زمانی که فردی ادعایی را علیه دیگران مطرح می کند، باید بتواند این ادعا را ثابت نماید و در راستای این اثبات و رسیدن به حق خود، باید از دلایلی کمک بگیرد که قانون آن ها را به رسمیت شناخته است. یکی از روش های اثباتی ، «اماره » یا ” امارات” است. این امارات به اماره قضایی و اماره قانونی تقسیم شده اند.
در این مطلب برای شما در خصوص امارات توضیح می دهیم. با گروه وکلای اسا همراه باشید.
در قانون مدنی امارات به دو دسته تقسیم شده اند:
- اماره قانونی
- اماره قضایی
در بخش های بعدی هر یک را توضیح می دهیم.
تعریف اماره در قانون
بهترین وکیل در تهران خاطر نشان می شود که قانون مدنی در مواد 1321 الی 1324 به امارات پرداخت است. طبق ماده 1321 قانون مدنی ” اماره عبارت از اوضاع و احوالی است که به حکم قانون یا در نظر قاضی، دلیل بر امری شناخته می شود.
اماره قانونی چیست؟
در قانون بعضی اوضاع و و احوال های خاص وجود دارد که بنا بر نظر قانونگذار و با لحاظ مصالحی، دلیل بر امری شناخته شده اند. این قبیل اوضاع و احوال ها، اماره قانونی نامیده می شوند. یک مثال پر کاربرد آن اماره ی تصرف است. اماره ی تصرف در ماده ی 35 قانون مدنی بیان شده است: «تصرف به عنوان مالکیت دلیل مالکیت است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.»
در واقع این اماره بیان می کند که اگر کسی بر مالی تصرف دارد و این تصرفات او بر مال به عنوان مالکیت است، همین شخص مالک مال تلقی می شود.
مثلا اگر شما کیفی را در دست علی ببینید، این فکر به ذهن شما می آید که کیف متعلق به خود او است. اما مسئله ای که وجود دارد این است که خلاف این اوضاع و احوال و نتیجه گیری را می توان با دلایل دیگر اثبات کرد. یعنی اگر کسی مدعی است که کیف به او تعلق دارد نه علی، می تواند با دلایل دیگر مالکیت خود را بر کی و محتویات آن اثبات نماید.
اماره قانونی تصرف بسیار کاربردی است و در انجام معاملات اطمینان خاطر ایجاد می کند. چرا که اگر بنا بود اموالی که در دست اشخاص است متعلق به دیگران تلقی شود، افراد حتی در انجام خرید های روزانه ی خود دچار مشکل می شدند. یعنی شما حتی برای خرید یک بطری آب معدنی هم هر لحظه باید احتمال می دادید که فروشنده مالک آن نیست و آب معدنی متعلق به دیگران را به شما می فروشد. این نکته را نیز در نظر داشته باشید که اماره ی قانونی حتما باید در متن قانون مورد اشاره قرار گیرد و در همان حدودی که قانون تعیین می کند قابلیت استفاده دارد و نمی توان بر دایره ی شمول آن افزود.
مصادیق اماره قانونی چیست؟
بهترین وکیل خانم در تهران اذعان می دارد که علاوه بر اماره تصرف، در قانون ایران اماره قانونی دیگری نیز وجود دارند که برخی از آنها عبارتند از:
- ماده ی 109 قانون مدنی بیان می نماید: «دیواری که مابین دو ملک واقع است مشترک مابین صاحب آن دو ملک محسوب می شود، مگر اینکه قرینه یا دلیلی بر خلاف آن موجود باشد.»
- اماره فَراش که در ماده 1158 قانون مدنی بیان شده است: «طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است، مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیش تر دو ماه نگذشته باشد.»
- ماده ی 1159 نیز بیان نموده: «هر طفلی که بعد از انحلال نکاح متولد شود ملحق به شوهر است، مشروط بر اینکه مادر هنوز شوهر نکرده و از تاریخ انحلال نکاح تا روز ولادت طفل بیش از ده ماه نگذشته باشد، مگر آن که ثابت شود که از تاریخ نزدیکی تا زمان ولادت کمتر از شش ماه و یا بیش از ده ماه گذشته باشد.»
- اماره قانونی فوت غایب مفقودالاثر که در مواد 1020، 1021 و 1022 قانون مدنی پیش بینی شده است. قانونگذار در این مواد مواعدی را پیش بینی کرده که اگر تا انقضاء آنها از غایب خبری نشود، او را مرده فرض می کنند.
این ها تنها نمونه هایی از اماره قضایی در قانون بود. در قوانین دیگر نظیر قانون تجارت، قانون آیین دادرسی مدنی و … نیز می توان نمونه هایی از اماره ی قانونی را یافت.
جهت دسترسی به راه های ارتباطی با وکیل متخصص کلیک کنید: سرور ثانی نژاد وکیل پایه یک دادگستری
اماره قانونی چقدر اعتبار دارد؟
مطابق ماده 1323 قانون مدنی، اماره قانونی در کلیه دعاوی معتبر است، مگر آن که دلیلی بر خلاف آن وجود داشته باشد. بنابراین اماره ی قانونی تا جایی اعتبار دارد که دلیلی وجود نداشته باشد که بتواند خلاف آن را اثبات کند.
مثلا اعتبار اماره تصرف تا جایی است که سند مالکیتی مبنی بر مالکیت فرد دیگری غیر از متصرف وجود نداشته باشد. به یاد داشته باشید که امارات قانونی کلیت دارند و در مورد تمام افرادی که مصداق آن حکم قانونی هستند جاری می شود. بنابراین قاضی نمی تواند در دعوایی آن را اعمال کرده و در دعوای دیگری از آن پیروی نکند.
به منظور مشاوره با وکلای مجموعه آسا تماس بگیرید: 02122350512 و 09124357415
اماره قضایی یعنی چی؟
بهترین وکیل خانم در سعادت آباد یادآور می شود که بعد از بررسی اماره قانونی نوبت به قضایی است. امارات قضایی اوضاع و احوال خاص یک موضوع هستند که در نظر قاضی دلیل بر امری شناخته می شوند. یعنی در یک پرونده ی خاص شرایط و اوضاع و احوالی وجود دارد که ذهن قاضی را به سوی نتیجه ای هدایت می کند.
پس اماره ی قضایی کلی نیست و خاص هر پرونده است. در واقع این امارات به نظر قاضی واگذار شده‌اند. مثلا اسکرین شات یا پیامک، نوعی اماره ی قضایی است که در هر پرونده ی خاص می تواند در کشف حقیقت به قاضی کمک نماید.
مصادیق اماره قضایی
پیشتر با مصادیق اماره قانونی آشنا شدیم. در این بخش می خواهیم با مصادیق اماره قضایی آشنا شویم . از جمله مصادیق اماره قانونی، می توان به اظهارنظر کارشناسان رسمی دادگستری اشاره کرد.
البته این نکته را در نظر داشته باشید که در این خصوص اختلاف نظر وجود دارد. اما نظر علمای برجسته ی حقوقی بر اماره قضایی بودن نظر کارشناسی است. بنابراین نظریه ای که کارشناس رسمی دادگستری ارائه می نماید به عنوان یک اماره قضایی مورد استفاده قاضی قرار می گیرد. مواردی نظیر پیامک های ارسالی بین طرفین، اسکرین شات ها و … هم از این دسته هستند. همچنین اگر شهادت افراد غیر بالغ برای مزید اطلاع استماع می شود و به عنوان اماره ی قضایی مورد استفاده قرار می گیرد.
حدود اعتبار اماره قضایی چقدر است؟
مطابق ماده 1324 قانون مدنی، اماره قضایی در صورتی قابل استناد هستند که دعوا با شهادت شهود قابل اثبات باشد یا این امارات ادله ی دیگر را تکمیل کند. پس امارات قضایی به تنهایی نمی توانند حقی را برای ما به اثبات برسانند. با توجه به گسترش قلمرو اعتبار شهادت، شهادت برای اثبات همه ی دعاوی قابل استناد است. از این رو اماره‌ی قضایی هم در همه ی دعاوی اعتبار دارد و می تواند مستند رای قاضی قرار گیرد.
اماره قضایی در ادله اثبات دعوی چه جایگاهی دارد؟
مطابق قانون مدنی، هر کس مدعی حقی باشد باید آن را اثبات کند. کسی که ادعا علیه او مطرح می شود (مدعی علیه) نیز اگر در مقام دفاع ادعایی را مطرح کند باید آن را ثابت نماید. اثبات با استفاده از دلیل انجام می شود. قانون مدنی ادله ی اثبات دعوا را در ماده ی 1258 نام برده و یکی از موارد آن اماره قانونی و قضایی است. در واقع اماره دلیل غیر مستقیم است. یعنی زمینه ساز یک نتیجه است. به طور مثال زمانی که شما دودی را مشاهده می کنید پی به روشن بودن آتش می برید. پس وجود دود اوضاع و احوالی است که ذهن شما را به روشن بودن آتش هدایت می کند..
تعارض اماره قانونی و قضایی
چنانچه اماره قانونی و قضایی در جهت هم باشند، باعث تقویت آن جهت و کمک به اثبات ادعا می شوند. اما اگر امارات با هم تعارض داشته باشند دو صورت زیر باید تفکیک گردند:
- اگر هر دو اماره قانونی یا هر دو قضایی باشند و ترجیحی بر دیگری موجود نباشد. مثل تعارض دو دلیل هر دو از اعتبار ساقط می شوند.
- اگر یکی از امارات قانونی و دیگری قضایی باشد، اماره قضایی معتبر است. باید اماره قانونی نادیده گرفته شود.
تفاوت اماره قضایی و اماره قانونی چیست؟
همان طور که گفتیم در قانون مدنی امارات به دو نوع تقسیم شده اند:
- اماره قانونی: اوضاع و احوالی است که قانون آن را دلیل بر امری قرار داده است. مثلا در ماده 35 قانون مدنی، تصرف به عنوان مالکیت، دلیل مالکیت قلمداد شده است.
- اماره قضایی: اوضاع و احوالی است که در یک موضوع خاص و بنا به نظر قاضی دلیل بر امری شناخته می شود و ادله ی دیگر را تکمیل می کند.
مثلا پیامک هایی که از جانب یکی از طرفین برای دیگری ارسال شده است، اگر چه به تنهایی نمی تواند چیزی را اثبات کند، اما در کنار سایر دلایل می تواند ذهن قاضی را به سوی نتیجه ای هدایت کند.
فرق دلیل با اماره چیست؟
دلیل آن چیزی است که با ارائه آنها به دادگاه قاضی مکلف به صدور حکم بر اساس آن ها خواهد بود و قاضی را به یقین می رساند. ولی اماره قانونی یا قضایی ، تنها کمک کننده به قاضی برای حصول یقین و کشف واقعیت است. همچنین اماره خود یکی از اقسام دلیل است. پس دامنه ی دلایل از دامنه ی امارات گسترده تر است. بر از تفاوت های دلیل و اماره را به طور خلاصه می توان در موارد زیر بیان کرد:
- دلیل مارا به حکم قطعی می رساند اما اماره ما را به سوی حکم ظنی هدایت می کند.
- دلیل به طور قطعی حکایت از واقعیت دارد اما اماره به طور ظنی حاکی از امری است.
- در صورت ارائه ی دلیل، قاضی مکلف به صدور حکم بر مبنای آن می باشد در حالی که در صورت ارائه ی امارات، قاضی نمی تواند حکمی را بر مبنای آن صادر نماید.
- در صورت وجود دلیل و امارات که خلاف هم هستند، اولویت با دلیل است زیرا بار و توان اثباتی دلیل بیش از اماره است. برای مثال در صورت وجود سند مالکیت یک خانه به نام شخصی، دیگر نمی توان به ادعای مالکیت بر مبنای تصرف در آن خانه اهمیت داد. زیرا سند رسمی یک دلیل است و تصرف یک اماره. پس در صورت تعارض دلیل و اماره، دلیل مقدم است.
