وقف و ارکان آن در قانون اسلامی و کشور ایران قوانین و اصولی دارد که باید در یک چهار چوب مشخص عمل کرد. در غیر این صورت خلاف قانون حرکت کرده‌اید و مشمول احکام قانونی خواهید بود. در تعریف حقوقی، وقف عبارت است از حبس عین مال و تسبیل منافع آن.
برای وقف، اصل مال و عین آن ثابت نگه داشته می شود. اما استفاده از منافع آن ادامه دارد. به عبارت دیگر، اصل حفظ می‌شود. ولی منافع آن در کارهای عام المنفعه و امور خیریه استفاده شود.
فهرست
ارکان وقف عبارتند از
- واقف
- موقوف علیهم
- عین موقوفه
با گروه وکلا آسا همراه باشید.
ارکان وقف:
عقد وقف دارای ارکانی می باشد که برای تحقق عقد باید تمام ارکان آن وجود داشته باشد. در غیر این صورت عقد وقف صحیح نخواهد بود.
عقد وقف دارای سه رکن می باشد:
- واقف
- عین موقوفه
- و موقوف علیه
در ادامه به تشریح ارکان عقد وقف می پردازیم.
1 – واقف:
اولین رکن از عقد وقف، واقف است. واقف به معنای وقف دهنده است، یعنی شخصی که مالش را وقف می کند.
نکته حائز اهمیت در اینجا این است که واقف باید اهلیت قانونی و شرعی بستن قرارداد را داشته باشد. همچنین برای بستن قرارداد رضایت و قصد داشته باشد. مطابق ماده 57 قانون مدنی واقف باید مالک مالی باشد که آن را وقف می کند. لذا، شخصی که می خواهد مال را وقف کند حتما باید مالک مال باشد و از نظر حقوقی حق تصرف در مال خود را داشته باشد. مانند عقل، بلوغ، اهلیت، قصد و رضا.
بنابراین اشخاص سفیه چون نمی‌توانند در امور مالی خود تصمیم بگیرند. همچنین اشخاص ورشکسته چون از تصرف در مال خود منع شده اند، نمی‌توانند اموال خود را وقف کند.
2 – موقوف علیهم:
دومین رکن از ارکان وقف، موقوف علیهم است. یعنی کسانی که مال به سود و نفع آن ها وقف شده است. موقوف علیهم کسانی هستند که حق استفاده از مال موقوفه را دارند.
موقوف علیهم باید دارای ویژگی های زیر باشد:
1- موقوف علیهم وجود داشته باشند: یعنی موقف علیهم باید در زمان وقف زنده و موجود باشند و وقف به نفع کسی که در زمان وقف فوت کرده باشد صحیح نیست. اما مطابق ماده 957 قانون مدنی وقف برای جنینی که بعدا بوجود می آید امکانپذیر است به شرط اینکه که زنده به دنیا بیاید.
2- موقوف علیهم باید معین باشند: یعنی اینکه در ضمن عقد وقف معلوم باشد که وقف برای چه کسی است، مشخصات او باید معلوم و مشخص باشد.
مشخصات، اسم و صفت آن باید معلوم باشد به گونه ایی که تعیین کردن آنها به سادگی امکان پذیر باشد،در غیر این صورت عقد وقف باطل خواهد بود.
3- موقوف علیهم باید اهلیت تملک داشته باشند: یعنی شخصی که مال را برای او وقف می کنیم از نظر قانونی و شرعی بتواند مالک منافع عین موقوفه باشد، مثلا اشخاص خارجی چون در ایران اهلیت تملک ندارند وقف اموال برای آنها صحیح نمی باشد، زیرا مطابق مقررات ایران اشخاص خارجی اجازه مالکیت اموال غیرمنقول در خاک ایران را ندارند.
4- عدم وقف برای خود واقف: واقف نمی تواند اموال خود را برای خود وقف کند ، زیرا موقوف علیهم باید کسانی غیر از خود واقف باشند، زیرا وقف بر نفس باطل می باشد ولی واقف می تواند از منافع وقف بهره مند شود.
3- عین موقوفه:
سومین رکن از ارکان وقف، عین موقوفه است. یعنی مالی که توسط واقف، وقف می شود.
مال موقوفه باید دارای ویژگی هایی باشد تا بتواند مورد وقف قرار گیرد:
1- مال موقوفه باید عین باشد: بدین معنی که نمی توان منفعت یک مال یا دین آن را وقف کرد. وقف باید بر مال عینی که قابل رویت می باشد و درعالم خارج وجود دارد و قابل لمس است انجام گیرد، مانند خانه یا زمین.
2- مال موقوفه باید ملک واقف باشد: واقف تنها مالی را می تواند وقف کند که مالکیت آن را داشته باشد، این موضوع را در شرایط وقف هم ذکر کردیم. اعم از اینکه مفروز باشد یا مشاع، منقول و یا غیر منقول.
3- مال موقوفه باید قابل انتفاع باشد: مطابق ماده 58 قانون مدنی، مالی که به وقف داده می شود باید بقا داشته باشد تا بشود از منافع آن در درازمدت استفاده کرد، به عنوان مثال ساختمانی را به وقف مدرسه داد.
4- مال موقوفه باید قابل قبض باشد: یکی از شرایط صحت عقد وقف قابلیت قبض و اقباض مال موقوفه است، یعنی باید بتوان مال را به موقوف علیهم تسلیم کرد تا در آن تصرف کند. مطابق ماده 59 قانون مدنی اگر واقف، عین موقوفه را به تصرف درنیاورد، وقف محقق نمی‌شود و هر وقت به قبض داد، این عقد تحقق پیدا می‌کند.
انواع وقف:
دو نوع وقف وجود دارد:
وقف خاص (موقوف علیهم محصور):
استفاده کنندگان از موقوفه، اشخاص، اقشار یا گروه خاصی هستند، همانند وقف مالی که برای دانشجویان، استادان یا دانش آموزان مدرسه مشخص است.
اگر موقوف علیهم محصور باشند در این حالت خودشان باید وقف را قبول و قبض کنند و اگر وقف خانه بر چند طبقه باشد قبول و قبض طبقه اول کافی است.
وقف عام (موقوف علیهم غیرمحصور):
استفاده کنندگان از آن مال شخص یا گروه خاصی نیستند. بلکه این وقف برای مصلحت عموم است. مانند بیمارستان‌ها ، مساجد یا مردم یک شهر.
اگر موقوف علیهم از نوع غیر محصور باشند، در این صورت حاکم باید وقف را قبول کند. اما قبض آن با متولی است و اگر متولی قبض نکند، حاکم قبض می کند.
شرایط قانونی وقف:
- مال وقف شده قابل رویت و عینی باشد و ملک وقف کننده باشد.
- مال موقوفه باید دارای منفعت حلال باشد و منفعت آن متعلق حق غیر که مانع از تصرف است نباشد.
- اصل مال با استفاده تمام نشود و قابلیت بقا را داشته باشد. بنابراین وقف مواد خوراکی و آشامیدنی صحیح نیست. مثل وقف درخت .
- مال موقوفه باید قابل تحویل و قابل قبض و اقباض باشد. بنابراین وقف حیوان فراری که امکان تحویل آن وجود ندارد صحیح نیست.
- مال موقوفه نباید برای منفعت حرام وقف شده باش. مثلا وقف مکانی برای فروش شراب و یا استفاده از فرقه های باطل.
جهت مشاوره یا اخذ وکیل، با وکیل حقوقی ما تماس بگیرید.22350512 و 26766919
دیدگاهتان را بنویسید