بروزرسانی: ۲۴ام اسفند, ۱۴۰۲
عقد قرض

عقد قرض ، مفهموم و ارکان و شرایط آن

شرایط عقد قرض عقد را بهنر ست بدانید. قرض یکی از عقود بسیار پر کاربرد در زندگی روزمره افراد است. اما بسیاری از افراد آن را به درستی نمی شناسند و قرض را با عقود دیگر مانند عاریه اشتباه می گیرند. در این مطلب برای شما از ویژگی های عقد قرض توضیح می دهیم.

با گروه وکلای آسا همراه باشید.

عقد قرض

عقد قرض در قانون مدنی ایران، در ماده 648 تعریف شده است. مطابق این ماده: 

«قرض عقدی است که به موجب آن احد طرفین مقدار معینی از مال خود را به طرف دیگر تملیک می کند که طرف مزبور مثل آن را از حیث مقدار و جنس و وصف رد نماید و در صورت تعذر رد مثل، قیمت یوم الرد را بدهد.»

بنابراین در عقد قرض قرض دهنده مقدار معینی از مال خودش را به مالکیت قرض گیرنده در می آورد. مثلا 1 میلیون تومان پول یا یک کیلو لوبیا؛ و بعدا قرض گیرنده باید مثل آن مال را به قرض دهنده پس دهد. یعنی قرض گیرنده باید یک کیلو لوبیا تهیه کند و به قرض دهنده پس دهد.

ارکان عقد قرض

ارکان عقد قرض را به شرح زیر می شناسیم:

  • موضوع عقد:باید معلوم و معین باشد و طرفین بدانند که درباره چه موضوعی با هم توافق می کنند. هنگامی که از معلوم بودن موضوع عقد صحبت می کنیم منظورمان مشخص بودن مقدار، جنس و وصف آن چیزی است که قرض داده می شود.
  • معین بودن: منظور از معین بودن نیز مردد نبودن است؛ یعنی دقیقا بدانیم چه چیزی را قرض می دهیم و نگوییم یا این کیسه برنج یا این آن یکی کیسه برنج را به تو قرض می دهم. باید دقیقا مشخص باشد کدام کیسه موضوع قرض واقع می شود. البته نیازی نیست بهای موضوع قرض در قرارداد مشخص شود.
  • طرفین عقد قرض: طرفین عقد قرض عبارتند از: مُقرِض (قرض دهنده) و مُقتَرِض (قرض گیرنده) که هر دو آنها باید برای انعقاد قرض اهلیت داشته باشند و هیچ یک محجور نباشند. 

اوصاف و ویژگی های عقد قرض

بهترین وکیل خانم در تهران اذعان می دارد، اوصاف عقد قرض عبارت است از:

  • این عقد، عقدی است تملیکی: به این معنا که پس از توافق طرفین موضوع آن به مالکیت قرض گیرنده در می آید و قرض گیرنده مالک مالی میشود که قرض گرفته است.
  • این عقد از عقود رضایی است؛ یعنی برای تحقق عقد قرض، رضایت دو طرف کافی است. زمانی می گوییم که این عقد محقق شده است که دو طرف راضی به آن باشند. نیازی نیست حتما مال موضوع قرض، به قبض طرف رسیده باشد.
  • عقد قرض از عقود مُعَوَض محسوب می شود. به این مفهوم که این در قبال قرض، معوضی وجود دارد و برعکس هدیه ( هبه) که می تواند بدون هیچ عوضی باشد، این عقد معوض است. 
  • عقد قرض از عقود لازم است. یعنی قرض دهنده نمی تواند هر وقت بخواهد پرداخت دین خود را از قرض گیرنده بخواهد. اما قرض گیرنده در پرداخت دین آزاد است و می تواند هر زمان بخواهد آن را بپردازد.

به منظور مشاوره فوری با وکلای مجموعه آسا تماس بگیرید: 02122350512 و 09124357415

تعهدات قرض گیرنده در عقدر قرض

باید بدانید تعهدات قرض گیرنده یا بدهکار در عقد قرض عبارت است از:

  • بدهکار باید مثل مالی را که از طلبکار گرفته از حیث مقدار، جنس و وصف به او رد کند. اگر نتواند مثل مال را به طلبکار بدهد باید قیمت آن را به نرخ روز رد، به او بپردازد.
  • اگر برای بازپرداخت مهلتی تعیین نشده باشد، بدهکار باید در صورت مطالبه ی طلبکار، دین خود را بپردازد. اگر برای بازپرداخت مهلتی تعیین شد، بدهکار باید در آن موعد که سررسید دین محسوب می شود، طلب طلبکار را بپردازد.
  • بدهکار باید دین را در محل مورد توافق با طلبکار به او بپردازد. اگر بین طرفین مکانی مشخص نشده بود، دین باید در محل انعقاد عقد پرداخت شود.

تعهدات قرض دهنده

بهترین وکیل خانم در سعادت آباد یادآور می شود، علاوه بر آنچه در قسمت قبل گفتیم، برای قرض دهنده یا طلبکار نیز تعهدات زیر را در عقد قرض در نظر گرفتند:

  • با توجه اینکه با وقوع عقد، مالکیت مال موضوع قرض به قرض گیرنده منتقل می شود، قرض دهنده وظیفه دارد مال را به قرض گیرنده منتقل کند.
  • در صورتی که قرض گیرنده‌ی مال آماده بازپرداخت دین خود باشد و مثل مال موضوع قرض را آماده کند، قرض دهنده باید آن را بپذیرد. 

قبض در عقد قرض

همان طور که گفتیم قرض از عقود رضایی است. یعنی تنها با توافق طرفین و ایجاب و قبول  (پیشنهاد دادن و قبول کردن)  منعقد می شود و برای تحقق آن، نیازی به تسلیم مال موضوع قرض به قرض گیرنده و قبض از سوی او ندارد.

با این وجود قبض در روابط طرفین اثرگذار است. بدین معنی که اگر تا پیش از قبض، مال موضوع عقد تلف و از بین برود:

  • اولا عقد منحل می شود
  • ثانیا از مال قرض دهنده کم می شود و قرض گیرنده مسئولیتی ندارد.

مثلا علی به حسن می گوید 1 میلیون پول در خانه دارم به تو قرض می دهم. اما زمانی که  علی به خانه میرسد می بیند آن پول (مثلا توسط همسرش) خرج شد. عقد منحل شده است. با توجه به اینکه حسن مالی را دریافت نکرده است، مسولیتی به بازگشت پول نیز ندارد. اما اگر مال موضوع قرض پس از قبض قرض گیرنده ( پس از تحویل به قرض گیرنده) ، تلف شود، از مال قرض گیرنده کم می شود. مثلا در مثال قبل اگر حسن پس از اینکه پول را از علی گرفت ، دزد جیبش را بزند، با هم متعهد و مسول بر برگرداندن  پول است و ازمسولیت او کاسته نمی شود.

شروط ضمن عقد قرض

در ضمن عقد قرض می توان هر شرطی را که خلاف مقتضای ذات عقد نباشد، مجهول نباشد، نامشروع نباشد، غیر مقدور نباشد، بی فایده نباشد را به عنوان شرط ذکر کرد. در واقع شروط صحیح شامل شرط صفت، شرط فعل و شرط نتیجه می تواند ضمن عقد شرط شود. با توجه به لازم بودن این عقد، هر شرطی صحیحی که ذیل آن قرار گیرد نیز برای طرفین الزام آور است.

مثلا در ضمن این عقد می توان شرط کرد که قرض گیرنده مالی از اموال خود را به قرض دهنده بدهد. یا برای پرداخت دین توسط قرض گیرنده موعدی معین شود، یا برای مکان پرداخت دین تصمیم گیری شود و غیره. همچنین می توان اسقاط کافه خیارات را شرط کرد یا در ضمن عقد قرض برای طرفین، یکی از آنها یا شخص ثالث خیار شرط ایجاد کرد.

برای دسترسی به راه های ارتباطی با وکیل متخصص کلیک کنید: سرور ثانی نژاد وکیل پایه یک دادگستری

ارکان عقد قرض

اثبات عقد قرض

زمانی که کسی مالی را به دیگری قرض می دهد، معمولا بین آنها نوشته یا رسیدی رد و بدل می شود. که برای اثبات وقوع عقد قرض بسیار کارآمد است.

اما امروزه قرض به راحتی با واریز وجه به حساب قرض گیرنده انجام می شود. در این موارد شما باید پرینت حساب خود را دریافت نمایید. اگر بعدا ناچار به مطالبه‌ی وجه شدید، آن را ارائه نمایید. البته ممکن است قرض دهنده در مقام خوانده‌ی دادگاه مدعی شود که شما به او بدهکار بوده‌اید. این واریز وجه بابت بدهی‌تان بود، که باید بتوانید از خود دفاع کنید. معرفی شهودی که از روابط مالی شما و قرض گیرنده اطلاع دارند یا شاهد پرداخت وجه از سوی شما به عنوان قرض بوده اند می تواند به شما کمک نماید. اقرار شخص قرض گیرنده نیز در اثبات موثر است.

خیار شرط در عقد قرض

یکی از انواع خیارات که در قانون مدنی مطرح است خیار شرط می باشد.

خیار به معنای اختیار فسخ معامله است. خیار شرط اختیار فسخی است. ممکن است برای مدت معین برای هر یک از طرفین، هر دو آنها یا شخص ثالث ایجاد شود. در ضمن عقد قرض نیز می توان برای قرض دهنده، قرض گیرنده، هر دو آنها یا شخصی غیر از آنها برای مدت معینی خیار شرط قرار دهد. به این ترتیب کسی کهدر عقد قرض برای او خیار شرط قرار داده شده، می تواند در آن مدت معامله را فسخ نماید. توجه داشته باشید اگر خیار شرط مدت نداشته باشد، هم شرط خیار و هم عقد باطل است.

تعیین اجل (زمان ) در عقد قرض

اگر برای باز پرداخت دین موعدی تعیین نشده باشد، دین حال (به روز) محسوب می شود. یعنی با مطالبه ی قرض دهنده، قرض گیرنده باید فورا دین خود را بپردازد. اما معمولا برای بازپرداخت قرض ، موعدی تعیین می شود. در این صورت دین مُوَجَل یعنی دارای اجل (دارای زمان) محسوب می شود.

بنابراین قرض دهنده‌ی پول تا پیش از فرا رسیدن این اجل، نمی تواند طلب خود را درخواست نماید. رویه قضایی چنین دینی را حال نمی داند. پس قرض دهنده در عقد قرض برای درخواست طلب خود، باید تا فرا رسیدن موعد صبر کند. پس از آن می تواند بازپرداخت طلب را تقاضا کند.  

در ادامه به دو سوال مهم کاربران در ارتباط با عقد قرض پاسخ می دهیم.

افزایش یا کاهش ارزش پول چه تاثیری بر عقد قرض دارد؟

امروزه شکل رایج قرض، قرض پول و وام دادن است.

اما مسئله ای که وجود دارد این است که با توجه به عدم ثبات اقتصادی و کاهش ارزش پول، چه راه حلی برای جلوگیری از ضرر قرض دهنده در عقد قرض وجود دارد؟ قانون آیین دادرسی مدنی برای این موضوع راه حلی مطرح کرد:  مطالبه خسارت تاخیر تادیه است.

به منظور مطالعه بیشتر کلیک کنید: خسارت تاخیر تادیه

به موجب ماده ی 522 قانون آیین دادرسی مدنی:

«در دعاوی که موضوع آن دین و از نوع وجه رایج بود و با مطالبه داین (طلبکار) و تمکن مدیون، مدیون امتناع از پرداخت کرد، در صورت تغییر فاحش شاخص قیمت سالانه از زمان سررسید تا هنگام پرداخت و پس از مطالبه طلبکار، دادگاه با رعایت تناسب تغییر شاخص سالانه که توسط ‌بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌گردد محاسبه و مورد حکم قرار خواهد داد مگر این ‌که طرفین به نحو دیگری مصالحه نمایند.»

تفاوت عقد قرض و عاریه در چیست؟

برای این دو تفاوت هایی از قرار زیر را متصور هستیم:

  • در عقد قرض، مال به مالکیت قرض گیرنده در می آید. او بعدا باید مثل مال را بازگرداند. اما در عاریه شخص فقط حق استفاده از مال را می یابد. بعدا باید همان مال را عاریه دهنده بازگرداند. مثلا شخصی ماشین کسی را عاریه میگیرد تا برای شب دامادی گل بزند. داماد متعهد است همان ماشین را به عاریه دهنده برگرداند و نمی تواند یک ماشین دیگر مثل آن را برگرداند.
  • مالی که به دیگری قرض داده می شود ممکن است مصرف شدنی یا مصرف نشدنی باشد. اما مالی را که عاریه می دهند الزاما باید مصرف نشدنی باشد. زیرا بعدا باید عین آن به عاریه دهنده بازگردد. مثلا شخصی برایش مهمان سرزند می آید از همسایه خود 1 کیلو برچ قرض می گیرد و بعدا یک کیلو برج به او بر می گرداند. با توجه به اینکه برج، مصرف شدنی است نمی تواند برج را عاریه گرفت.
  • قرض لازم و عاریه از عقود جایز است.

دیدگاهتان را بنویسید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی علامت گذاری شده اند *