سفته و نحوه مطالبه آن یک چالش حقوقی است که افراد زیادی با آن سر و کار دارند. یکی از اسناد تجاری پر کاربرد، سفته یا فته طلب است. سفته، مانند سایر اسناد تجاری، نشان دهنده‌ی طلب دارنده از صادرکننده‌ی سفته است. در ماده‌ی ۳۰۷ قانون تجارت سفته تعریف شده است. سفته یک سند تجاری است که به موجب آن صادر کننده متعهد می‌شود، مبلغ معینی را در موعد معین یا عند المطالبه بپردازد.
گروه وکلای آسا، با این مقدمه سفته و نحوه مطالبه آن را بررسی می کنیم.
فهرست
سفته چیست؟
سفته یکی از اسناد تجاری است. این سند نشان دهنده‌ی طلبی است که دارنده از مسئولان پرداخت سفته دارد. سفته سندی است که به موجب آن امضاءکننده متعهد می‌شود مبلغی را در موعد معین یا عند المطالبه، در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله کرد آن شخص کارسازی کند. پس در خصوص سفته باید موارد زیر را بررسی نماییم:
صدور سفته:
صدور سفته با مهر یا امضاء آن توسط صادر کننده به عمل می آید. یعنی با امضاء یا مهر نمودن برگ سفته توسط صادرکننده، تعهد او به پرداخت وجه سفته ایجاد می شود. به علاوه تاریخ صدور سفته حتما باید بر روی آن نوشته شود. منظور از قید تاریخ نوشتن روز، ماه و سال معین است.
مبلغ سفته:
منظور از مبلغ سفته، آن مبلغی است که باید به دارنده پرداخت شود. این مبلغ باید با تمام حروف نوشته شود و نگارش آن به صورت عددی کافی نیست. در نمونه های سفته موجود، مبلغی در حاشیه آن نوشته شده است. این مبلغ نشان دهنده ی سقف مبلغی است که شخص می تواند تعهد به پرداخت آن نماید.
حال اگر مبلغ سفته فقط به عدد نوشته شد، تکلیف چیست؟ در این صورت سفته از اعتبار نمی افتد ولی جهت جلوگیری از سو استفاده های احتمالی، بهتر است مبلغ را هم به عدد و هم حروف یادداشت نمایید. ممکن است مبلغ سفته بیش از یکبار با تمام حروف نوشته شده باشد و این دو مبلغ متفاوت باشند. در این صورت کدام مبلغ معتبر است؟ در این فرض مبلغی که کمتر است معتبر است.اگر مبلغ با عدد و حروف نوشته شده باشد، اما دو مبلغ یکسان نباشند، در این صورت مبلغی که با حروف نوشته شده معتبر است.
تاریخ پرداخت سفته:
تاریخ پرداخت سفته نیز از جمله مواردی است که حتما باید در متن آن نوشته شود. زمان پرداخت سفته به شکل های گوناگونی ممکن است تعیین شود:
- زمان پرداخت سفته ممکن است به صورت یک تاریخ معین تعیین شود. مثلا ۱۳۹۹/۰۱/۲۲ در واقع در این حالت پرداخت سفته به روز معینی موکول شده است.
- ممکن است سفته به رویت باشد. یعنی مسئول پرداخت به محض ارائه ی سفته به او، مکلف به پرداخت باشد. مثلا علی به محمد سفته ای می دهد و برای تاریخ پرداخت درج می شود: به رویت. در این صورت هر زمان محمد سفته را به علی ارائه دهد، علی باید مبلغ آن را بپردازد.
- زمان پرداخت سفته ممکن است به صورت به وعده از رویت تعیین شود. یعنی پس از ارائه ی سفته توسط دارنده به متعهد، متعهد مدتی را برای پرداخت وجه آن فرصت داشته باشد. مثلا علی به محمد سفته ای می دهد و برای تاریخ پرداخت درج می شود: یک ماه از تاریخ رویت. در این صورت پس از اینکه محمد سفته را به علی ارائه داد، علی یک ماه برای پرداخت وجه آن فرصت دارد.
- تاریخ سفته می تواند به وعده از تاریخ صدور تعیین شود. یعنی پس از گذشت مدت معینی از تاریخ صدور سفته، متعهد مکلف به پرداخت وجه آن باشد. در این فرض نیازی به ارائه ی سفته توسط دارنده به متعهد نیست.
- زمان پرداخت سفته ممکن است عندالمطالبه باشد. یعنی هر زمان دارنده برای دریافت وجه آن اقدام نماید، باید وجه سفته به او پرداخت شود. اگر تاریخ پرداخت سفته مشخص نشود، سفته عندالمطالبه محسوب می شود.
دارنده سفته:
منظور از دارنده سفته، کسی است که وجه سفته باید به او پرداخت شود. ممکن است دارنده‌ی سفته، شخص معینی باشد و در سفته نام او نوشته شده باشد. همچنین ممکن است سفته در وجه حامل صادر شود. یعنی نام دارنده‌ی آن مشخص نباشد. در این حالت، وجه سفته باید به هر کس که سفته در دست او است. پرداخت شود.
هرگاه نام دارنده در سفته مشخص نباشد، سفته در وجه حامل محسوب می‌شود. بر روی سفته عبارت “به حواله کرد” وجود دارد. یعنی دارنده‌ای که نام او بر روی سفته درج شده می تواند شخص دیگری را برای دریافت وجه سفته معرفی نماید. در واقع دارنده طلب خود از بابت سفته را به شخص دیگری انتقال می‌دهد. عبارت به حواله کرد این اختیار را برای دارنده به وجود می‌آورد.
مسئولان پرداخت سفته:
ممکن است سفته‌ای علاوه بر صادرکننده، مسئولان دیگری نیز برای پراخت وجه سفته داشته باشد. در واقع علاوه بر صادرکننده، ظهر نویسان و ضامنان آنها نیز مسئول پرداخت تلقی می‌شوند. جهت روشن شدن موضوع به مطالب زیر توجه نمایید.
ظهرنویسی:
ظهرنویسی، به معنای پشت نویسی سند تجاری است. یعنی دارنده‌ی سند تجاری می‌تواند آن را پشت نویسی کرده و به دیگری انتقال دهد. البته ظهرنویسی تنها بای انتقال انجام نمی‌شود. ظهرنویسی ممکن است برای اعطای وکالت به دیگری یا به عنوان وثیقه انجام شود. اما چون شایع ترین مورد ظهرنویسی برای انتقال است و موضوع بحث ما نیز انتقال سفته است، به همین مورد می‌پردازیم.
همان طور که گفتیم، ظهرنویسی اغلب برای انتقال سند تجاری انجام می‌شود. دارنده می‌تواند با ظهرنویسی سفته، آن را به هر کسی که بخواهد انتقال دهد. کسی که برات را ظهرنویسی نموده و به دیگری انتقال می‌دهد، ظهرنویس نامیده می‌شود.
ظهرنویسی از طریق امضای سفته و تسلیم برگ آن به دیگری انجام می‌شود. به این ترتیب کسی که ظهرنویسی به نفع او انجام می‌شود، دارنده‌ی جدید سفته تلقی می‌گردد.
تشریفات ظهرنویسی:
- ظهرنویسی حتما باید در پشت سفته انجام شود نه در متن آن.
- ظهرنویسی فقط با امضاء به عمل می آید. مهر به تنهایی نمی تواند سفته را به دیگری منتقل کند.
- ذکر تاریخ و نام کسی که سفته به او منتقل می شود، اختیاری است. اما این دو مورد مواردی هستند که نوشتن آنها توصیه می شود. زیرا یک سفته ممکن است چندین بار ظهرنویسی شود. اگر ظهرنویسی تاریخ داشته باشد، سلسله ی ظهرنویسان مشخص می شود. ذکر نام ظهر نویس نیز از امکان وصول وجه سفته توسط اشخاصی غیر از دارنده ی واقعی جلوگیری می نماید.
- براساس اینکه نام کسی که سفته به او منتقل می شود نوشته شود یا خیر، ظهر نویسی به دو دسته تقسیم می شود:
ظهرنویسی بانام و ظهرنویسی بی نام.
در ظهرنویسی بانام فقط کسی که نام او به عنوان منتقل علیه درج شده حق وصول وج سفته را دارد. اما اگر ظهرنویسی بی نام باشد، ظهرنویسی در وجه حامل محسوب می شود. پس هر کس سند را در دست داشته باشد می تواند نسبت به وصول وجه آن اقدام نماید.
پس دانستیم که سفته می تواند از طریق ظهرنویسی به دیگران منتقل شود. این انتقال ممکن است چندین و چند بار انجام شود. بنابراین آن سفته چندین گردش داشته است. پس نمی توان تنها صادر کننده را متهد به پرداخت وجه سفته دانست. در واقع صادرکننده و کلیه ظهرنویس ها برای پرداخت وجه سفته مسئولیت تضامنی دارند. به این ترتیب که صادرکننده مسئول اصلی پرداخت وجه سفته است. اما اگر وجه را سر موعد نپردازد و دارنده سفته را واخواست کند، دارنده می تواند به هر کسی که سفته را امضاء کرده مراجعه نماید. در واقع علاوه بر صادرکننده، ظهرنویسان و ضامنان نیز مسئول پرداخت وجه سفته هستند. مسئولیت تضامنی به این معناست که دارنده به هر کدام از مسئولان که بخواهد می تواند مراجعه نماید و کل مبلغ سفته را از او بگیرد.
ابطال تمبر مالیاتی سفته / خرید سفته
شما برای تهیه برگه سفته می توانید به کیوسک های روزنامه فروشی و یا بانک می توانید مراجعه کنید. لازم است وجهی را به بانک پرداخت نماید که در عامه به آن خرید سفته گفته می شود. وجهی که بابت سفته داده می شود در واقع مالیاتی است که بابت سفته داده می شود. لازم به ذکر است این مبلغ با مبلغ سقف سفقه متفاوت است. ۵٫ در هزار مبلغ اسمی سفته، هزینه ابطال تمبر آن می شود.
مطالبه وجه سفته
پرداخت وجه سفته باید در زمان تعیین شده به عمل آید. البته اگر سفته عندالمطالبه باشد، دارنده هر زمانی که بخواهد می تواند پرداخت وجه آن را مطالبه کند. اما در سایر موارد، همان طور که گفته شد باید منتظر رسیدن موعد پرداخت ماند و سپس وجه سفته را مطالبه نمود.مطالبه ابتدا باید از مسئول اصلی پرداخت به عمل آید. مسئول اصلی پرداخت در سفته، صادر کننده است. حال اگر صادر کننده وجه سفته را نپرداخت، دارنده باید چه اقداماتی انجام دهد؟
اگر صادرکننده، از پرداخت وجه سفته امتناع کرد، دارنده باید ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید، نسبت به عدم پرداخت وجه سفته اعتراض نماید. این اعتراض، اعتراض عدم تادیه (واخواست) نامیه می شود. پس از انجام اعتراض عدم تادیه، دارنده یک سال از تاریخ اعتراض برای اقامه ی دعوا مهلت دارد.
اعتراض عدم تادیه یا همان واخواست اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا:
- مبدا مهلت اقامه ی دعوا علیه مسئولان سفته، از تاریخ واخواست مشخص می شود.
- به موجب ماده ی ۲۴۹ قانون تجارت، دارنده پس از انجام اعتراض واخواست، حق رجوع به سایر مسئولان سفته را می یابد.
- به موجب بند ج ماده ی ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر سفته واخواست شده باشد، با تقاضای خواهان قرار تامین خواسته صادر می شود.
اگر اعتراض عدم تادیه یا واخواست انجام نشود، دارنده نمی تواند از مزایای گفته شده استفاده نماید. یعنی نمی تواند بدون پرداخت خسارات احتمالی به صندوق دادگستری تامین خواسته بگیرد. به علاوه نما تواند از امتیاز تضامنی بودن مسئولیت مسئولان برات استفاده کند. در واقع سفته دیگر مزایای یک سند تجاری را نخواهد داشت و به صورت یک سند عادی در میآید که با استفاده از آن تنها می تواند ثابت کرد که صادرکننده به دارنده بدهکار است.
پیشنهاد می شود مطالعه :سند چیست؟
چگونه از طریق دادگاه سفته را مطالبه کنم؟
برای مطالبه وجه سفته واخواست کردن آن الزامی نیست. در حال حاضر ثبت تمام دادخواست ها از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. شما می توانید با مراجع به دفاتر خدمات الکترونیک دادخواست مطالبه وجه سفته بدهید. اگر سفته شما به امضا ظهر نویس رسیده است به طرفیت امضا کننده و ظهر نویس لازم است دادخواست را تنظیم کنید. سفته جزء پرونده های مالی است لذا برای مطرح کردن آن لازم است هزینه دادرسی ۳٫۵ درصدی به دادگاه بپردازید. اگر هزینه دادرسی شما زیاد شد و توانایی پرداخت آن را نداشتید می توانید دادخواست اعسار بدهید .
دادگاه صالح برای رسیدگی
دادگاه عمومی حقوقی نزدیک به منزل خوانده یا همان امضا کننده سفته است. پس از ثبت دادخواست و تعیین شعبه دادگاه، از دادگاه برای شما پیامکی مبنی بر تعیین شعبه و وقت رسیدگی ارسال می شود. در وقت رسیدگی همراه با کارت شناسایی و سفته به دادگاه مراجعه فرمایید. دادگاه پس از بررسی سفته و شنیدن صحبت های طرفین، مبادرت به صدور رای میکند. دادگاه درصورتی که دلایل شما را کامل ببینید، صادر کننده را محکوم به پرداخت وجه سفته می کند. پس از قطعیت این رای، محکوم علیه می تواند درخواست اعسار (قسطی شدن) بدهد. دادگاه پس از بررسی شرایط مالی او، می تواند اعسار او را بپذیرد و یا رد کند.
سفته ضمانت یا سفته حسن انجام کار:
معمولا به هنگام مراجعه جهت استخدام، کارفرما تقاضای دادن چک یا سفته برای ضمانت و حسن انجام کار می نماید. گرفتن سفته بابت حسن انجام کار منع قانونی است. اما باید توجه داشته باشید اینگونه سفته ها نیز قابلیت مطالبه دارند. به این صورت که اگر شرایطی که برای مطالبه ی وجه سفته در قرارداد پیش بینی شده محقق شود، کارفرما می تواند وجه آن را مطالبه کند.بنابراین بهتر است در تنظیم سفته ی ضمانت نکات زیر را رعایت نمایید.
- در متن سفته حتما قید نمایید که بابت حسن انجام کار قرارداد شماره ….. است. در متن قرارداد نیز به تحویل سفته بابت حسن انجام کار به کارفرما اشاره نمایید و شماره ی آن را در متن قرارداد قید نمایید.
- بر رور سفته تاریخ نزنید و در قسمت تاریخ عبارت برای حسن انجام کار را درج کنید.
- بر روی سفته درج نمایید در وجه چه شرکتی آن را صادر می کنید. حتما و حتما نام شرکت را بنویسید و از نوشتن نام مدیرعامل و … خودداری کنید.
- یک نسخه کپی از سفته را نزد خود نگاه دارید.
تفاوت های سفته و چک:
اولا؛ در سفته کسی که باید در موعد معین وجه آن را پرداخت نماید صادرکننده است. در حالی که در چک، دارنده برای دریافت وجه آن باید به بانک مراجعه نماید. در چک بانک از طرف صادرکننده مامور پرداخت وجه چک به دارنده است.
ثانیا؛ در سفته علاوه بر تاریخ صدور سفته، تاریخ پرداخت آن هم درج می شود. در حالی که در چک تاریخ پرداخت موضوعیت ندارد و فقط تاریخ صدور نوشته می شود. زیرا تصور بر این است که چک به روز است و در همان روز صدور باید تسویه شود.
ثالثا؛ وجه سفته را تنها می توان از طریق دادگاه مطالبه کرد. در حالی که مطالبه ی وجه چک از سه طریق حقوقی، کیفری، اجرای ثبت امکان دارد.
نکاتی که زمان امضا سفته لازم است توجه کنیم
- چک از نظر قانونی راحت الوصول تر از سفته است.
- توجه کنید که صادر کننده و ظهرنویس اطلاعات خود را به درستی در سفته وارد کنند. شما می توانید از او بخواهید که کپی از کارت شناساییش به شما بدهد.
دیدگاهتان را بنویسید