توان به حد سرقت محکوم کرد که هم هتک حرز را انجام داده باشد و هم مال را از حرزخارج کرده باشد.
- هتک و حرز و سرقت به صورت مخفیانه انجام شود؛ یعنی سارق به صورت مخفیانه حرز را نقض کرده و مال را از آن خارج کند.
- سارق پدر یا پدربزرگ پدری مال باخته نباشد.
- ارزش مال سرقت شده در زمان خارج شدن از حرز معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد. این ارزش باید در زمان خارج کردن مال از حرز وجود داشته باشد.
- مال سرقت شده از اموال دولتی، عمومی یا وقفی نباشد.
- سرقت در زمان قحطی صورت نگرفته باشد.
- مالک از سارق در مراجع قضایی شکایت کند.
- مالک تا قبل از اثبات سقت، او را نبخشد.
- مال تا قبل از اثبات سرقت به مالک بازگردانده نشود.
- مال تا قبل از اثبات سرقت به صورت قانونی به ملکیت سارق در نیاید. مثلا اگر مال به سارق ارث برسد یا به او فروخته شود، دیگر سرقت حدی نیست.
- خود مالک قبلا مال را از کسی سرقت یا غصب نکرده باشد.
2- سرقت تعزیری:
اگر سرقت هر یک از شرایط بالا را نداشته باشد، تعزیری محسوب می شود. تعزیر مجازاتی که به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعی با نقض مقررات حکومتی تعیین یا اعمال می شود.
در قانون مجازات اسلامی، با توجه به شرایط حاکم بر سرقت، مجازات های مختلفی برای آن در نظر گرفته شده است.
سرقت های تعزیری انواع مختلفی دارند که هر یک را توضیح می دهیم.
سرقت مشدده:
اگر سرقت شرایط حد را نداشته باشد ولی تمام شرایط زیر را داشته باشد، سرقت مشدده محسوب می شود:
- سرقت در شب واقع شده باشد.
- سارقین دو نفر یا یشتر باشند.
- یک یا چند نفر از آنها سلاح همراه داشته باشد. منظور از اسلحه انواع سلاح های گرم، سرد، اسلحه های سرد جنگی و انواع اسلحه های شکاری است.
- سارق حرز را شکسته باشد یا از دیوار بالا رفته باشد، یا کلید ساختگی استفاده کرده باشد، یا خود را بر خلاف واقع مامور دولت معرفی کرده باشد.
- در ضمن سرقت کسی را تهدید کرده یا به او آزار رسانده باشد.
اگر این پنج شرط وجود داشته باشد، مطابق ماده ی 651 قانون مجازات اسلامی، سارق به 5 تا 20 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود. (تعزیر درجه ی دو)
سرقت مسلحانه:
مطابق ماده ی 652 قانون مجازات اسلامی، اگر سارق مسلح باشد، به حبس از 3 ماه تا 10 سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود. اگر ضمن سرقت جرحی انجام شده باشد، علاوه بر مجازات جرح، مرتکب به حداکثر مجازات های گفته شده محکوم می شود. (تعزیر درجه ی چهار)
مجازات کسی که در ضمن سرقت به کسی آزار می رساند هم همین است.
سرقت در شب:
باتوجه به ماده ی 654 قانون مجازات اسلامی، اگر سرقت در شب انجام شود و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و حداقل یکی از آنها سلاح به همراه داشته باشد، به حبس از 5 تا 15 سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود. (تعزیر درجه ی دو)
سرقت از منزل:
اگر سرقت در محل سکونت یا مهیا برای سکونت انجام شود، در صورتی که شرایط حد وجود نداشته باشد، مرتکب به 6 ماه تا 3 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود. (تعزیر درجه ی پنج)
راهزنی:
هر کس در راه ها به طریقی مرتکب راهزنی شود، به 3 تا 15 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود. (تعزیر درجه ی دو) البته این در صورتی است که راهزن محارب شناخته نشود.
در راهزنی نیازی به استفاده از سلاح نیست و حتما باید در راه را و خیابان ها رخ دهد.
کیف زنی و جیب بری:
همه ی ما با کیف قاپی و جیب بری آشنا هستیم. چه بسا که برای خود ما هم پیش آمده باشد.
قانون مجازات اسلامی در ماده ی 657، برای این دسته از سارقان نیز مجازات تعیین کرده است.
به موجب این ماده کیف زنان و جیب بران به 1 تا 5 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شوند. (تعزیر درجه ی پنج)
سرقت ساده تعزیری:
اگر سرقت شرایط حد را نداشته باشد و در هیچ کدام از دسته های بالا قرار نگیرد، سرقت ساده ی تعزیری است.
اگر کسی مرتکب سرقت ساده باشد با توجه به ماده ی 661 قانون مجازات اسلامی، به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود. (تعزیر درجه ی شش)
سرقت ادبی:
ممکن است شما صاحب یک اثر هنری یا ادبی باشید. تصور کنید کسی بدون اجازه یا بدون ذکر نام شما اثرتان منتشر کند.
چنین اقدامی د ماده ی 23 قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان جرم انگاری شده است.
سرقت رایانه ای:
در ماده ی 12 قانون جرائم رایانه ای، بیان شده که اگر کسی به صورت غیرمجاز داده هایی را که به دیگری تعلق دارد برباید، اگر عین داده ها در اختیار صاحب آن باشد، به جزای نقدی از 100 هزار تومان تا 2 میلیون تومان محکوم می شود.
اگر عین داده ها در اختیار صاحب آن نباشد به حبس از 91 روز تا 1 سال یا جزای نقدی از 500 هزار تومان تا 2 میلیون تومان یا به هر دو مجازات محکوم می شود.
مجازات جرم سرقت:
مجازات سرقت های تعزیری را بررسی کردیم.
اما در مورد سرقت حدی مجازات سارق به صورت زیر است:
- بار اول قطع 4 انگشت دست راست سارق به طوری که انگشت شصت و کف دست او باقی بماند.
- بار دوم قطع پای چپ او از پایین برآمدگی به گونه ای که نصف قدم و مقداری از محل مسح وضو باقی بماند.
- بار سوم حبس ابد.
- بار چهارم اعدام، حتی اگر سرقت در زندان انجام شده باشد.
راه های اثبات جرم سرقت:
برای اثبات سرقت می توان از ادله ی اثبات دعوا در امور کیفری شامل اقرار، شهادت، سوگند و علم قاضی نام برد.
در سرقت حدی سارق حتما باید دو بار اقرار کند وگرنه سرقت حدی ثابت نمی شود.
اگر اثبات سرقت با شهادت باشد، با دو شاهد مرد به سرقت شهادت دهند.
رسیدگی به جرم سرقت:
رسیدگی به جرم سرقت با توجه به میزان مجازات آن در صلاحیت مراجع قضایی مختلف است.
اگر سرقت حدی باشد، چون مجازات آن قطع عضو است، دادگاه کیفری یک صالح به رسیدگی است.
در مورد سرقت های تعزیری با توجه به درجه ی مجازات ممکن است دادگاه کیفری یک یا دادگاه کیفری دو صالح باشد.
اگر مجازات سرقت تعزیر درجه 1 یا 2 یا 3 باشد، دادگاه کیفری یک صالح است. در غیر این صورت دادگاه کیفری دو صالح به رسیدگی است.
معاونت در جرم سرقت:
پیش از این در مورد معاونت در جرم توضیح دادیم. معاون کسی است که در عملیات اجرائی جرم دخالتی ندارد. اما با اعمال خود وقوع جرم را تسهیل می کند.
معاون در جرم سرقت هم مجازات می شود. به این صورت که:
- معاون در جرم سرقت حدی به حبس تعزیری درجه ی پنج یا شش محکوم می شود.
- معاون در جرم سرقت تعزیری به یک تا دو درجه پایین تر از مجازات جرم ارتکابی محکوم می شود. مثلا اگر مجازات سارق تعزیر درجه 2 است، معاون به تعزیر درجه ی 3 یا 4 محکوم می شود.
وکیل سرقت
سرقت از جمله جرایمی است که انواع مختلفی دارد. برای اثبات امر سرقت و یا دفاع از اتهام انتسابی با وکیل کیفری در موسسه حقوقی آسا در ارتباط باشید. 22350512
سوالات متداول
سرقت جرم مطلق است یا مقید؟
گاهی برای تحقق یک جرم صرف انجام رفتار کافی است. مثلا جرم توهین با انجام رفتار توهن آمیز محقق می شود. این جرائم مطلق هستند.
اما برخی از جرائم علاوه بر رفتار باید با نتیجه ای همراه باشند تا جرم به صورت کامل واقع شود. این جرائم مقید نامیده می شوند.
جرم سرقت هم از جمله جرائم مقید است. یعنی حتما باید نتیجه ی آن واقع شود.
نتیجه ی جرم سرقت خارج شدن مال از سلطه ی مالک است. در واقع مال باید از دسترس مالک خارج شود.
با توجه به قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، سرقت جرم قابل گذشت است یا غیرقابل گذشت؟
با توجه به قانون مجازات اسلامی، سرقت جرمی غیرقابل گذشت است. در واقع با توجه به قانون مجازات اسلامی، شروع به تعقیب و رسیدگی و اجرای مجازات در خصوص جرم سرقت، نیازمند شکایت شاکی خصوصی نیست. تبعا رضایت شاکی، در متوقف شدن رسیدگی یا اجرای مجازات تایری ندارد.
اما اکنون با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، سرقت موضوع مواد ۶۵۶،۶۵۷،۶۶۱ و ۶۶۵ قانون مجازات اسلامی به شرطی که ارزش مال مورد سرقت بیش از دویست میلیون(۲۰۰,۰۰۰.۰۰۰) ریال نباشد و سارق فاقد سابقه مؤثر کیفری باشد، قابل گذشت می باشد. بنابراین در این موارد شروع به تعقیب و رسیدگی و اجرای مجازات، نیازمند شکایت شاکی خصوصی و عدم گذشت او می باشد.
برای مطالعه ی نکات بیشتر، می توانید به مطلب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مراجعه نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید