قصد داریم تا تصرف عدوانی حقوقی و کیفری را در این مقاله بررسی کنیم. باید بدانید که در میان دعاوی که نسبت به اموال غیر منقول قابلیت طرح دارند، سه دعوای تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق است. این دعاوی، از جمله دعاوی غیرمنقول محسوب می‌شوند. زیرا موضوع مستقیم آنها مال غیر منقول یا حقی راجع به آن می‌باشد. به علاوه دعاوی تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق، به دعاوی ثلاث یا دعاوی تصرف معروف‌اند.
با گروه وکلای آسا همراه باشید
فهرست
تصرف عدوانی
بهترین وکیل در تهران اذعان می دارد که دعوای تصرف عدوانی به دعوایی می‌گویند که منشاء حق خواهان در آنها، تصرفات قبلی خواهان در مال می‌باشد. به عبارتی منشاء ادعای خواهان این است که قبلا مال را در اختیار خود داشت. با توجه به اهمیت موضوع تصرف عدوانی، قانونگذار برای این امر ضمانت اجرایی حقوقی و کیفری در نظر می‌گیرد.
در این مقاله پاسخ به این سوال که تصرف عدوانی حقوقی است یا کیفری را داده‌ایم.
دعوای تصرف عدوانی
طرح دعوای تصرف عدوانی با توجه به ماهیتی که از این دعوا در قانون در قسمت قبل یادآور شدیم به دو صورت حقوقی و کیفری انجام می شود کع در ادامه مورد بررسی قرار می دهیم. به علاوه آنچه از این دعوا مورد بررسی قرار می دهیم، مرجع صالح، هزینه دادرسی، نحوه ی اثبات آن است که بیشترین سوالات کاربران و مرجعین را در بر می گیرد. با ما همراه باشید.
ارکان دعوای تصرف عدوانی
بهترین وکیل خانم در تهران در همین ابتدا به این نکته مهم اشاره می نماید که دعوای تصرف عدوانی دارای ارکان زیر است:
- تصرف سابق خواهان: کسی که خواهان دعوای رفع تصرف عدوانی است، باید پیش از خوانده بر مال تصرف داشته باشد. هیچ نیازی نیست که خواهان مالک ملک مورد تصرف عدوانی باشد. همین که تصرف او بر ملک، سابق بر تصرفات خوانده باشد کفایت می‌نماید. همچنین بنا بر نظر برخی علمای علم حقوق، نیازی نیست که تصرفات خواهان مشروع باشد. بنابراین احراز مالکانه بودن و مشروع بودن تصرف سابق خواهان لازم نیست. اما تصرف خواهان باید واجد ویژگی هایی باشد تا او را برای طرح دعوای رفع تصرف عدوانی محق نماید. تصرف خواهان باید مستقر، مستمر، علنی، غیر مبهم و کامل باشد.
- تصرف خوانده لاحق، و بدون رضایت خواهان یا به غیر وسیله قانونی باشد: خوانده باید مال غیرمنقول را بدون رضایت خواهان یا بدون مجوز قانونی تصرف نموده باشد. پس اگر خوانده در اجرای حکم دادگاه اقدام به تصرف مال غیرمنقول نموده باشد، نمی توان او را متصرف نامید. البته باید توجه داشت هر نوع اخلالی در تصرفات خواهان را نمی توان تصرف عدوانی شمرد. در واقع برای آن که اخلال یا تعرض، تصرف محسوب شود، فاعل آن باید قصد ابراز نوعی ادعا نسبت به اصل حق داشته باشد.
- غیرمنقول بودن مال مورد تصرف: مالی که نسبت به آن دعوای رفع تصرف عدوانی طرح می شود، باید غیرمنقول باشد.
- مدت تصرف خواهان و خوانده: در قانون جدید مدت تصرف خواهان تعیین نگردیده است. یعنی معلوم نیست خواهان چه مدت بر مال تصرف خواهد داشت تا متصرف سابق محسوب شود و بتواند دعوای رفع تصرف عدوانی را مطرح نماید.
تصرف عدوانی حقوقی
در میان دعاوی تصرف، مهم‌ترین آنها دعوای تصرف عدوانی است. تصرف عدوانی که در انگلیسی occupation نامیده می‌شود، در ماده‌ی ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی تعریف می شود.
به منظور مشاوره با وکلای مجموعه آسا تماس بگیرید: 02122350512 و 09124357415
در دعوای تصرف عدوانی، خواهان متصرف سابق ملک است. ادعای خواهان این است که دیگری مال غیر منقولی را که در تصرف او بود، بدون رضایت او تصرف گردید. خواسته‌ی خواهان رفع تصرف خوانده و اعاده‌ی تصرف خود نسبت به آن مال می‌باشد.
تصرف عدوانی کیفری
در ماده‌ی ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، تصرف عدوانی جرم انگاری می‌شود. بنابراین کسی را که به صورت غیرمجاز و غیر قانونی مال غیر منقول دیگری را تصرف می‌کند، می توان مورد تعقیب کیفری قرار داد. پس تصرف جرم می باشد و برای تحقق نیازمند ارکان زیر است:
- رکن قانونی: ماده‌ی ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، رکن قانونی این جرم است. منظور از رکن قانونی، این است که برای جرم انگاری یک رفتار، باید نص قانونی موجود باشد. در واقع بدون اینکه رفتاری از سوی قانونگذار جرم محسوب شود، نمی توان آن را جرم دانست و مرتکب را مجازات کرد.
- رکن مادی: منظور از رکن مادی رفتار است. در خصوص جرم تصرف عدوانی باید بررسی نماییم که قانونگذار چه رفتاری را تحت این عنوان می شناسد. یا آن را جرم انگاری می نماید. در این ماده رفتار های تهیه آثار تصرف به منظور تصرف یا ذی حق معرفی کردن خود، تخریب محیط زیست و منابع طبیعی، اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف و مزاحمت یا ممانعت از حق جرم انگاری می شود.
- رکن معنوی: در رکن معنوی علم و عمد مرتکب بررسی می شود. یعنی مرتکب باید در ارتکاب رفتار عالم و عامد باشد.
توجه داشته باشید در جرم تصرف، مال موضوع شکایت باید متعلق به شاکی باشد. بنابراین برخلاف جنبه‌ی حقوقی تصرف، در جنبه‌ی کیفری آن مالکیت شاکی اهمیت دارد. در تصرف به لحاظ کیفری، احراز مالکیت شاکی لازم است. نه سابقه تصرفات او. شکایت کیفری تصرف از غیر مالک قابیت استماع ندارد.
نحوه ی اثبات تصرف عدوانی
بهترین وکیل خانم در سعادت آباد خاطر نشان می شود که در دعوای تصرف عدوانی ، خواهان باید ثابت نماید که:
- مال غیرمنقول، پیش از خارج شدن ملک از تصرف خواهان، در تصرف و یا مورد استفاده‌ی او بود.
- بدون رضایت او یا بدون مجوز قانونی از تصرف وی خارج گردد. پس عدوانی بودن عمل خوانده باید اثبات شود.
همان طور که پیشتر توضیح دادیم، خواهان دعوای رفع تصرف حتما نباید مالک مال غیرمنقول باشد. صرف تصرف سابق او بر مال کفایت می‌نماید. اما ابراز سند مالکیت از سوی خواهان، دلیل بر تصرف سابق او می‌باشد. البته خواهان می‌تواند تصرف سابق خود بر ملک را با استفاده از سایر دلایل اثبات دعوا نیز ثابت نماید.
نظیر شهادت شهود، اقرار، همچنین در دوره تصرف می تواند از شورای حل اختلاف درخواست تامین دلیل نماید.
جهت دسترسی به راه های ارتباطی با وکیل متخصص کلیک کنید: سرور ثانی نژاد وکیل پایه یک دادگستری
مرجع صالح در رسیدگی به پرونده تصرف عدوانی
اولین سوال در طرح هر دعوایی این است که کدام دادگاه صالح برای رسیدگی است؟ در خصوص دعوای تصرف عدوانی ، باید در نظر بگیریم که موضوع این دعوا مربوط به اموال غیر منقول است. پس خود دعوا غیر منقول محسوب می‌شود. نتیجه اینکه با توجه به ماده‌ی ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه محل وقوع مال غیر منقول صالح به رسیدگی است. مثلا اگر ملک در شیراز واقع باشد و مورد تصرف قرار گیرد، بدون توجه به محل اقامت طرفین دعوا، دعوا باید در دادگاه عمومی حقوقی شیراز مطرح شود.
هزینه دادرسی دعوای تصرف عدوانی
هزینه دادرسی هر دعوا بر مبنای اینکه خواسته مالی باشد یا غیر مالی، متفاوت است. دعوای رفع تصرف عدوانی از مصادیق دعاوی غیر مالی است. بنابراین اولا نیازی به تعیین بهای خواسته در دادخواست نیست. ثانیا هزینه دادرسی باید مطابق دعاوی غیر مالی پرداخت شود. غیر مالی بودن دعوای رفع تصرف موجب می‌شود که رای صادره از دادگاه در مرحله‌ی بدوی، قابل تجدید نظر خواهی باشد.
حکم رفع تصرف عدوانی
پس از رسیدگی به دعوا، ممکن است حکم به رفع تصرف عدوانی به نفع خواهان صادر شود. اگر حکم بر رفع تصرف صادر شود، بلافاصله به دستور مرجع صادرکننده حکم اجرا خواهد شد. حکم توسط دایره اجرای احکام دادگاه یا ضابطان دادگستری اجرا می شود. نکته ی مهم اینکه درخواست تجدیدنظر مانع از اجرای حکم نیست. حال ممکن است خوانده در ملک بنایی بسازد یا درخت بکارد، همچنین زراعت نماید.
اگر خوانده، اقدام به ساخت بنا یا کاشت درخت کند، با صدور حکم به رفع تصرف عدوانی ، درختان یا بنا قلع خواهد شد. مگر اینکه خوانده، ظرف یک ماه از تاریخ اجرای حکم به رفع تصرف، دعوای مالکیت اقامه نماید. در این صورت درختان و بنا، تا روشن شدن نتیجه‌ی دعوای مالکیت باقی خواهند ماند. همچنین اگر حکم قطعی به نفع خوانده صادر شود و او مالک ملک شناخته شود، درخت یا بنای قلع شده را باید دوباره بسازند. در صورتی که در مرحله‌ی تجدیدنظر، حکم به رفع تصرف، نقض شود، باز هم بنا و درختان قطع شده باید اعاده گردد.
ممکن است متصرف اقدام به زراعت در ملک نماید. در این صورت تکلیف چیست؟ اگر موقع برداشت محصول رسیده باشد، متصرف مکلف به برداشت فوری محصول و پرداخت اجرت المثل ایام تصرف است.
پاسخ این سوال را در ثسمت بعد مطالعه نمایید
اگر موقع برداشت محصول نرسیده باشد، چه راه حلی وجود دارد؟
در آنچه به عنوان حکم رفع تصرف عدوانی و مثال مربوطه در قسمت قبل خواندیم، اگر موقع برداشت محصول نرسیده باشد، خواهان که حکم به نفع او صادر شده، سه راه حل دارد:
- خواهان با جلب رضایت متصرف می تواند قیمت زراعت را به او بپردازد و ملک را تصرف نماید.
- خواهان می تواند با جلب رضایت متصرف، ملک تا پایان برداشت محصول در اختیار او قرار دهد و اجرت المثل بگیرد.
- خواهان می تواند متصرف را به معدوم کردن زراعت و اصلاح آثار تخریبی مکلف نماید.
تبصره ی ماده ی ۱۶۵ قانون آیین دادرسی مدنی، به محکوم له (خواهانی که حکم به نفع او صادر می شود) حق می دهد، اجرت المثل ایام تصرف مال را نیز مطالبه نماید.
تصرف عدوانی در ملک مشاع
مال مشاع به مالی اطلاق می شود که بین دو یا چند نفر مشترک باشد. این مالکیت مشترک می تواند به صورت اختیاری یا قهری ایجاد شود. در هر دو حالت امکان وقوع تصرف عدوانی وجود دارد. این مسئله در ماده‌ی ۱۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی مورد اشاره قرار می گیرد. به این نحو که اگر دو یا چند نفر مالی را به صورت مشترک در تصرف بدارند. بعضی از آنها مانع از تصرف دیگری یا دیگران شوند. در حکم تصرف عدوانی است. بنابراین شرکای دیگر می‌توانند علیه شریکی که به طور غیر مجاز در ملک تصرف می‌نماید، دعوای رفع تصرف را مطرح نمایند.
مجازات جرم تصرف عدوانی چیست؟
کسی که اقدام به تصرف عدوتنی و غیر مجاز ملک دیگری می نماید، باید دو مجازات زیر را تحمل نماید:
- حبس از یک ماه تا یک سال
- رفع تصرف و اعاده ی وضعیت به حال سابق
نکته: میزان دقیق مجازات با توجه به شخصیت مرتکب، سابقه او و وضعیت پرونده با نظر قاضی می باشد.
آنچه در ادامه می خوانید شامل موارد و نکاتی است که در بحث تصرف عدوانی و دعوا مربوطه پرتکرار ترین سوالات را در بر می گیرد.
تفاوت تصرف عدوانی و خلع ید چیست؟
این دو دعوا از جهات بسیاری شبیه هم هستند. حتی گاهی اشتباه گرفته می شوند. از جمله وجوه شباهت دعوای رفع تصرف عدوانی و خلع ید، می توان به مرجع رسیدگی، هزینه دادرسی اشاره نمود. با این وجود این دو دعوا تفاوت هایی اساسی با یکدیگر دارند. نظیر موارد زیر:
- دعوای خلع ید ماهیتا حقوقی است. یعنی تنها در محاکم حقوقی قابل طرح است. اما دعوای تصرف هم جنبه ی حقوقی دارد و هم جنبه ی کیفری. به عبارتی علیه متصرف می توان شکایت کیفری مطرحنمود و او را به مجازات مشخصی در قانون محکوم نمود.
- دعوای خلع ید تنها از سوی مالک ملک قابل طرح است. اگر مالک سندی مبنی بر مالکیت خود نداشته باشد، برای آن که بتواند دعوای خلع ید را مطرح نماید باید ابتدا دعوای اثبات مالکیت را طرح کند. اما در دعوای رفع تصرف، صرف متصرف سابق بودن خواهان، برای ذی حق بودن او کافی است. به عبارتی نیازی به اثبات مالکیت خواهان وجود ندارد.
جهت مطالعه بیشتر کلیک کنید: خلع ید
نکاتی در خصوص تصرف عدوانی
در تصرف عدوانی نکات و موارد زیر را همراه به خاطر بسپارید:
- با توجه به سکوت قانونگذار، تصرف سابق خواهان هر چند کوتاه، مورد حمایت قانون قرار می‌گیرد.
- با توجه به قانون قدیم و آنچه در عرف رایج است، در دست داشتن ملک برای کمتر از یک سال تصرف محسوب نمی‌شود. بنابراین تصرفات کمتر از یک سال مورد حمایت قانون قرار نمی‌گیرد.
- قانونگذار به قاضی این اختیار را می‌دهد که با توجه به اوضاع و احوال حاکم بر قضیه، مدت تصرف خواهان را کافی یا ناکافی تشخیص دهد.
در خصوص مدت تصرف خوانده نیز همین سه نظر وجود دارد. زیرا قانونگذار در قانون جدید، در خصوص مدت تصرف خوانده نیز سکوت می کند.
دیدگاهتان را بنویسید