خیار به معنای اختیار است و خیار فسخ نیز به معنای اختیار فسخ معامله است. خیار تخلف شرط یکی از انواع خیارات است.
ممکن است ضمن معامله شروط و تعهداتی بر عهده ی یکی از طرفین یا هر دو آنها قرار داده شود، کسی که انجام شرط بر عهده او است، مشروط علیه و کسی که شرط به نفع او انجام می شود، مشروط له نامیده می شود.
گاهی اتفاق می افتد کسی که انجام شرط بر عهده ی او است، از تعهد خود تخلف نماید. قانونگذار در میان خیارات، فسخ معامله به استناد خیار تخلف شرط را برای چنین شرایطی در نظر گرفته است.
با گروه وکلای آسا همراه باشید.
خیار تخلف از شرط به چه معناست؟
در قانون مدنی ماده 234 شروط صحیح بیان می شود: افراد می توانند در حین قرارداد خود شرطی قرار دهند. این شروط می تواند در انواع متفاوت باشد.
اگر یکی از طرفین قرارداد یا هر دو نفر ، از شرطی که در قرارداد وجود دارد تخلف کرد ، در واقع تخلف از شرط رخ داده است.
خیار تخلف از شرط نیز، به معنای اختیار بر هم زدن معامله به علت تخلف عدم انجام شرط است.
انواع شروط در قانون
برای آشنایی با این خیار تخلف شرط ، ابتدا باید شروط ضمن عقد را بشناسیم.
در ماده ی 234 قانون مدنی ، شروط صحیح ضمن عقد در سه دسته بندی بیان شده‌اند:
-
شرط صفت:
که به عبارت قانونی شرط مربوط به کیفیت یا کمیت مورد معامله است. منظور از آن اوصافی است که جنبه‌ی فرعی دارند.
ما می توانیم مقدار مورد معامله یا اوصاف فرعی آن را ضمن معامله شرط نماییم. اگر مشخص شد مقدار یا اوصاف مورد معامله مطابق شرط نیست، معامله را فسخ نماییم.
مثلا در خرید اتومبیل ممکن است صفر بودن آن شرط شود. اگر بعدا مشخص شود اتومبیل دسته دوم بود، خریدار می تواند معامله را فسخ نماید.
ماده‌ی 235 قانون مدنی بیان می کند:
” هرگاه شرطی که در ضمن عقد است شرط صفت باشد و معلوم شود آن صفت موجود نیست، کسی که شرط به نفع اوست خیار فسخ خواهد داشت.”
مثال برای شرط صفت :
اگر در قرارداد شرط شود که گوشی که خریداری می شود امریکایی باشد بعدا مشخص شود که چینی بوده است برای خریدار حق فسخ به استناد شرط صفت ایجاد می شود.
-
شرط نتیجه:
شرط نتیجه آن است که تحقق امری و نتیجه امری در خارج شرط شود.
در توضیح باید گفت گاهی در ضمن یک معامله، اثر معامله ای دیگر نیز شرط می شود.
مثلا ضمن معامله ای که برای فروش آپارتمان منعقد می نماییم، طرف معامله را وکیل خود برای انجام امور اداری قرار می دهیم.
پس ضمن عقد بیع اثر عقد وکالت هم قرار می گیرد که به آن شرط نتیجه می گویند و یک عقد با دو نتیجه منعقد می شود.
در خصوص شرط نتیجه، بیان می شود که اگر حصول آن نتیجه موقوف به سبب خاصی نباشد، به محض شرط کردن نتیجه حاصل می شود.
یعنی همان زمان که وکالت را شرط می نماییم وکالت محقق می شود و طرف معامله وکیل قرار می گیرد.
بنابراین نتیجه مطلوب خود به خود به دست می آید و نیازی به الزام طرف نیست.
حال ممکن است این سوال پیش آید که چگونه ممکن از شرط نتیجه تخلف شود تا برای ما خیار تخلف از شرط ایجاد شود؟
بنابر آنچه پیشتر گفتیم، ممکن است آنچه به عنوان شرط نتیجه پیش بینی شده از مواردی باشدکه به محض شرط شدن اتفاق نیفتد.
نظیر طلاق، انتقال املاک ثبت شده و … که حصول آنها نیازمند تشریفات خاص است.
حکم این موارد در ماده ی 240 قانون مدنی به شرح زیر است:
” اگر بعد از عقد انجام شرط ممتنع شود یا معلوم شود که حین العقد ممتنع بوده است، کسی که شرط بر نفع او شده است اختیار فسخ معامله را خواهد داشت….”
منظور این است که اگر مشخص شود انجام شرط برای کسی که شرط به نفع او شده ممکن نیست، به طور مثال طرف مقابل به دلایل قانونی نمی تواند وکیل او در امور اداری قرار گیرد،
مشروط له می تواند معامله را فسخ کند.
-
شرط فعل:
آن است که اقدام یا عدم اقدام به عملی بر یکی از طرفین قرارداد شرط شود.
در شرط فعل بر مشروط علیه شرط می شود که عملی را در حق طرف خود(مشروط له ) انجام دهد یا از انجام عملی خودداری نماید.
شرط فعل یک تعهد فرعی برای مشروط علیه است.
ضمانت اجرای شرط فعل قدری متفاوت است.
ضمانت اجرای عدم انجام شرط فعل چیست؟
اگر شخصی که متعهد به انجام شرط است (مشروط علیه) از انجام شرط امتناع نماید، در وهله ی اول الزام می شود.
اگر الزام موثر نبود اما کس دیگری بتواند به جای مشروط علیه شرط را انجام دهد، به هزینه‌ی مشروط علیه تعهد انجام می شود.
و اگر هیچ یک از دو راه فوق قابلیت انجام نداشت، مشروط له (کسی که شرط به نفع او شده) می تواند معامله را فسخ نماید.
البته این ترتیب استثنائاتی دارد که در آینده بدان خواهیم پرداخت.
همان گونه که توضیح دادیم، در صورت تخلف از هر یک از شروطی که بیان کردیم، اختیار فسخ معامله برای مشروط له به استناد خیار تخلف شرط وجود خواهد داشت.
خیار تخلف از شرط ضمن هر معامله ای ممکن است ایجاد شود و اختصاص به نوع خاصی از معامله ندارد.
به علاوه هر یک از طرفین معامله که مشروط له قرار گیرد و ممکن است برای او خیار تخلف از شرط ایجاد شود و اختصاص به شخص خاصی نیز ندارد. همچنین خیار تخلف شرط از خیاراتی که قابل اسقاط است. پس تفاوتی ندارد که خیار
ناشی از تخلف از شرط صفت، نتیجه یا فعل باشد. خیار تخلف شرط در هر سه حالت قابل اسقاط است.
نتیجه گیری شرط تخلف شرط
خیار تخلف شرط زمانی محقق می شود که در قرارداد شرطی باشد و آن شرط محقق نشود.
اعمال این شرط فوری نیست ، ولی استثنا در موضوع ازدواج و شرط صفت در نکاح ، فوری است و شخص فورا بایستی نسبت به آن اقدام کند.
آیا خیار تخلف از شرط فوری است؟
به صورت یک قاعده کلی خیر . استفاده از خیار فوری نیست. ولی در موضوع ازدواج اگر شرط خاصی در طرفین قید شود، این موضوع مستثناست.
جهت مشاوره و اخذ وکیل با ما تماس بگیرید.22350512 و 226766919
