بروزرسانی: ۱۸ام بهمن, ۱۴۰۲
انواع مرور زمان کیفری

مرور زمان کیفری و نکات مربوط به آن

پس از وقوع یک جرم، بزه دیده به دنبال احقاق حق خود از طریق دادرسی کیفری می رود. اما ممکن است بروز اتفاقاتی مانع از رسیدگی به جرم شود. در واقع قانونگذار مواردی را پیش بینی کرده، که با بروز خود می توانند دادرسی کیفری یا اجرای مجازات را متوقف کنند. این اتفاقات  علل سقوط دعوا نام دارند و با وقوع خود باعث ساقط شدن دعوای کیفری می شوند. یکی از این علل مرور زمان کیفری است. که در این مطلب به بررسی آن می پردازیم.

با گروه وکلای آسا همراه باشید.

دعاوی کیفری

 قبل از ورود به بخث مرور زمان کیفری و بررسیآن لازم است تا با دعاوی کیفری بیشتر آشنا شویم. هرجرمی می تواند دارای دو جنبه باشد:

  • جنبه عمومی از جهت تعدی به حقوق جامعه و اخلال در نظم عمومی.
  • جنبه خصوصی از جهت تجاوز به حقوق شخص یا اشخاص معین.

هر جرمی حتما حیثیت عمومی دارد اما ممکن است حیثیت خصوصی هم داشته باشد. چون با ارتکاب هر جرم حتما به حقوق جامعه تجاوز شده اما ممکن است به حقوق اشخاص معین صدمه ای وارد نشود. بنابراین برای دفاع از هر یک از این حیثیت ها، دعوای جداگانه ای پیش بینی شده است. بر همین مبنا ارتکاب جرم می تواند موجب طرح دو دعوا شود:

  1. دعوای عمومی برای حفظ حدود و مقررات الهی، حقوق جامعه و نظم عمومی.
  2. دعوای خصوصی برای مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم یا مجازات هایی که حق خصوصی بزه دیده است.

پس باتوجه به اینکه هر جرمی الزاما حیثیت عمومی دارد، دعوای عمومی هم الزاما در مورد آن مطرح می شود. و اگر آن جرم حیثیت خصوصی هم داشته باشد، دعوای خصوصی مطرح می شود. منظور از دعوای کیفری هم مجموع دعوای عمومی و خصوصی است و مرور زمان بر هر دو آنها تاثیر می گذارد. حال با دید واضح تری بررسی مرور زمان کیفری را شروع می کنیم.

مرور زمان کیفری چیست؟

مرور زمان کیفری یعنی از تاریخ وقوع جرم، یا تاریخ قطعیت حکم مدتی سپری شود که پس از گذشت آن دیگر تعقیب، محاکمه یا اجرای مجازات در مورد مرتکب ممکن نباشد. در واقع شکایت از مرتکب، تعقیب او و اجرای مجازات او باید در یک مدت مشخص انجام شود. اگر این مدت بگذرد، شکایت از مرتکب یا تعقیب او و یا اجرای مجازات او دیگر امکان پذیر نیست.

اثر مرور زمان کیفری

مرور زمان کیفری یکی از مواردی است که با بروز خود موجب سقوط دعوای کیفری می شود. در این موارد قرار موقوفی تعقیب یا موقوفی اجرا صادر می شود. با صدور این قرار اگر متهم زندانی باشد، آزاد می شود. قرارهای تامین کیفری او نیز لغو می شوند. شاکی می تواند نسبت به صدور این قرار اعتراض کند.

انواع مرور زمان کیفری

با توجه به تعریفی که در قسمت قبل ارائه دادیم، متوجه می شویم که در امور کیفری، سه نوع مرور زمان وجود دارد. با بررسی این سه مورد با ما در ادامه این مقاله همراه باشید. در صورت تمایل به مطالعه بیشتر در باب امور کیفری یا حقوقی کلیک کنید: جرم کلاهبرداری

مرور زمان شکایت کیفری

در بحث مرور زمان کیفری به به مدت زمانی که بزه دیده از زمان وقوع جرم، برای طرح شکایت کیفری خود مهلت دارد مرور زمان شکایت گفته می شود. بعد از سپری شدن این مدت، بزه دیده حق شکایت کیفری خود را از دست می دهد. مرور زمان شکایت فقط در جرائم تعزیری قابل گذشت وجود دارد. منظور از جرم قابل گذشت، جرمی است که شروع به تعقیب، رسیدگی و اجرای مجازات آن به شکایت شاکی و گذشت نکردن او بستگی دارد.

ماده ی 106 قانون مجازات اسلامی ، مرور زمان شکایت را در جرائم تعزیری قابل گذشت یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم  اعلام کرده. یعنی بزه دیده یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم مهلت دارد شکایت کیفری خود را مطرح نماید. پس از گذشت این مهلت حق شکایت کیفری او از بین می رود.

ممکن است بزه دیده توسط مرتکب زندانی شده باشد. یا دلیلی خارج از اراده ی خود نتواند شکایت کند. در این صورت مدت یک سال از تاریخ رفع مانع محاسبه می شود. اگر بزه دیده قبل از انقضای یک سال فوت کند، ورثه ی او شش ماه از تاریخ فوت فرصت دارند شکایت کیفری را مطرح کنند.

مرور زمان کیفری

مرور زمان تعقیب و دادرسی کیفری

مرور زمان تعقیب و دادرسی کیفری مدت زمانی است که با گذشت آن دیگر تعقیب و محاکمه ی متهم امکان پذیر نیست. مطابق ماده ی 105 قانون مجازات اسلامی، مرور زمان، در صورتی تعقیب جرائم موجب تعزیر را موقوف می کند که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد زیر تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای این مواعد به صدور حکم قطعی منتهی نگردیده باشد:
الف- جرائم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای پانزده سال
ب- جرائم تعزیری درجه چهار با انقضای ده سال
پ- جرائم تعزیری درجه پنج با انقضای هفت سال
ت- جرائم تعزیری درجه شش با انقضای پنج سال
ث- جرائم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای سه سال.

مرور زمان اجرای مجازات کیفری

ممکن است علیه مرتکب حکمی صادر شود و او محکوم به تحمل مجازات گردد. اما مجازات او به هر دلیلی اجرا نشود. هرگاه از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی و رسیدگی به پرونده مدت زمان مشخصی بگذرد و پرونده به مرحله ی رای قطعی نرسد، مرور زمان اجرای حکم اعمال می گردد. در نتیجه مجازات های مربوطه اعمال نخواهد شد.

مرور زمان کیفری اجرای احکام قطعی تعزیری را موقوف می کند و مدت آن از تاریخ قطعیت حکم به قرار زیرخواهد بود:

  • الف- جرائم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای بیست سال
  • ب- جرائم تعزیری درجه چهار با انقضای پانزده سال
  • پ- جرائم تعزیری درجه پنج با انقضای ده سال
  • ت- جرائم تعزیری درجه شش با انقضای هفت سال
  • ث- جرائم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای پنج سال

البته ممکن است برای اجرای مجازات یا ادامه ی آن مانعی وجود داشته باشد. در این صورت مرور زمان بعد از رفع مانع محاسبه می شود. حال ممکن است اجرای مجازات شروع شود. اما به دلیلی اجرای مجازات قطع شود. در این صورت مهلت های گفته شده برای مرور زمان، از تاریخ قطع اجرای مجازات محاسبه می شود. اگر اجرای مجازات با رفتار عمدی مرتکب قطع شود، در این صورت مقررات مربوط به مرور زمان اعمال نمی شود.

قطع مرور زمان کیفری

با توجه به تعریفی که از انواع مرور زمان کیفری ارائه شد، توجه کنید. مرور زمان ها ممکن است قطع شوند. یعنی در مورد مرور زمان شکایت، بزه دیده ظرف یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم فرصت دارد از مرتکب شکایت کند. حال اگر بزه دیده ظرف دوماه از تاریخ اطلاع شکایت کند، مرور زمان شکایت قطع می شود. در مورد انواع دیگر هم به همین ترتیب است. اگر ظرف مهلت‌های تعیینی برای مرور زمان تعقیب، اقدام تعقیبی یا صدور حکم انجام شود، مرور زمان تعقیب قطع می‌شود. مرور زمان اجرای مجازات نیز با شروع به اجرای مجازات قطع می‌شود.

به منظور مطالعه بیشتر کلیک کنید: تهدید به آبروریزی

در ادامه به دو نمونه از سوالات پرتکرار کاربران پاسخ می دهیم.

مرور زمان کیفری نسبت به شرکا و معاونان جرم چگونه است؟

همیشه در ارتکاب یک جرم فقط یک نفر حضور ندارد. گاهی افراد دیگری نیز در ارتکاب جرم دخالت دارند. دخالت افراد دیگر می تواند به صورت مشارکت در ارتکاب جرم یا معاونت در جرم باشد. مرور زمان کیفری غیر شخصی است. پس هم نسبت به فاعل اصلی جرم اعمال می شود، هم نسبت به شرکا یا معاونان او. به همین ترتیب قطع مرور زمان هم مطلق و غیر شخصی است. پس نسبت به کلیه اشخاص دخیل در ارتکاب جرم اعمال می شود.

چه جرائمی مشمول مرور زمان کیفری نمی شوند؟

با مطالعه ی مطالب بالا قطعا متوجه شده‌اید که مرور زمان کیفری فقط در جرائم تعزیری وجود دارد. در حدود، قصاص و دیات، مقررات مربوط به مرور زمان وجود ندارد. علاوه بر آن، طبق ماده ی 109 قانون مجازات اسلامی، جرائم زیر مشمول مرور زمان شکایت، تعقیب و اجرای مجازات نمی شود:

  • جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی ایران
  • جرائم اقتصادی شامل کلاهبرداری و رشاء و ارتشاء، اختلاس، اعمال نفوذ بر خلاف حق و مقررات قانونی در صورت تحصیل مال توسط مجرم یا دیگری، مداخله ی وزراء و نمایندگان مجلس و کارمندان دولت در معاملات دولتی و کشوری، تبانی در معاملات دولتی، اخذ پورسانت در معاملات خارجی، تعدیات ماموران دولتی نسبت به دولت، جرائم گمرکی، قاچاق کالا و ارز، جرائم مالیاتی، پولشویی، اخلال در نظام اقتصادی کشور، تصرف غیر قانونی در اموال عمومی یا دولتی
  • جرائم موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر.

البته طبق نظریه مشورتی شماره 2040/93/7 اداره حقوقی قوه قضائیه، جرم پولشویی مشمول مرور زمان کیفری می شود. 

نکات مهم در خصوص مرور زمان

<p>در این بخش به منظور سخن پایانی و جمع بندی در بحث مرور زمان کیفری به برخی از نکات و مواد مهم در پیرامون این موضوع اشاهر می کنیم:

  • مرور زمان باعث از بین رفتن سابقه ی محکومیت کیفری نمی‌شود. پس حتی اگر بابت جرمی مرتکب مجازات نشود، در سابقه‌ی کیفری او درج می‌شود.
  • مقررات مربوط به مرور زمان، از قواعد آمره و مربوط به نظم عمومی است.
  • مرور زمان در امور کیفری همیشه باعث سقوط مجازات می شود.
  • گفتیم در برخی جرائم هم دعوای عمومی طرح می شود، هم دعوای خصوصی. در این جرائم قطع مرور زمان دعوای عمومی، مرور زمان دعوای خصوصی را هم قطع می کند.
  • در صورت قطع مرور زمان، مدت مرور زمان قبلی محاسبه نمی شود و از تاریخ قطع، مرور زمان زمان جدیدی شروع می شود.
  • مرور زمان باعث از بین رفتن مطالبات حقوقی افراد که از جرم ناشی شده نمی شود. مانند خسارت، دیه، مطالبه وجه و …
برچسب ها: بدون برچسب

دیدگاهتان را بنویسید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی علامت گذاری شده اند *