مالیات بر ارث و نحوه محاسبه آن

یکی از موضوعات مهمی که در بحث ارث مورد بررسی قرار می گیرد، مالیات بر ارث است. یکی از مراحلی که وراث، برای دست یافتن به سهم الارث خود باید طی کنند، مراجعه به اداره‌ی مالیات و پرداخت مالیات بر ارث است. در خصوص مالیات بر ارث در قانون مالیات‌های مستقیم تغییرات گسترده‌ای ایجاد شده است. به همین جهت در این مبحث با استفاده از قانون اصلاح قانون مالیات های مستقیم به بررسی در خصوص مالیات بر ارث می پردازیم. با گروه وکلای آسا همراه باشید.

مالیات بر ارث چیست؟

مالیات یک پرداختی الزامی و بلاعوض است که بر اساس قانون توسط مردم برای تامین مخارج عمومی به دولت پرداخت می شود. همچنین می‌تواند به اشخاص، اموال و دارایی‌ها، موسسات و … تعلق گیرد. در حوزه‌ی ارث نیز، وراث برای دریافت سهم خود باید مالیات بپردازند در واقع مالیات بر ارث، مالیاتی است که به اموال و دارایی های به جا مانده از متوفی، اعم از منقول و غیرمنقول تعلق می گیرد. اما در حوزه ی ارث وجود دو نوع مالیات را می توان متصور بود:

1- مالیات بر ترکه متوفی: مالیاتی است که به دارایی های متوفی تعلق می گیرد، خواه آن دارایی به ارث برسد یا نرسد. مانند زمانی که شخصی هیچ وارثی ندارد، یا وراث او ترکه را قبول نکرده اند.

2- مالیات بر ارث: مالیاتی است که وراث به هنگام دریافت سهم خود از ترکه باید بپردازند. پس هر یک از وراث باید بخشی از سهم خود را به عنوان مالیات به دولت بپردازد.

در واقع به اموال متوفی دو نوع مالیات تعلق می گیرد، هم مالیات بر ترکه و هم مالیات بر ارث. اما در ایران به دریافت مالیات بر ارث بسنده می شود. البته در شرایط خاصی مانند مواردی که متوفی وارثی ندارد مالیات بر ترکه دریافت خواهد شد.

به چه اموالی مالیات بر ارث تعلق می گیرد؟

با توجه به ماده ی 17 قانون اصلاح قانون مالیات های مستقیم، به اموال زیر مالیات بر ارث تعلق می گیرد:

• سپرده های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار و سود های متعلق به آنها، سود سهام و سهم الشرکه
• سهام و سهم الشرکه و حق انتقال آنها
• حق الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی مطابق مواد 143 و 143 مکرر
• انواع وسایل نقلیه موتوری ، زمینی، دریایی و هوایی
• املاک و حق واگذاری ها نظیر ملک مسکونی، مغازه و …

چه اموالی معاف از مالیات بر ارث هستند؟

با توجه به ماده ی 24 قانون اصلاح قانون مالیات های مستقیم،اموال زیر معاف از مالیات بر ارث هستند:

• وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت
• مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده
• بیمه های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط بیمه یا بیمه گزار یا کارفرما از قبیل بیمه های عمر و زندگی
• خسارت فوت و دیه
• اثاث البیت محل سکونت متوفی
• اموالی که برای وزارتخانه ها یا موسسات دولتی، شهرداری ها و دستگاه هایی که بودجه ی آن ها به وسیله دولت تامین می شود، مورد وقف، نذر یا حبس واقع گردد. به شرط تائید سازمان ها و موسسات مذکور 

طبقات وراث در مالیات بر ارث:

وراث در ماده ی 18 قانون مالیات های مستقیم، به همان صورت که در مبحث ارث گفتیم، به سه طبقه تقسیم شده اند:

1- طبقه ی اول: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولادِ اولاد

2- طبقه ی دوم: پدر بزرگ و مادربزرگ، برادر، خواهر و اولاد آن ها

3- طبقه ی سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آن ها

نحوه ی محاسبه ی مالیات بر ارث:

نرخ مالیات بر مبنای نوع مال دریافتی و طبقه ی وارث متفاوت است. به این صورت که هر چه نسبت وارث با متوفی دورتر می شود، مالیات بر ارث نیز بیشتر می شود. بنابراین وراث طبقات دوم و سوم، نسبت به وراث طبقه ی اول باید مالیات بیشتری بپردازند. به علاوه وراث طبقه ی سوم، نسبت به وراث طبقه ی دوم باید مالیات بیشتری بدهند. مطابق تبصره 2 ماده ی 17 قانون اصلاح قانون مالیات های مستقیم، نرخ مالیات برای وراث طبقه ی دوم دو برابر و برای وراث طبقه ی سوم، سه برابر نرخ تعیین شده برای وراث طبقه ی اول است.

حال با توجه به نوع اموال نرخ مالیات بر ارث برای هر طبقه را بررسی می کنیم:

مالیات بر ارث سپرده های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار و ….:

مالیات بر ارث سپرده های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار و … تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و یا پرداخت و تحویل آنها، برای وراث طبقه ی اول 3 درصد است. نرخ مالیات این اموال برای وراث طبقه ی دوم 6درصد و برای وراث طبقه ی سوم 12 درصد است.

مالیات بر ارث سهام، سهم الشرکه و حق تقدم آنها:

ماده ی 17 قانون اصلاح قانون مالیات های مستقیم، نرخ مالیات بر ارث سهام، سهم الشرکه و حق تقدم آنها را، یک و نیم برابر نرخ های مندرج در تبصره 1 ماده ی 143 و ماده ی 143 مکرر همان قانون دانسته است. پس در این خصوص باید بین سهام و سهم الشرکه ی غیر بورسی و سهام و سهم الشرکه بورسی باید تفکیک قایل شویم. 

مالیات بر ارث سهام و سهم الشرکه ی غیر بورسی و حق تقدم آن ها، برای وراث طبقه ی اول، 6 درصد ارزش اسمی آن ها است. به این ترتیب مالیات بر ارث، برای وراث طبقه ی دوم 12 درصد و برای وراث طبقه ی سوم 24 درصد است.

مالیات بر ارث سهام و سهم الشرکه ی بورسی و حق تقدم آن ها، برای وراث طبقه ی اول، 0.75 درصد ارزش فروش سهام است. به این ترتیب مالیات بر ارث برای وراث طبقه ی دوم 1.5 درصد و برای وراث طبقه ی سوم 3 درصد است.

مالیات بر ارث حق الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی:

مالیات بر ارث حق الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی برای وراث طبقه ی اول، 10 درصد ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث است. بنابراین  اموال برای وراث طبقه ی دوم 20 درصد و برای وراث طبقه ی سوم 40 درصد خواهد بود.

مالیات بر ارث خودرو و وسایل نقلیه موتوری زمینی، دریایی و هوایی:

مالیات بر ارث خودرو، وسایل نقلیه موتوری زمینی، دریایی و هوایی، برای وراث طبقه ی اول 2 درصد بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث است. به این ترتیب نرخ مالیات برای وراث طبقه ی دوم 4 درصد و برای وراث طبقه ی سوم 6 درصد است.

مالیات بر ارث املاک، مغازه ها، ملک مسکونی و … و حق واگذاری آن ها:

مالیات بر ارث املاک، از قبیل منازل مسکونی، مغازه ها و …، برای وراث طبقه ی اول 7.5 درصد ارزش معاملاتی ملک در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث است. به این ترتیب مالیات بر ارث برای وراث طبقه ی دوم 15 درصد، و برای وراث طبقه ی سوم 30 درصد خواهد بود.

مالیات بر ارث حق واگذاری نیز برای وراث طبقه ی اول 3 درصد ارزش روز حق واگذاری در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث است. مالیات بر ارث حق واگذاری برای وراث طبقه ی دوم 6 درصد، و برای وراث طبقه ی سوم 12 درصد خواهد بود.

لازم به ذکر است در خصوص املاک مسکونی برای قیمت گذاری از جدول منطقه ای استفاده می شود که قیمت آن به مراتب کمتر از قیمت واقعی املاک است. در خصوص املاک تجاری قیمت گذاری از طریق کارشناسی انجام می شود.

جدول محاسبه مالیات بر ارث:

دانلود جدول نرخ مالیات بر ارث حسب درصد

قانون جدید مالیات بر ارث:

روال پرداخت با توجه به زمان فوت متوفی متفاوت است.

اگر متوفی قبل از سال 1395 فوت کرده باشد: در این صورت ابتدا باید نسبت به تشکیل پرونده مالیاتی و دریافت گواهی مالیاتی اقدام شود. سپس برای دریافت گواهی حصر وراثت به شورای حل اختلاف مراجعه شود.

اگر متوفی بعد از سال 1395 فوت کرده باشد: ابتدا از شورای حل اختلاف گواهی حصر وراثت دریافت می‌شود. سپس نسبت به پرداخت مالیات اقدام می شود.

 وراث ظرف یک سال از تاریخ فوت متوفی، باید اظهارنامه ای حاوی کلیه ماترک با تعیین ارزش روز زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی ها، را به اداره ی دارایی محل سکونت متوفی تقدیم نمایند. مدارک زیر نیز باید به همراه اظهارنامه تحویل داده شود:

1. رونوست یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی ها و مطالبات متوفی،
2. رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که مالکیت متوفی نسبت به اوال و حقوق مالی اثبات می کند.
3. رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت نامه متوفی، اگر وصیت نامه ای موجود باشد.
4. رونوشت یا تصویر گواهی فوت
5. در صورتی که اظهارنامه از طرف وکیل،قیم، ولی تقدیم می شود، رونوشت یا تصویر گواهی شده وکالت نامه یا قیم نامه.

اقدامات اداره ی مالیات پس از رسیدگی به اظهارنامه:

اداره ی امور مالیاتی پس از رسیدگی به اظهارنامه به شرح زیر اقدام می کند:

• اگر ارزش روز کلیه ترکه ی متوفی، کمتر از هزینه ی کفن و دفن او، دیون و واجبات مالی وی باشد، دارایی های متوفی مشمول مالیات نمی شود. 
• اگر ارزش روز ترکه ی متوفی، از هزینه ی کفن و دفن او و دیون و واجبات مالی وی بیشتر باشد، در این صورت هزینه های فوق از اموال او کسر شده و به باقی مانده ی آن مالیات تعلق می گیرد. پس از پرداخت مالیات به وراث گواهی مالیاتی داده می شود.

نمونه گواهی مالیاتی:

دانلود نمونه گواهی پرداخت  که توسط موسسه اخذ شده است.

نمونه گواهی فوت: