مطالبه وجه چک: یکی از اسناد تجاری مهم و رایج چک است. شاید رواج چک به دلیل امتیازات خاصی باشد که قانونگذار برای آن در نظر گرفته است. چک قابلیت هایی دارد که در سفته موجود نیست. در این مطلب در مورد چک و نحوه ی مطالبه ی آن توضیح می دهیم.
با گروه وکلای آسا همراه باشید.
فهرست
- 1 چک چیست؟
- 2 انواع چک:
- 3 ویژگی های چک:
- 4 گواهی عدم پرداخت چک:
- 5 مطالبه ی وجه چک از اجرای ثبت:
- 6 مطالبه چک از طریق ثبت چه معایبی دارد؟
- 7 مزایای مطالبه وجه چک از طریق اداره ثبت چیست؟
- 8 مطالبه ی وجه چک از دادگاه:
- 9 مطالبه ی وجه چک از ظهر نویس:
- 10 مطالبه ی وجه چک سفید امضاء:
- 11 مطالبه ی وجه چک مفقودی:
- 12 مطالبه ی وجه چک تضمینی:
- 13
چک چیست؟
در ماده ی 310 قانون تجارت، چک تعریف شده است. چک یک نوشته است که صادر کننده با استفاده از آن به بانک دستور می دهد که وجوهی که نزد بانک دارد به دیگری بپردازد.
البته هر نوشته ای چک تلقی نمی شود. دستور صادرکننده به بانک باید بر روی فرم چاپی مخصوصی که به عنوان چک منتشر شده و در اختیار صادرکننده قرار گرفته نوشته شود. امروزه به دلیل ایجاد سامانه صیاد اوراق چک همه ی بانک ها یک شکل و یکسان شده است. قبلا در خصوص چک صیاد یک مقاله جامع نوشته ایم که می توانید از لینک زیر آن را مطالعه کنید .
مطالعه فوری مقاله : چک صیاد
انواع چک:
در قانون صدور چک، چک به انواع زیر تقسیم شده است:
- چک عادی: چکی است که توسط صادرکننده عهده ی بانک به حساب جاری او صادر می شود و دارنده ی آن هیچ تضمینی به جز اعتبار صادرکننده ندارد.
- چک تائید شده: چکی است که توسط صادرکننده عهده ی بانک به حساب جاری او صادر می شود و پرداخت وجه آن توسط بانک تائید می شود.
- چک تضمین شده: چکی است که بانک به درخواست مشتری به عهده ی خود صادر کرده و پرداخت آن را تضمین می کند.
- چک مسافرتی: چکی است که توسط بانک صادر می گردد و وجه آن در هر یک از شعب بانک قابل وصول است.
- چک الکترونیکی: از نظر مفهومی تفاوتی با چک فیزیکی ندارد. اما ساز و کار آن متفاوت است. یعنی صدور و ظهرنویسی آن به صورت الکترونیکی و مجازی انجام می شود.
البته اگر میخواهید قانون صدور را بصورت کامل مطالعه کنید میتوانید از لینک فوق دانلود کنید : دانلود قانون صدور چک
ویژگی های چک:
- چک یک سند عادی لازم الاجرا است. یعنی سندی است که مفاد آن بدون مراجعه به دادگاه و گرفتن حکم هم قابل اجرا است. در واقع دارنده می تواند به اداره ی ثبت مراجعه و وجه آن را مطالبه کند.(میخواهید بدانید سند چیست و بیشتر با ان آشنا شوید مقاله سند چیست؟ را هم اکنون مطالعه کنید .)
- چک وعده ندارد. یعنی قانونا نباید چک را برای تاریخی غیر از روز صدور صادر کرد. چک سند تجاری روز است. پرداخت وجه چک نباید وعده داشته باشد.
- در میان اسناد تجاری، فقط چک است که علاوه بر مسولیت حقوقی ، مسولیت کیفری نیز ایجاد می کند.
- دارنده ی چک با گرفتن گواهی عدم پرداخت از بانک، می تواند از دادگاه تقاضای تامین خواسته نماید.
- در مورد چک سوابق دارنده قابل استعلام است. یعنی می توانیم ببینیم که صادرکننده تا به حال چه تعداد چک برگشتی داشته است.
- به طور کلی ضمانت اجراهای موجود برای چک، سنگین تر از سایر اسناد تجاری است. چرا که برای صادرکننده ی چک بلامحل مجازات هم در نظر گرفته شده است.
- یکی دیگر از ضمانت اجراهای موجود این است که تا صادرکننده از چک بلامحل رفع سوء اثر نکند، برای او حساب بانکی جدید افتتاح نمی شود،کارت بانکی جدید صادر نمی شود، تسهیلات بانکی به او پرداخت نمی شود و …
گواهی عدم پرداخت چک:
اولین مرحله برای مطالبه ی وجه چک، گرفتن گواهی عدم پرداخت است. دارنده ی چک از هر طریقی که بخواهد وجه چک را مطالبه کند، باید از بانک گواهی عدم پرداخت بگیرد. گرفتن این گواهی محدود به مهلتی نشده است. اما اگر دارنده چک، قصد شکایت کیفری علیه صادرکننده را داشته باشد، باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک آن را برگشت بزند.
اگر دارنده بخواهد وجه چک را علاوه بر صادرکننده از ضامنین و ظهرنویسان هم مطالبه کند باید برای گرفتن گواهی عدم پرداخت مهلت های زیر را رعایت کند:
- اگر قرار باشد چکی که در یک شهر صادر شده، در همان شهر هم پرداخت شود، دارنده باید ظرف 15 روز از تاریخ صدور چک به بانک مراجعه کند.
- اگر چک در شهری صادر شده باشد اما قرار باشد در شهر دیگری پرداخت شود، دارنده باید ظرف 45 روز از تاریخ صدور به بانک مراجعه کند.
مطالبه ی وجه چک از اجرای ثبت:
همان طور که گفته شد، چک یک سند عادی لازم الاجراست. به همین دلیل می توان بدون مراجعه به دادگاه و گرفتن حکم، وجه آن را از طریق اداره اجرای ثبت مطالبه کرد. برای این کار هم ابتدا باید گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت شود.
دارنده باید به دوایر اجرای مفاد اسناد لازم الاجرا که در اداره ی ثبت اسناد و املاک مراجعه کند.
کدام اداره ی ثبت صالح است؟ اداره ی ثبت محل بانک طرف حساب صادرکننده.
دارنده باید مدارک زیر را ارائه دهد:
- تقاضانامه ی مخصوص صدور اجرائیه.
- اصل و فتوکپی چک و گواهی عدم پرداخت آن
چه کسی می تواند تقاضای صدور اجرائیه کند؟
- کسی که چک در وجه او صادر شده است.
- کسی که چک به نام او ظهرنویسی شده. یعنی با ظهرنویسی چک به او منتقل شده است.
- حامل چک در مورد چک های در وجه حامل
چند نکته ی مهم در خصوص مطالبه چک از اداره ثبت:
- صدور اجرائیه فقط علیه صادرکننده و صاحب حساب امکان دارد. علیه ظهرنویس و ضامن اجرائیه صادر نمی شود.
- اگر چند نفر صاحب حساب باشند و چک با امضاء یکی از آنها صادر شده باشد، صدور اجرائیه فقط علیه کسی امکان دارد که چک را امضاء کرده است.
- اگر تاریخ چک به صورت غیر واقعی ذکر شود، باز هم می توان برای مطالبه وجه آن به اداره ی ثبت مراجعه کرد.
مطالبه چک از طریق ثبت چه معایبی دارد؟
- اگر از طریق اجرای ثبت اقدام کنید و مالی از متعهد چک پیدا نکنید، نمی توانید برای او دستور جلب بگیرید.
- وجه کیفری چک صرفا از طریق دادگاه امکان پذیر است.
- هزینه اجرا 10 درصد مبلغ چک است ولی هزینه دادگاه 3/5 درصد است.
- در دادگاه می توان بدون ابلاغ به طرف اموالش را توقیف کرد ولی در اجرای ثبت ابتدا به صادر کننده چک ابلاغ می شود.
مزایای مطالبه وجه چک از طریق اداره ثبت چیست؟
- از طریق اداره اجرای ثبت به سرعت می توانید شخص را ممنوع الخروج کنید.
مطالبه ی وجه چک از دادگاه:
ممکن است دارنده نخواهد به اداره ی ثبت مراجعه کند. یا به اداره ی ثبت مراجعه کند و نتیجه ای نگیرد. در این صورت می تواند با مراجعه به دادگاه وجه چک را مطالبه کند. البته منظور دادگاه حقوقی است.
همچنین می توانید ضمن دادخواست از دادگاه تقاضای تامین خواسته (توقیف اموال) نمایید. دادگاه به این خواسته ی شما رسیدگی و در صورت پذیرش، قرار تامین خواسته صادر می کند.
دادگاه صالح برای مطالبه ی وجه چک:
برای مطالبه ی وجه چک به کدام دادگاه مراجعه کنم؟
از نظر ذاتی اگر مبلغ چک کمتر از 20 میلیون تومان باشد باید به شورای حل اختلاف مراجعه شود.
اما اگر مبلغ چک بیشتر از 20 میلیون تومان باشد باید به دادگاه مراجعه شود.
از نظر محلی بسته به مبلغ چک باید شورای حل اختلاف یا دادگاه محل اقامت خوانده (صادر کننده) مراجعه شود.
هزینه دادرسی:
مطالبه ی وجه چک یک دعوای مالی است. بنابراین هم باید در متن دادخاوست بهای خواسته که همان مبلغ چک است نوشته شود، هم هزینه دادرسی دعاوی مالی پرداخت شود.
اگر مبلغ چک کمتر از 20 میلیون تومان باشد، 2/5 درصد مبلغ چک به عنوان هزینه دادرسی پرداخت می شود.
اکر مبلغ چک بیشتر از 20 میلیون تومان باشد، 3/5 درصد ارزش خواسته به عنوان هزینه دادرسی پرداخت می شود.
البته ممکن است دارنده نتواند هزینه دادرسی را بپردازد که در این صورت باید دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی بدهد.
مدارک مورد نیاز برای مطالبه وجه چک:
برای مطالبه ی وجه چک از دادگاه باید دادخواستی به ضمیمه ی مدارک زیر تقدیم کنید:
- فتوکپی مصدق چک.
- فتوکپی مصدق گواهی عدم پرداخت.
- هزینه ی دادرسی
مطالبه ی وجه چک از ظهر نویس:
ابتدا باید در مورد ظهرنویسی توضیح دهیم.
ظهر به معنای پشت، و ظهر نویسی همان پشت نویسی چک است. در واقع دارنده ی چک می تواند با امضای پشت چک، آن را به شخص دیگری انتقال دهد.
حال فرض کنید علی چکی را در وجه سعید صادر می کند. سپس سعید با ظهرنویسی چک را به محمد انتقال می دهد. محمد به بانک مراجعه و متوجه می شود که چک بلامحل است. در این صورت به او گواهی عدم پرداخت داده می شود.
حال توجه کنید:
- محمد فقط می تواند علیه علی از طریق اداره ی ثبت اقدام کند و اجرائیه بگیرد. اما علیه سعید که ظهرنویس است نمی تواند به اداره ی ثبت مراجعه کند.
- محمد باید مهلت های 15 و 45 روز را که در بالا گفتیم رعایت کند تا بتواند علیه ظهرنویس (سعید) طرح دعوا کند.
- شکایت کیفری علیه سعید که ظهرنویس است امکان پذیر نیست. فقط از علی می توان شکایت کیفری کرد.
مطالبه ی وجه چک سفید امضاء:
به چکی سفید امضاء گفته می شود که بدون تاریخ، مبلغ یا هر دو امضاء شده باشد. یعنی یا چک تاریخ ندارد، یا مبلغ ندارد یا هر دو را ندارد. اما صادر کننده چک را امضاء کرده است.
ابتدا باید بگوییم که وقتی صادرکننده چکی را بدون ذکر مبلغ یا تاریخ امضاء می کند و در اختیار دارنده می گذارد، برخی از حقوق دانان بر این عقده اند که دارنده وکیل صادرکننده تلقی می شود. پس می تواند خود تاریخ و مبلغ چک را وارد نماید. بنابراین با تکیمل چک می تواند به بانک مراجعه و برای دریافت وجه اقدام کند.
دارنده می تواند به اداره ی ثبت و دادگاه حقوقی برای مطالبه ی وجه چک مراجعه کند. اما چک سفید امضاء قابلیت شکایت کیفری ندارد.
البته اگر چک سفید امضاء به صورت امانت به دارنده سپرده شده باشد، اقدام او برای مطالبه ی وجه می تواند مصداق خیانت در امانت و سوء استفاده از سفید امضاء تلقی شود که هر دو جرم است.
مطالبه ی وجه چک مفقودی:
اگر دارنده چکی را که در وجه او صادر شده گم کند، می تواند وجه آن را مطالبه کند؟
پاسخ مثبت است. اما دارنده باید ابتدا نسبت به ابطال چک مفقودی اقدام کند. سپس با اثبات اینکه چک مفقود شده متعلق به او است می تواند با دادن ضامن پرداخت وجه چک را از دادگاه مطالبه کند.
مطالبه ی وجه چک تضمینی:
گاهی چک برای تضمین انجام یک تعهد داده می شود. مانند سفته و چک هایی که برای حسن انجام کار به کارفرما داده می شوند. در مورد چک های تضمینی نمی توان اجرائیه صادر کرد. در واقع دارنده ابتدا باید عدم انجام تعهد از سوی صادرکننده را ثابت کند تا بتواند وجه چک را مطالبه کند.
دیدگاهتان را بنویسید