شرایط شاهد برای ادای شهادت چیست؟

شرایط شاهد برای ادای شهادت چیست؟
یکی از قدیمی ترین دلایل برای اثبات ادعا شهادت می باشد. شهادت از یک طرف به علت سهولت، رواج بسیاری در جامعه دارد و از سوی دیگر امکان سوء استفاده و تبانی در آن بسیار است.
شهادت به معنای اخبار به وجود حقی به نفع یکی و به ضرر دیگری است.به عبارت ساده یعنی کسی به نفع یکی و به ضرر دیگری، از وجود حقی به دادگاه اطلاع می دهد. این شخص شاهد نامیده می شود.باید بدانید که شهادت هر شخصی مورد پذیرش دادگاه نیست. کسی که به عنوان شاهد ادای شهادت می کند باید شرایطی داشته باشد.
در این مطلب به بررسی مسائل پیرامون شرایط شاهد در دادگاه برای ادای شهادت می پردازیم.
این مطلب به شرایط شهادت در دادگاه در امور حقوقی و شرایط شهادت در دادگاه در امور کیفری پرداخته است.

با گروه وکلای آسا همراه باشید.

شرایط شاهد برای ادای شهادت در امور حقوقی

شرایط شاهد در دادگاه حقوقی و کیفری متفاوت است از همین جهت در دو مبحث جدا به آن می پردازیم.
شاهد برای ادای شهادت باید ویژگی هایی داشته باشد که در ذیل بررسی می گردند:

بالغ بودن شاهد :

منظور از بلوغ همان بلوغ شرعی است.
سن بلوغ برای دختر، ۹ سال تمام قمری و برای پسر ۱۵ سال تمام قمری است. البته شهادت اطفالی که به سن ۱۵ سال تمام شمسی نرسیده اند، دلیل محسوب نمی شود. اما برای مزید اطلاع و به عنوان اماره مورد استفاده قرار می گیرد.

عاقل بودن شاهد :

شاهد باید عاقل باشد. بنابراین شهادت مجنون دائمی بی اعتبار است.
شهادت مجنون ادواری (دوره ای) در حالت جنون پذیرفته نمی شود.
اما اگر مجنون ادواری در زمان تحمل شهادت و ادای آن در حالت سلامت روان بوده باشد، شهادت او پذیرفته می شود. منظور از تحمل شهادت همان زمانی است که شاهد، واقعه را مشاهده می کند. ادای شهادت نیز زمانی است که شخص نزد مرجع قضایی حاضر شده و شهادت می دهد.

عدالت داشتن شاهد :

یکی از شرایط شاهد عادل بودن است.
عادل کسی است که مرتکب گناه کبیره نشده باشد و بر ارتکاب گناهان صغیره اصرار نورزد.
همچنین مرتکب کاری نشود که عرفا ناپسند است.عدالت شاهد باید به یکی از طرق شرعی برای دادگاه احراز شود و این موضوع کاملا به نظر قاضی بستگی دارد.

ایمان داشتن شاهد:

اگر یکی از طرفین دعوا یا هر دو مسلمان باشند، شاهد نیز حتما باید مسلمان باشد.در دعوایی که طرفین غیر مسلمان هستند، بنابر فتوای مشهور فقهی باید شهادت غیر مسلمان را نیز پذیرفت.

طهارت مولد بودن ( حلال زاده بودن) :

منظور این است که شاهد نباید فرزند ناشی از روابط نامشروع باشد.
او باید از رابطه ی مشروع متولد شده باشد و به اصطلاح ولدالزنا نباشد. شهادت ولد الزنا بابت اطلاع و قرینه میتواند شنیده شود.

شاهد نباید ذی نفع باشد:

شاهد از وجود حقی به نفع یکی و به ضرر دیگری اطلاع می دهد.پس خود شاهد نباید در دعوا نفع شخصی داشته باشد.

عدم اشتغال به تکدی :

شاهد نباید به تکدی گری و گدایی مشغول باشد.

شرایط شاهد برای ادای شهادت در امور کیفری

در امور کیفری شاهد باید کلیه شرایط فوق را به علاوه دو شرط دیگر داشته باشد. یعنی شرایط شاهد در امور کیفری شامل موارد زیر است:

1. بلوغ
2. عقل
3. عدالت
4. ایمان
5. طهارت مولد
6. ذی نفع نبودن در موضوع
7. عدم اشتغال به تکدی
8. نداشتن خصومت با طرفین یا یکی از آنها: در مورد این شرط، اگر شهادت شاهد به نفع طرف مورد خصومت باشد، پذیرفته می شود.
9. ولگرد نبودن: به کسی ولگرد گفته می شود که مسکن و ماوای مشخص، وسیله ی معاش معلوم و شغل معینی نداشته باشد.

جالب است بدانید شهادت افراد غیرعادی، مانند افراد فراموشکار معتبر نیست.
لازم به ذکر است طبق ماده ۲۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری  در امور کیفری به دستور قاضی می توان شاهد را جلب نمود.
اما این شرایط در پرونده های حقوقی وجود ندارد.

شرایط احضار و جلب شهود چگونه است؟

طبق ماده ۲۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری، بازپرس به تشخیص خود و یا با معرفی شاکی یا به تقاضای متهم و یا حسب اعلام مقامات مربوطه، میتواند شاهد را احضار کند.
احضار شهود به چند طریق ممکن است صورت بگیرد.

1. احضار شهود از طریق طرفین دعوا. به این صورت که در ابلاغیه طرف دعوا قید می شود که شهود خود را در دادگاه همراه داشته باشید.
2. شاهد راسا از طریق دادگاه احضار شود.

• اگر شاهد در سامانه ثنا ثبت نام کرده باشد ، احضاریه در سامانه قرار می گیرد.
• اگر شاهد سامانه ثنا نداشته باشد، از طریق پست احضاریه فرستاده می شود.

در دعاوی کیفری در صورت احضار شهود و عدم حضور آن، قاضی می تواند دستور جلب شاهد را صادر نماید. ولی حتی در صورتی که شاهد به مرجع قضایی جلب شود، نمی توان وی را ملزم به شهادت کرد.

آیا شهادت خویشاوندان در دادگاه اعتبار دارد؟

در قانون اشاره ای به عدم پذیرش شهادت خانواده نشده است.
در واقع از رابطه ی خویشاوندی شاهد با فردی که به نفع او شهادت می دهد، سوال می شود.
اما قانون آیین دادرسی کیفری به صراحت تکلیف را مشخص می نماید.
طبق این قانون، رابطه خادم و مخدومی و خویشاوندی (اعم از نسبی و سببی) مانع از پذیرش شهادت شرعی نیست. البته باید توجه داشت که تشخیص ارزش و تاثیر شهادت با دادگاه است. پس ممکن است دادگاه شهادت را به عنوان یک اماره در نظر بگیرد.
در برخی از پرونده ها (ماننده پرونده خانواده)، اکثرا اعضای خانواده شاهد هستند و نمی توان انتظار دشات افرادی خارج از خانواده از امور خانواده اطلاع داشته باشند.

چگونه شاهد را جرح کنیم؟

شاهد برای ادای شهادت، باید کلیه شرایط گفته شده را داشته باشد.
اگر شاهد حتی یکی از شرایط فوق را نداشته باشد و دادگاه از این موضوع آگاهی داشته باشد، نباید شهادت را بپذیرد.
اما این امکان وجود دارد که دادگاه از فقدان شرایط گفته شده بی اطلاع باشد. حال کسی که شاهد به ضرر او ادای شهادت کرده می تواند دادگاه را از فقدان شرایط آگاه کند.
به این کار جرح شاهد گفته می شود. اگر شخص بتواند فقدان شرایط را با دلیل اثبات نماید، شاهد جرح می شود و شهادت او از اعتبار ساقط می شود.

اختیار قاضی در پذیرش شهادت

حال سوال مطرح می شود که چه کسی اعتبار شهادت را تعیین می کند؟
آیا شهادت می تواند عاملی برای صدور حکم قرار گیرد؟در تمام موارد، قاضی مختار است شهادت را بپذیرد یا رد کند.
قاضی برای شنیدن شهادت شهود، از آنها تک تک سوال می پرسد. و با توجه به پاسخ شهود ، سایر دلایل و قرینه ها، شهادت را می پذیرد یا رد می کند.
البته در صورتی که در دادسرا و یا در دادگاه بدوی قاضی شهادت را نپذیرد می توان به نظر قاضی اعتراض کرد.

مجازات شهادت دروغین

شهادت دروغین دارای مسولیت حقوقی و کیفری برای شاهد دروغین است.
اگر شخصی از بابت شهادت دروغین باعث ضرر و خسارت به دیگری شود، مسول پرداخت آن خسارت خواهد بود.

نحوه اخذ شهادت در دادگاه چگونه است؟

طبق مواد ۲۰۴ الی ۲۱۶ قانون آیین دادرسی کیفری ، کیفیت اخذ شهادت به شرح ذیل می باشد:

• طبق قانون آیین دادرسی کیفری، تحقیق و بازجویی از شهود به صورت غیر علنی است.
• قاضی هر یک از شهود را جداگانه و بدون حضور متهم تحقیق میکند.ممکن است از شهود در چند مرتبه تحقیق شود. در صورتی که قاضی لازم بداند می تواند شهود را با یکدیگر مواجه کند.
• پیش از شروع تحقیق، قاضی حرمت و مجازات شهادت دروغ را به شهود متذکر می شود.
• شاهدین پس از ادای شهادت، لازم است به ذکر خداوند قسم یاد کنند.
• در صورتی که بیم خطر جانی، حیثیتی یا مالی برای شهود و خانواده آنها وجود داشته باشد قاضی می تواند دستور عدم افشای اطلاعات شاهد را بدهد  و یا خارج از دادگاه شهادت آنها استماع شود.
• اگر شهادت شاهدی فوریت داشته باشد و یا به علت کهولت سن و مریضی امکان حضور در دادگاه را نداشته باشد، قاضی در محل حضور می یابد و از او تحقیق میکند.

نمونه رای شهادت شهود

دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۹۰۸۳۰۰۱۹۷ مورخ ۲۰/۰۶/۱۳۹۱
ترتیب اثر به شهادت شهود در رابطه با احراز قرابت رضاعی و اعلام حرمت و بطلان نکاح به عنوان بینه شرعی مطرح است (نه به عنوان مطلع) لذا لازم است شرایط شهادت رعایت و عدالت شهود طبق قانون احراز گردد.

 جهت مشاوره و اخذ وکیل با ما در ارتباط باشید. 22350512 و 26766919